دانشگاه‌های خصوصی؛ تبلیغات، پول و دیگر هیچ
- رویش و رشد قارچ‌گونه دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در کابل و سایر شهرهای افغانستان، یکی از رویدادهای مهم سال‌های اخیر در عرصه تحصیلات عالی محسوب می‌شود.
در سال‌های گذشته، دولت بارها نسبت به تخطی، تخلف و رویکردهای قانون‌شکنانه شماری از مؤسسات تحصیلی، هشدار داده؛ اما به نظر می‌رسد کارکرد این نهادها در کنار پیامدهای مثبتی که در زمینه دسترسی آسان دانش‌آموزان و دانشجویان به تحصیلات عالی و گسترش دانش و آموزش دارد، نیاز به آسیب‌شناسی‌های جدی و کارشناسی‌شده هم دارد.
پول بیشتر، کیفیت بهتر
ملالی افغان؛ محصل یک دانشگاه خصوصی در کابل می‌گوید، کیفیت درسی دانشگاه‌های خصوصی نظر به کم و زیاد بودن پولی که دریافت می‌کنند، متفاوت است؛ دانشگاهی که فیس بلند می‌گیرد، کیفیت بهتری دارد.
به گفته خانم افغان، دانشگاه‌هایی که فیس کمتری می‌گیرند، برای محصلین یک برنامه می‌سازند که محصل به دروس حاضر نباشد؛ ولی حاضر گرفته شود و در پایان مدرکی برایش داده شود.
این دانشجو می‌افزاید، در چنین دانشگاه‌هایی استادان نیز اکثرا حاضر به ارائه درس نیستند. دانشگاه‌ها پلانی عملی برای محصلین ندارند، کار عملی برای محصلین ژورنالیزم، حقوق و… ندارند به جز دو سه دانشگاه معتبر.
مطالب مرتبط:
- نفرت در دانشگاه؛ نشانه‌شناسی یک خطر خزنده
- دانشگاه کابل یا هاروارد تروریست‌‌ها؟
- دانشگاه کابل، آوردگاه افراط و اعتدال
تحصیلات در سایه تبلیغات
حامد؛ یکی دیگر از محصلین یک دانشگاه خصوصی هم می‌گوید، با آن‌که تبلیغات‌شان همه‌جا را گرفته که فلان دانشگاه دارای استدیوی مجهز و کار عملی است؛ اما در طول چهار سال دانشگاه، تنها دوبار ما را به کار عملی برده‌اند، همه عوام‌فریبی است و کیفیت درسی خیلی پایین است.
احمدضیا یوسف‌زی؛ رییس امور مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در وزارت تحصیلات عالی اما می‌گوید، بدون شک عده‌ای از دانشگاه‌های خصوصی مشکلات کیفی دارند. وزارت تحصیلات عالی بر اساس هدایت رییس جمهوری، پروسه ارزیابی و نظارت بر جریان کیفیت درس دانشگاه‌های خصوصی را آغاز کرده و ریاست تضمین کیفیت این وزارت حدود ۴۵ نهاد تحصیلی را در سال گذشته ارزیابی کرده که از آن جمله ۶ نهاد (شفاء، اساس، عاطفی در هرات، ترکستان در مزار، کابورا در کابل و…) بر اساس کیفیت پایین مسدود شده‌اند.
مدرک‌گرایی
خانم افغان می‌گوید، مدرک‌گرایی در دانشگاه‌های خصوصی صد در صد حقیقت دارد. کسانی هستند که در دولت وظیفه دارند و به دروس‌شان حاضر شده نمی‌توانند، کسانی هستند که تا صنف ۱۲ خوانده‌اند و وقت ندارند دانشگاه بخوانند، می‌آیند و فیس تحویل می‌دهند و روزی که اسناد داده می‌شود، آمده و اسنادشان را می‌گیرند.
به گفته او، حتی کسانی که خارج از کشور اند نیز در مقابل پول مدرک به دست می‌آورند. «در جایی که من درس می‌خوانم نیز همین کارها انجام می‌شود. اگر حقیقت را بگویم، خودم هم همچو یک کاری کرده‌ام، اگر وقت باشد می‌روم و اگر وقت نباشد، نمی‌روم، فقط همان فیس‌شان را تحویل می‌کنم بس خلاص.»
پول بیشتری بدهید، مدرک غیابی بگیرید
به گفته وی، کسانی که از طریق پول اسنادشان را به‌دست می‌آورند، از آن‌ها دوبرابر فیس گرفته می‌شود و برای‌شان گفته می‌شود که چون شما نمی‌آیید، باید کمی فیس بیشتر بپردازید.
حامد؛ محصل نیز با تایید مدرک‌گرایی در دانشگاه‌ها می‌گوید، کسانی که در رده‌های بلند دولتی قرار دارند و یا با رییس دانشگاه ارتباط بهتری دارند، با پرداختن پول و استفاده از روابط در پایان سال مدرک به‌دست می‌آورند.
او می‌افزاید: «من در طول هشت سمستر ۷۰ درصد غیر حاضر بوده‌ام؛ دانشگاه‌ها با محصلین مدارا می‌کنند و این مدارا احتمالا در مقابل پول یا ارتباط صورت می‌گیرد؛ ولی اگر دانشگاه‌ها مدارا نکنند، سطح دانش محصلین نیز بلند می‌رود.»
آثار منفی جنگ
احمدضیا یوسف‌زی؛ رییس امور مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در وزارت تحصیلات عالی می‌گوید، در چهار دهه گذشته تمام سکتورها صدمه دیده و تحصیلات عالی نیز جزء این سکتورها می‌باشد. به‌گفته وی، وزارت تحصیلات عالی وقتی از این وضعیت آگاه شد، در اصلاح آن اقدام کرد؛ گام اول صدور مقرره‌ای بود که امتحان کانکور دانشگاه‌های خصوصی باید از سوی تحصیلات عالی اخذ شود، گام دوم نیز فیلترسازی تمام دانشگاه‌های خصوصی است که تعداد محصلان حاضر در جریان سمستر و روز امتحان باید مشخص شود و به این شکل می‌شود از صدور دیپلم برای کسانی که در جریان درس و سمستر حاضر نبوده‌اند و با پرداخت پول سند به‌دست می‌آورند، جلوگیری کرد.
شبکه‌های خطرناک
او می‌گوید، شبکه‌های خطرناکی هم وجود دارند که با مهرهای جعلی از آدرس دانشگاه‌های خصوصی افغانستان در مقابل پول به مردم سند می‌دهند، ما در جریان فیلترکردن، نزدیک به ۲۵۰ سند جعلی را شناسایی کرده و به دادستانی معرفی کردیم.
استخدام استادان بربنیاد قوم و حزب
یکی از محصلین یک دانشگاه خصوصی که نمی‌خواهد نامی از او گرفته شود به خبرگزاری افق می‌گوید، استخدام استادان دانشگاه‌ها بر مبنی شایستگی نه؛ بل‌که بر مبنای قوم و حزب صورت می‌گیرد.
او می‌گوید، محصلین در امتحانات سمستر چانس زده می‌شوند تا در چانس دوم ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ افغانی از آن‌ها بگیرند. «خودم نیز در سمستر اول شاهد این عمل بوده‌ام، تمام دانشگاه‌ها در مقابل پول هرکاری می‌کنند».
تفاوت دانشگاه‌های دولتی و خصوصی
به باور او، کسانی که از دانشگاه‌های دولتی فارغ می‌شوند با فارغین دانشگاه‌های خصوصی خیلی فرق دارند؛ چون در دولتی هم به‌خاطر درس‌خواندن بر محصلین فشار می‌آورند و هم در مقابل پول، حاضر گرفته نمی‌شوند.
آویژه اورژلان؛ محصل نیز دانشگاه‌های دولتی را به‌دلیل اعتبار بیشتر سند و سطح بلند تحصیلی استادان ترجیح می‌دهد.
وی می‌گوید، در اکثر دانشگاه‌های خصوصی استادانی درس می‌دهند که خود در حد لیسانس هستند.
احمدضیا یوسف‌زی هم می‌گوید، پروسه استخدام استادان می‌تواند ریشه در روابط با رییس دانشگاه‌ها داشته‌باشد که قومی یا حزبی استخدام می‌شوند و این خود سبب پایین‌آمدن سطح کیفیت درس شده‌است. وزارت تحصیلات عالی از تمام این دانشگاه‌ها خواسته تا استادان دایمی‌شان را به بخش تقرر و ترفیع این وزارت معرفی نمایند تا در یک پروسه شفاف استخدام صورت گیرد.
قیمت دیپلم؛ ۶ برابر گرفته می‌شود
شماری از محصلین از بلندبودن پول ترانسکرپت و دیپلم در دانشگاه‌های خصوصی شکایت کرده می‌گویند، در بعضی دانشگاه‌ها تنها در مقابل یک ترانسکرپت مبلغ ۵ هزار افغانی از آن‌ها اخذ می‌شود.
احمدضیا یوسف‌زی می‌گوید، بر اساس لوایح وزارت تحصیلات عالی، محصلین مکلف به پرداخت مبلغ ۱۰۰۰ افغانی برای اخذ دیپلم، ۵۰۰ افغانی برای دیپلم دری و ۳۵۰ افغانی برای ترانسکرپت می‌باشند؛ اما شکایت‌هایی مبنی بر اخذ ۵ الی ۶ هزار افغانی بابت تنها ترانسکرپت در دانشگاه‌های خصوصی شنیده شده که خلاف قانون می‌باشد.
به گفته آقای یوسف‌زی، اخیرا از دو دانشگاه خصوصی درباره اخذ ۶ هزار افغانی از محصلین به‌خاطر فراغت شکایت شده‌بود که رؤسای هر دو نهاد خواسته شدند و طی نامه‌ای رسمی از آن‌ها گزارش خواسته شد تا این قضیه به ریاست امور ارزیابی و نظارت دانشگاه‌های خصوصی سپرده شود و ما به عاملان آن مطابق قانون جزا می‌دهیم.
عبیدالله عبید؛ یکی از استادان دانشگاه‌های خصوصی می‌گوید: «یک سمستر کامل در یک دانشگاه درس دادم؛ ولی تاکنون که یک سال از آن می‌گذرد، یک افغانی برایم نداده‌اند.»
محمد اجمل؛ یکی دیگر از استادان دانشگاه خصوصی می‌گوید که پول کرایه راه خود را قرض کرده می‌رفتم درس می‌دادم؛ اما قرارداد را نادیده گرفته و امتیازم را نپرداختند.
احمدضیا یوسف‌زی؛ رییس امور مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در وزارت تحصیلات عالی می‌گوید، یکی از مشکلات عمده‌ای که در این اواخر شمار زیادی از استادان دانشگاه‌های خصوصی به ما مراجعه می‌کنند، نپرداختن امتیازشان از سوی دانشگاه‌ها است.
او می‌افزاید، چون استادان با مؤسسه مربوطه طی قرارداد غیر رسمی کار می‌کنند، مؤسسات هم هر زمانی که خواستند استاد را برکنار یا معاش‌اش را نمی‌پردازند، از همین لحاظ ما خواستیم تا پس از این، تمام استادان مؤسسات از طریق وزارت تحصیلات عالی معرفی شوند.
