۲۰۲۰؛ دهه داعش در افغانستان؟
داعش اگرچه در سوریه و عراق، مدتهاست که در حال احتضار قرار دارد و حتی رهبر اصلی این شبکه تروریستی نیز معدوم شده؛ اما برای افغانستان، تازه در آغاز راه است.
با حلول سال ۲۰۲۰ میلادی، شهروندان کشورهایی که تحت پوشش تقویم میلادی هستند در سراسر جهان به جشن و پایکوبی پرداختند. شبکههای اجتماعی که امروزه مرزها را درهمشکسته و یک جامعه مجازی جهانوطن را شکل داده، بهعنوان بخشی از بازخوردهای فرهنگیاش، موجب شد تا بسیاری از کاربران مسلمان در کشورهای دارای تقویمهای قمری و خورشیدی نیز از این رویداد، تجلیل کنند. بسیاری از کاربران افغان این شبکهها آرزو کردهاند که سال ۲۰۲۰ سال صلح و آرامش و امنیت سراسری و پایان همیشگی جنگ باشد؛ آرزویی که همهساله، به هر بهانه و در هر مناسبتی تجدید و تکرار میشود؛ اما هرگز، محقق نمیشود.
با فرارسیدن سال ۲۰۲۰ میلادی، دومین دهه از هزاره جدید میلادی هم به پایان رسید. پایان دهه ۲۰۱۰ میتواند برای بسیاری از افغانها خوشایند بوده باشد؛ زیرا در این دهه، آنها دستکم شاهد زوال یکی از مخوفترین شبکههای تروریستی یعنی شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن بودند. باراک اوباما؛ رییس جمهور پیشین امریکا در سال ۲۰۱۱ مرگ بن لادن را اعلام کرد. اگرچه مرگ اسامه، مرگ القاعده نبود؛ اما به نظر میرسد این شبکه علیرغم ادامه حیات نباتیاش، دیگر توان قدرتنمایی و میدانداری در عرصه هراسافکنی و دهشتآفرینی را ندارد؛ اما نکته ناامیدکننده این است که روح اسامه و همرزمان تروریست او در کالبد دهها هزار تروریست تازهنفس رسوخ و حلول کرده و اینک افغانستان با خطری بزرگتر از القاعده یعنی داعش رو به رو است.
داعش اگرچه در سوریه و عراق، مدتهاست که در حال احتضار قرار دارد و حتی رهبر اصلی این شبکه تروریستی نیز معدوم شده؛ اما برای افغانستان، تازه در آغاز راه است.
دولت اخیرا در پی تسلیمشدن صدها جنگجوی عضو داعش و خانوادههای آنان در ننگرهار، از شکست آن گروه در شرق افغانستان خبر داد؛ ادعایی که دست کم برای احراز کامل، نیاز به راستیآزمایی بیشتری دارد؛ زیرا در سالهای اخیر این ادعا بارها مطرح شده و هر بار، بیبنیاد ثابت شدهاست.
بیشتر بخوانید:
- طالبان صلح میکنند، آینده از آن داعش است؟
- دام داعش در مسیر صلح با طالبان
- صلح طالبان، ظهور دوباره بغدادی و ژئوپلیتیک جدید
از سوی دیگر، «شکست» داعش در شرق که خاستگاه اصلی و اولیه شاخه خراسان آن گروه محسوب میشود، حتی اگر احراز هم شود، به معنای شکست کامل آن در افغانستان نیست.
در میان ناظران، این تردید وجود دارد که عملیات نظامی در شرق کشور به عنوان مرکز ابتدایی داعش در افغانستان، زمینه را برای ریشهدواندن آرام و بیدرد سر آن گروه در شمال و شمال شرق کشور فراهم نکردهباشد.
مقامهای محلی سر پل و فاریاب؛ دو ولایت کلیدی در شمال افغانستان، طی هفتههای اخیر بارها ادعا کردند که دهها عضو داعش و خانوادههای آنان در نقاط دنج و دوردست این ولایات، جا بهجا شدهاند. همزمان تصاویری نیز از شبه نظامیان مسلح و بهشدت مجهز جنبش ترکستان اسلامی (شرقی) که از اویغورهای جداییطلب چین تشکیل شده، منتشر شد که تصور میشود در مناطقی از بدخشان افغانستان گرفته شدهباشد. در آن تصاویر، این شبه نظامیان، تجهیزات و تانکهای نیروهای امنیتی افغانستان را در اختیار دارند.
یک مقام کمیته صلیب سرخ نیز بهتازگی نسبت به قدرتگیری داعش در افغانستان هشدار داده و تأیید کردهاست که داعش در شمال افغانستان، در حال گسترش حوزه نفوذ و افزایش نفرات خود است.
از سوی دیگر، روند صلح امریکا با طالبان نیز در مراحل پایانی خود قرار دارد؛ روندی که همچنان ابهامها و پرسشهایی سنگین و جدی درباره چگونگی و پیامدهای احتمالی آن برای امنیت و ثبات در افغانستان وجود دارد. یکی از این نگرانیها مدیریت دهها هزار ملیشه مسلح و آماده مرگ طالبان است که فقط برای جنگیدن، آموزش و پرورش پیدا کردهاند. هیچ اطمینانی وجود ندارد که پس از صلح با طالبان، این افراد در بدنه یک نیروی مسلح منظم، مشروع و قانونمند، جذب شوند و از سابقه تروریستی خود فاصله بگیرند. به همین دلیل، یکی از ارزیابیها این است که این نیروها به سرعت از سوی داعش، جذب خواهند شد و به این ترتیب، داعش جای طالبان را خواهد گرفت و جنگ با چهرهای جدید و شاید مرگبارتر و ویرانگرتر از قبل ادامه خواهد یافت.
با این حساب، آیا دهه ۲۰۲۰ دهه داعش در افغانستان خواهد بود؟