طالبان در تاشکند؛ پایان اعتبار دیپماتیک کابل؟
هنوزهم روی کاغذ و در تعارفات دیپلماتیک، حکومت مرکزی مسلط بر کابل به‌عنوان نماینده رسمی و مشروع مردم افغانستان در مجامع بین‌المللی شناخته می‌شود. این چیزی است که حتی سرسخت‌ترین حامیان طالبان یعنی پاکستان و قطر و عربستان سعودی و اخیرا ازبکستان هم آن را قبول دارند؛ اما آغاز مذاکرات مستقیم امریکا با طالبان و به‌دنبال آن، آزادی عمل بیشتر دیگر قدرت‌های جهان و کشورهای همسایه و منطقه برای ارتباط با طالبان، به‌همان میزان که بر مشروعیت و اعتبار سیاسی طالبان افزوده، از وجهه و جایگاه و اثرگذاری استراتژیک کابل به‌عنوان دولت قانونی افغانستان به‌نحو غیر قابل کتمانی کاسته است.
روز ۱۷ اسد امسال، طالبان اعلام کردند که ملا عبدالغنی برادر؛ رئیس دفتر سیاسی آن گروه در قطر در سفری به ازبکستان با عبدالعزیز کاملوف؛ وزیر خارجه و عصمت ایرگاشیف؛ نماینده ویژه رئیس جمهوری این کشور دیدار کرده‌است.
وزارت خارجه افغانستان با انتقاد از پذیرایی رسمی دولت ازبکستان از هیات طالبان گفت که چنین استقبالی نمایانگر زمینه‌سازی برای گفتگوهای صلح میان دولت افغانستان و نمایندگان طالبان از سوی این کشور نیست.
صبغت‌الله احمدی؛ سخنگوی وزارت خارجه در توییترش نوشت: «ما از همه کشورها به‌ویژه کشورهای همسایه می‌خواهیم، به رهبری و مالکیت مردم و دولت افغانستان به‌عنوان نماینده مشروع این مردم در روند صلح احترام بگزارند.»
تصاویری از این دیدار از سوی گروه طالبان به رسانه‌ها فرستاده شده که نشان می‌دهد هیات این گروه با استقبال گرم دولت ازبکستان رو به رو شدند.
پیش از این نیز ملا برادر دست‌کم به سه کشور روسیه، چین و اندونیزیا سفر و با مقام‌های این کشورها گفتگو کرده‌است.
این سفرها و واکنش کابل به دیدار اخیر نمایندگان طالبان با رهبران ازبکستان در همسایگی افغانستان، نشان می‌دهد که هم طالبان از فرصت پیش‌آمده به‌منظور شکستن لاک انزوا و تبدیل‌شدن به یک بازیگر فعال و مؤثر سیاسی در افغانستان و منطقه، بهره‌برداری می‌کنند و هم با توجه به تاثیر تضعیف‌کننده این رویداد بر اعتبار و اقتدار دیپلماتیک کابل، کشورهایی مانند ازبکستان، چین، روسیه، اندونیزیا و… با آزادی عمل بیشتر و نگرانی کمتری از تبعات رفتارهای‌شان، با طالبان به‌عنوان حاکمان بالقوه افغانستان، برخورد می‌کنند.
دیدار اخیر نمایندگان طالبان از ازبکستان، بی‌سابقه نیست. طالبان و ازبکستان حتی در زمان سلطه رژیم طالبان بر افغانستان، روابط دیپلماتیک مستقیم داشتند. عبدالعزیز کاملوف؛ وزیر خارجه ازبکستان حدود ۲۰ سال پیش نیز به قندهار؛ مرکز قدرت سیاسی و پایگاه اصلی ملا عمر؛ رهبر و بنیانگذار آن گروه سفر و با شخص ملا عمر دیدار و گفتگو کرد.
اهداف ازبکستان از رابطه با طالبان، امنیتی و اقتصادی است. ازبکستان از یکسو، نگران تروریست‌های فراملیتی و به‌ویژه متحدان ازبک طالبان و نیروهای وابسته به طاهر یولداش هستند که تهدیدی علیه امنیت ملی آن کشور محسوب می‌شوند و از جانب دیگر می‌خواهد از راه برقراری ارتباط با طالبان، افزون بر مدیریت و مهار تروریست‌های ازبک، پروژ‌ه‌های اقتصادی خود از طریق افغانستان با آسیای جنوبی را توسعه ببخشد. این مهم نیازمند همکاری و تعهد طالبان در فراهم‌کردن امنیت و ثبات لازم برای این پروژه‌هاست.
در این میان اما آنچه می‌تواند چالشی در برابر ازبکستان و برنامه‌هایش برای نزدیک‌شدن به طالبان، محسوب می‌شود، اقتدار سیاسی و اعتبار حقوقی کابل به‌عنوان دولت رسمی و مشروع افغانستان است.
ازبکستان به‌عنوان کشور همسایه افغانستان که از قضا با کابل نیز روابط نزدیک و تنگاتنگ اقتصادی و سیاسی دارد، نمی‌تواند بی‌اعتنا به تعهدات طرفینی و مسؤولیت‌های بین‌المللی‌اش به‌عنوان یک کشور عضو سازمان ملل متحد با گروهی که هنوز «تروریستی» نامیده می‌شود و از نظر دولت مستقر در کابل، غیر قانونی است، ارتباطات رسمی سیاسی برقرار کند و از نمایندگانش با چپن و موسیقی و مهمانی‌های مجلل شبانه، پذیرایی کند.
علیرغم ملاحظات مورد اشاره اما این اتفاق اکنون افتاده و ملا برادر و هیأت همراه با آغوش باز و ترتیبات فراوان در تاشکند و سمرقند مورد استقبال قرار گرفته‌اند. دوطرف در این دیدار همچنین از جایگاه دو دولت با همدیگر درباره توسعه ارتباطات، همکار‌ی‌های اقتصادی و… گفتگو کردند؛ رویدادی که از نظر کابل، فراتر از صلاحیت طالبان به‌عنوان یک گروه غیر قانونی است.
بنابراین، با وجود انتقاد دستگاه دیپلماسی کابل به این رویداد، به نظر می‌رسد بی‌اعتنایی طالبان و ازبکستان به این انتقاد، بیشتر از پیش، اعتبار دیپلماتیک کابل را تضعیف کرده و تحت تأثیر قرار می‌دهد و این می‌تواند در آستانه امضای توافقنامه رسمی و نهایی «صلح» میان امریکا و طالبان، آغاز پایان اعتبار و اقتدار سیاسی دولت کابل به‌حساب بیاید.
