ناتو و ترامپ؛ پایان یک پیمان؟
«باید قبل از این‌که نگران کشورهای دیگر جهان باشیم، ابتدا به فکر حفاظت از کشور خودمان باشیم»؛ این جمله ترامپ در گفتگو با نیویارک‌تایمز در زمانی است که او هنوز نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست جمهوری امریکا بود. در جریان کارزارهای انتخاباتی، او چندبار دیگر نیز ناتو را سازمانی «منسوخ» و از کارافتاده توصیف کرد.
مسأله اصلی ترامپ، پول است. او از این‌که امریکا بیش از ۳ درصد کل درآمد حاصل از تولید ناخالص داخلی‌اش را به ناتو می‌دهد؛ اما کشورهایی اروپایی و دیگر اعضای این پیمان، به تعهد خود مبنی بر اختصاص ۲ درصد از درآمدهای تولید ناخالص داخلی خود به ناتو را هم عمل نمی‌کنند، ناخشنود است.
افزون بر این، ترامپ بارها به‌طور علنی، تأکید کرده‌است که امریکا دیگر نمی‌تواند «پولیس جهان» باشد. این پیامی واضح و نگران‌کننده برای کشورهایی است که هنوز به حمایت‌های نظامی امریکا وابسته هستند. کشورهای اروپایی هم در این میان قرار دارند.
اظهارات گاه به گاه ترامپ، اروپایی‌ها را به تقلا برای نجات ناتو و تلاش برای کاهش وابستگی امنیتی به امریکا وادار می‌کند؛ تلاشی که امانوئل مکرون؛ رییس جمهوری فرانسه در رأس آن قرار دارد.
مکرون اخیرا بار دیگر رویکرد دولت فعلی امریکا نسبت به پیمان اتلانتیک شمالی – ناتو – را مورد انتقاد قرار داده و خواستار نقش مستقل اروپا در خاورمیانه شده‌است.
او به کشورهای اروپایی هشدار داده‌است که بیش از این نباید برای حمایت و دفاع از ناتو «صرفا به امریکا متکی باشند». او نسبت به توانایی و تمایل همه اعضای ناتو به عمل به تعهدات‌شان ابراز تردید کرد.
او با یادآوری تصمیم دونالد ترامپ به خروج ناگهانی از سوریه بدون مشورت با متحدان اروپایی خود، گفته‌است که «به‌نظر می‌رسد ایالات متحده به ناتو پشت کرده‌است».
وی گفته‌است که «زمان آن رسیده که کشورهای اروپایی در خاورمیانه دیگر خود را شریک کوچک‌تر امریکا ندانند».
تصمیم‌های ناگهانی ترامپ در خصوص مسایل استراتژیک بین‌المللی مانند خروج یکجانبه از سوریه، بدون مشورت با متحدان اروپایی‌اش در ناتو و از سوی دیگر، رویکردهای خودسرانه ترکیه در سوریه و ارتباطات راهبردی رو به گسترش مسکو – آنکارا، اروپایی‌ها را در موقعیت دشواری قرار داده‌است.
مطالب مرتبط:
- شش شکست بزرگ ترامپ در سیاست خارجی
- اروپا، نخست‌وزیری جانسون و سندرم ترامپ
- پدیده ترامپ؛ دغدغه بزرگ امریکا ۲۰۲۰
اروپا در عین حال، مایل نیست با تنش‌آفرینی‌های امریکا در خاور میانه و به‌ویژه جنگ اقتصادی واشنگتن علیه تهران، همراه شود. شرایط به‌شدت شکننده امنیتی در خلیج فارس، از دید اروپایی‌ها معلول تصمیم‌های غلط ایالات متحده در دامن‌زدن به تنش با تهران است؛ ضمن آن‌که وضعیت مبهم پیمان اتمی با ایران نیز نگرانی اروپا نسبت به آینده ثبات در خاور میانه را دوبرابر می‌کند.
ترامپ در گذشته نشان داده‌است که برای او هیچ اتحاد استراتژیک معناداری وجود ندارد. او از این‌که کشورش سالانه نزدیک به ۸۰۰ میلیارد دالر را صرف امور نظامی می‌کند و بخش عظیم این بودجه برای تأمین امنیت کشورهای دیگر هزینه می‌شود، عمیقا خشمگین است. ترامپ پیمان‌های پایدار امریکا در قبال امنیت متحدانش را مضحک می‌داند و پیامدهای اقتصادی آن را برای ایالات متحده، ویرانگر و کمرشکن ارزیابی می‌کند.
این در حالی است که اروپا روز به روز از قدرت‌گیری ملموس روسیه، نگران‌تر می‌شود. در سال‌های اخیر، بارها خبرهایی از نقض حریم هوایی و دریایی اروپا از سوی روسیه، منتشر شده‌است. اروپایی‌ها می‌گویند که این اقدامات، بخشی از مانور استراتژیک روسیه برای خط و نشان‌کشیدن در برابر غرب است. آن‌ها از این‌که ولادیمیر پوتین توانسته‌است روسیه را در برابر غرب، احیا کند، عمیقا هراس دارند.
در چنین شرایطی اگر اروپا همچنان در قبال رفتارهای یکجانبه‌گرایانه ترامپ، با سکوت و انفعال برخورد کند، آسیب‌پذیرتر خواهد شد. واقعیت این است که ناتو در سایه سیاست‌های واگرایانه ترامپ و ترکیه، از درون تخریب شده‌است. قدرت‌های اروپایی به‌ویژه درباره آن بخش از منشور ناتو که می‌گوید حمله به یک کشور عضو به‌مثابه حمله به همه اعضاست و دیگر اعضا را ملزم می‌کند برای دفاع از آن عضو، وارد عمل شوند، عمیقا تردید دارند؛ چیزی که اخیرا امانوئل مکرون هم به‌صراحت به آن اشاره کرد.
بر این اساس، اگر اروپا نتواند ناتو را از فروپاشی نجات دهد و یا گزینه‌های بدیل را برای امنیت خود دست و پا کند، شرایط حتی از آنچه هست، دشوارتر خواهد شد؛ زیرا ممکن است جمهوری‌های کوچک اروپای شرقی که در تیررس توسعه‌طلبی کرملین قرار دارند، برای نجات از نابودی و تقلا برای بقا دست دوستی به سمت مسکو دراز کنند.
همه این‌ها نشانگر آن است که تقابل ترامپ و ناتو، صرف نظر از این‌که در آینده چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد، در حال حاضر، سایه ترس و تردید و نگرانی را بر اروپا مستولی کرده‌است و این می‌‌تواند نخستین علایم برای آغاز پایان یک پیمان باشد. کابوس اما زمانی واقعی‌تر می‌شود که ترامپ بعد از انتخابات ۲۰۲۰ در کاخ سفید بماند.
