تقابل ترامپ و ترکیه و انتخابهای محدود آنکارا
واشنگتن قصد دارد در روزهای آینده تحریمهایی را علیه ترکیه در پی خرید و تحویل سیستم دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه اعمال کند.
پایگاه خبری بلومبرگ، روز یکشنبه، ۱۴ جولای بهنقل از منابع آگاه گزارش داد که تیم دونالد ترامپ تصمیم گرفتهاست بستههای تحریمی را علیه ترکیه در روزهای آینده اعمال کند.
این در حالی است که در روزهای گذشته، رییس خدمات مجلس سنای امریکا و کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آن کشور از دونالد ترامپ خواستند تا تحریمهایی را علیه ترکیه وضع کند.
پیش از این نیز ترامپ به ترکیه هشدار دادهبود که اگر سیستم دفاع موشکی اس-۴۰۰ را از روسیه تحویل بگیرد با تحریمهای امریکا روبهرو خواهد شد.
علاوه بر این، امریکا به ترکیه گفتهبود که این کشور را از برنامه تولید مشترک جنگندههای اف-۳۵ اخراج خواهد کرد.
با این حال، وزارت دفاع ترکیه، روز جمعه (۱۲ جولای) اعلام کرد که نخستین محموله سیستم دفاعی اس-۴۰۰ روسی را تحویل گرفتهاست.
آینده قابل پیشبینی نیست؛ زیرا کسی بهدرستی نمیداند که امریکای بهرهبری ترامپ برای تقابل با ترکیه تا کجا پیش خواهد رفت؛ اما مشخص است که اردوغان از قمار روسی برای خرید اس – ۴۰۰ عقب نخواهد کشید. این میتواند فراتر از تمایل ترکیه به تجهیز با پیشرفتهترین سیستم دفاع موشکی حال حاضر جهان، به یک چرخش استراتژیک آنکارا از ناتو و امریکا به سمت شرق تعبیر شود.
اگر این برداشت درست باشد، پس باید امریکا و ناتو در همین ابتدای کار، گامهای محکمتری برای تنبیه ترکیه بردارند؛ اما اگر ماجرا فقط در حد بلندپروازی نظامی آنکارا باشد، شاید امریکا و ناتو هم تنها به چند اقدام تبیهی تاکتیکی و محدود بسنده کنند و تلاش نکنند ترکیه را از اردوی نظامی و جبهه راهبردی غرب برانند و تقدیم روسیه و ایران کنند.
آنکارا هم انتخابهای محدود و دشواری در پیش دارد. اینکه تیم حاکم ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، چگونه میان منافع و فواید دسترسی به اس – ۴۰۰ و افزایش تنش با ناتو و امریکا، محاسبه کرده و سود و زیان این دو را قابل جمع دانستهاست، بهدرستی مشخص نیست؛ اما تا اینجا روشن است که ترکیه میان اف- ۳۵ امریکا و اس – ۴۰۰ روسیه، دومی را برگزیده و این احتمال کاملا وجود دارد که ترکیه برای همیشه از دسترسی به جنگندههای فوق مدرن اف – ۳۵ محروم شود.
افزون بر این، گفته میشود که برخی صنایع دفاعی و شرکتهای نظامی ترکیه نیز از کار در پروژههای مشترک با امریکا، اخراج خواهند شد؛ چیزی که در بلندمدت بیتردید برای ترکیه زیانبار است.
اما اینها برای آنکارا خسرانهای غیرقابل جبرانی محسوب نمیشود؛ زیرا روسیه به آسانی میتواند جای امریکا را پر کند و با توسعه دامنه همکاریهای نظامی با ترکیه، چهبسا بازار سودآور جدیدی برای صنایع نظامی روسیه ایجاد شود.
ترسی که شماری از ناظران مسایل ترکیه را فراگرفته این است که تقابل ترامپ و ترکیه به همینجا متوقف و محدود نشود. ترامپ نشان دادهاست که شخصیتی نامتعادل دارد و کاملا غیرقابل پیشبینی است. او شاید دیگر به ترکیه به مثابه یک شریک استراتژیک نگاه نکند. همین کافی است تا دوطرف وارد یک دور بیپایان تنش و تقابل شوند. آنگاه بدیهیترین ابزار امریکا یعنی تحریمهای فلجکننده تجاری و اقتصادی -همانند ایران- دامن ترکیه را خواهد گرفت.
همیناکنون و در پی اعلام خبر تحویلگرفتن نخستین محموله اس -۴۰۰ روسی از سوی ترکیه، ارزش لیره؛ پول ملی آن کشور بهشدت سقوط کردهاست. سیر نزولی ارزش لیره، از مدتها پیش شروع شدهبود و ادامه آن میتواند به همان بحرانی منجر شود که در همسایگی ترکیه، دامن ریال ایران را گرفتهاست.
همه اینها بستگی به چگونگی مدیریت روابط رو به توسعه مسکو- آنکارا دارد. امریکا و اروپا نمیتوانند شاهد رخنه در سازمان نظامی ناتو باشند. این رویداد میتواند یک پیروزی پرارزش برای مسکو و یک شکست استراتژیک برای امریکا و ناتو محسوب شود.
بنابراین، تحویل اس – ۴۰۰ پایان کار نیست و میتواند آغاز یک تقابل جدی میان قطبهای شرقی و غربی قدرت جهان باشد. چشمانداز آینده این تقابل، کاملا بستگی به انتخابهای دشواری دارد که ترکیه به آن دست خواهد زد؛ انتخابهایی که زیاد هم نیست و ترکیه سرانجام ناگزیر است میان داد و ستد نظامی با روسیه و همکاری استراتژیک با جبهه شرق یا حضور در ناتو و استمرار شراکت استراتژیک با امریکا یکی را برگزیند.