افغان – ترک؛ سرکوب اردوغانی در معارف افغانستان
مکاتب افغان- ترک در افغانستان، همواره از برون‌داد وزارت معارف و برنامه‌های آموزشی دولت افغانستان، یک گام پیش بوده‌است. دانش‌آموزانی که این سیستم آموزشی، بیرون می‌دهد همواره از پدیده‌های پیشتار و شاخص و ممتاز معارف افغانستان بوده‌اند؛ به‌گونه‌ای که هرساله در میان برترین‌های آزمون کانکور، یک یا دو نفر از شاگردانی که در مکاتب افغان – ترک، درس خوانده‌اند نیز دیده می‌شوند.
با این‌حال، وضعیت این مکاتب پس از تحولات سیاسی و امنیتی در ترکیه که از سال ۲۰۱۶ میلادی آغاز شد، همواره بی‌ثبات و ملتهب و پرتنش و آشفته بوده‌است.
در ترکیه، شماری از نظامیان در سال ۲۰۱۶ به‌منظور به‌زیر کشیدن دولت اقتدارگرای رجب طیب اردوغان، دست به کودتا زدند. کودتای نظامیان در ترکیه، رویداد تازه‌ای محسوب نمی‌شود؛ اما این‌بار، برخلاف انتظار، نظامیان شکست خوردند و دولت اردوغان از کودتا جان به‌سلامت برد.
بدیهی است که در چنین شرایطی، چه سرنوشت تلخ و سختی در انتظار کودتاچیان خواهد بود؛ اما این تصور، از این هم فراتر رفت و به‌سرعت دامن طیف وسیعی از مسایل و عرصه‌ها و سازمان‌ها و گروه‌ها و شبکه‌ها را دربر گرفت.
دولت اردوغان با استناد به اقدام کودتاچیان، به سرکوبی عریان و بی‌سابقه روی آورد. هزاران نفر در سراسر ترکیه در مدت‌زمانی کوتاه، بازداشت شدند. هزاران نفر، مشاغل رسمی خود در نهادهای دولتی، ارتش، سیستم‌های آموزشی و خدماتی و… را از دست دادند.
منابع حقوق بشری گزارش‌های تکان‌دهنده‌ای از بدرفتاری با بازداشتی‌ها منتشر کردند، از برهنگی تا تجاوز و شوک برقی و شکنجه و…
مهم‌ترین اقدام دولت اردوغان اما نشانه‌رفتن انگشت اتهام به‌سمت فتح‌الله گولن؛ روحانی ناراضی ترک بود که سال‌هاست در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای امریکا به‌سر می‌برد. اردوغان او را متهم به‌رهبری و سازمان‌دهی کودتا کرد و از امریکا خواست او را به آنکارا مسترد کند؛ خواسته‌ای که هنوز اجابت نشده و با توجه به روابط پرتنش و بی‌ثبات واشنگتن و آنکارا بعید است از این پس، برآورده شود.
با این حال، بازخوردهای این اتهام سنگین، به‌اندازه‌ای وسیع و ژرف و فراگیر بود که حتی به افغانستان هم سرایت کرد.
پیش از این آژانس توسعه و همکاری جهان ترک (تیکا) در افغانستان، فعالیت مکاتب افغان- ترک را دارای ماهیت «تروریستی» خواند و از کابل خواست که این مکاتب را ببندد؛ ادعایی تکان‌دهنده و اتهامی ترسناک علیه درخشان‌ترین شبکه آموزشی در افغانستان.
ترکیه عضو ناتو است و در افغانستان، نیروی نظامی دارد. افزون بر این، روابط کابل- آنکارا نیز همواره خوب و پایدار بوده‌است. بدیهی بود که این درخواست حیرت‌انگیز با مقاومت چندانی از سوی کابل مواجه نشود و به‌سرعت، تمهیدات اجرایی آن، روی دست گرفته‌شود.
نخستین نشانه‌ها از قبول این درخواست، یورش پولیس و مأموران امنیتی به برخی از مکاتب افغان – ترک و بازداشت معلمان و مدیران آن بود؛ برخوردی که بی‌شباهت به سرکوب‌های اردوغانی در ترکیه پساکودتا نبود.
اکنون وزارت معارف اعلام کرده که روند انتقال مدیریت مکاتب افغان- ترک در افغانستان به بنیاد معارف ترکیه به پایان رسیده‌است.
مسؤولان مکاتب افغان- ترک در کابل می‌گویند نیروهای امنیتی با زور وارد این مکاتب شده و آنان را بیرون کرد‌ه‌اند.
وزارت معارف اما تاکید دارد که این روند به‌گونه مسالمت‌آمیز به پایان رسیده‌است.
این در حالی است که صبح روز شنبه (۱۵ سرطان) خبر محاصره مکتب افغان- ترک در منطقه شاه دوشمشیره در مرکز شهر کابل از سوی پولیس با پخش نوارهای تصویری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد.
در این تصاویر دیده می‌شود که به‌دنبال ممانعت از سوی شاگردان و خانواده‌های‌شان، نیروهای پولیس با استفاده از تانک هاموی وارد محوطه مکتب شده و به منظور متفرق کردن معترضان به‌سمت آنان آب‌پاشی می‌کنند.
این برخورد یادآور سرکوب‌های گسترده دولت اردوغان در ترکیه پس از کودتای سال ۲۰۱۶ میلادی است. مبنای این برخورد هم تنها یک دلیل ساده است: مقاومت دانش‌‌آموزان و اولیای آن‌ها در برابر واگذاری مدیریت این مکاتب به بنیاد معارف ترکیه.
تصور نمی‌شود که فتح‌الله گولن ۷۸ ساله از پنسیلوانیای امریکا، اعتراضات چند دانش‌آموز را در کابل، مدیریت و رهبری کرده‌باشد؛ بنابراین، آن‌ها به‌عنوان سرمایه‌های درخشان و قابل افتخار معارف افغانستان که با استفاده درست از استعداد ذاتی و با تکیه بر تلاش شخصی و سرمایه خودشان توانسته‌اند مدارجی را در این زمینه، کسب کنند، شایسته سرکوب اردوغانی نیستند. نظام معارف افغانستان به‌جای آن‌که عملکرد اردوغانی در مصادره مکاتب افغان- ترک را توجیه کند و به‌دروغ، آن را «مسالمت‌آمیز» توصیف کند، باید از برنامه‌های درسی، نظام آموزشی و شیوه‌های مدیریتی این مکاتب، الگو بگیرد و از آن در زمینه زدودن فساد شرم‌آور در سیستم معارف افغانستان و بهره‌وری از استعدادهایی که همه‌ساله قربانی این سیستم فاسد و آلوده و قومیت‌زده و بیمار می‌شوند، استفاده کند.
