سریال بی‌پایان سقوط؛ چرخبال‌های فرسوده، پیلوت‌های بی‌تجربه
افغانستان از لحاظ تجهیزات جنگی وابستگی شدیدی به کشورهای کمک‌کننده‌ای چون امریکا، روسیه، هند و… دارد؛ به‌گونه‌ای که اکثر طیاره‌های جنگی و تدارکاتی نیروهای نظامی را کشورهای امریکا، روسیه یا هند تأمین کرده‌اند؛ اما سریال سقوط چرخبال‌های ارتش، همواره موجب انتقاد و نگرانی شدهاست.
تنها در دو روز گذشته سه چرخبال نیروهای ارتش ملی در ولایت های فراه، پکتیا و پکتیکا سقوط کرده یا مجبور به نشست اضطراری شدند که از آن جمله در سقوط یکی از این چرخبال‌ها در ولایت فراه، دو پیلوت کشته شدند.
سقوط چرخبال‌ها در کشور بی‌سابقه نیست. طی سال‌های گذشته چندین چرخبال در ولایت‌های مختلف کشور سقوط کرده‌اند و در پی آن ده‌ها نفر جان باخته‌اند که نمونه بارز آن را می‌توان سقوط چرخبال نیروهای ارتش ملی در بلخ و فراه دانست. در نتیجه سقوط این دو چرخبال در سال گذشته ۷ تن در مزار شریف و ۲۵ نفر به‌شمول رییس شورای ولایتی فراه و معاون قول اردوی ۲۰۷ ظفر کشته شدند؛ اما چرا و روی کدام عوامل این چرخبال‌ها سقوط میکنند؟
چرخبال‌های فرسوده
شماری از آگاهان نظامی بر این باور اند که اکثر چرخبال‌ها به دلیل فرسودگی، مسلکی‌نبودن پیلوت‌ها، نامتناسب‌بودن این چرخبال‌ها با اوضاع جوی افغانستان و آماده‌نبودن آن‌ها برای پرواز، سقوط و یا نشست اضطراری میکنند.
جنرال عبدالواحد طاقت؛ آگاه امور نظامی می‌گوید: سقوط چرخبال‌های نیروهای امنیتی که در این اواخر بیشتر شدهاست عوامل متعددی از جمله فرسودگی، نامتناسب‌بودن‌شان با آب و هوا و اراضی کشور، آماده‌نبودن آن‌ها برای پرواز و مسلکی‌نبودن پیلوت‌ها دارد.
به باور آقای طاقت، چرخبال‌هایی که امریکا یا هند و یا کشورهای دیگر به ارتش کشور کمک میکنند، اکثرشان فرسوده می‌باشند و اگر ترمیم دوباره شده باشند، درست و مطابق به اوضاع جوی کشور ساخته نشده‌اند و اگر طیاره جدید هم داده شود، در صورتی که پیلوت‌ها و تخنیکرهای ما آماده نباشند، خود مشکلی جدی است.
محمدیوسف امین زازی؛ یکی دیگر از آگاهان نظامی نیز در ارتباط با سقوط سه هلیکوپترها در یک روز چهار علت را شامل می‌داند:
اول: در هنگام خریداری طیاره‌ها توجه جدی نمی‌شود.
دوم: نورم موجود که نشان می‌دهد چقدر این هلیکوپتر پرواز کرده و چندبار دیگر می‌تواند پرواز کند، مد نظر گرفته نمی‌شود.
سوم: پیلوت‌ها اکثرا مسلکی برخورد نمی‌کنند.
چهارم: پرواز برخلاف اوضاع جوی صورت می‌گیرد.
پیلوت‌ها بی‌تجربه اند
آگاهان نظامی یکی از عوال سقوط چرخبال‌ها را ناپختگی پیلوت‌ها می‌دانند و می‌گویند که در حال حاضر پیلوت‌های مجرب افغانستان در سنین کم متقاعد می‌شوند و به جای آن‌ها جوانان کم‌تجربه گماشته می‌شوند که هنوز مسلکی نشده‌اند و تنها شش ماه الی یک‌سال آموزش دیده‌اند و ناپختگی آن‌ها سبب می‌شود که بیشتر چرخبال‌ها سقوط کنند یا نشست اضطراری کنند.
به باور آن‌ها، در گذشته وقتی پیلوتی جدیدا پرواز می‌کرد، قبل از پرواز برای شش ماه پروازهای تعلیمی انجام می‌داد؛ طوری که یک پیلوت با سابقه در کنارش می‌نشست و راهنمایی می‌کرد و در پایان از او امتحان می‌گرفت و پس از کامیاب‌شدن به او اجازه پرواز می‌داد؛ اما اکنون دیده می‌شود که پس از یک دوره کوتاه (شش‌ماهه) پیلوت‌های جوان چرخبال‌ها را به پرواز در‌می‌آورند.
سهل‌انگاری مسؤولان
با آن‌که طی سال‌های متمادی چندین چرخبال نیروهای امنیتی به دلایل مختلف سقوط کرده و یا مجبور به نشست اضطراری شده؛ ولی هنوز عوامل سقوط آن‌ها به شکل همه‌جانبه بررسی و همگانی نشده‌است.
آگاهان نظامی بر این باور اند که سهل‌انگاری آمرین و مقام‌های بلندپایه وزارت دفاع سبب شده تا علل و عوامل سقوط چرخبال‌ها در گذشته بررسی همه‌جانبه نشود و یا نتایج آن با دیگران شریک ساخته نشود.
به گفته آنان، طیاره‌ای که از پکتیکا به پکتیا غرض انجام عملیاتی پرواز کرده‌بود و وادار به نشست اضطراری شد، تیل تمام کرده‌بود؛ اما این سؤال‌برانگیز است که چرا تیل تمام کند و یا این‌که چرا در پکتیا تیل موجود نباشد. این‌همه ضعف مدیریتی را نشان می‌دهد.
به باور کارشناسان نظامی، اگر عوامل سقوط هلیکوپترها بررسی همه‌جانبه نشود، این یک خیانت ملی و بازی با سرنوشت سربازان جوان است که اکثرشان در نتیجه این سقوط‌ها جان می‌دهند.
آیا طالبان چرخبال‌ها را ساقط میکنند؟
هراز گاهی پس از سقوط یا نشست‌های اضطراری هلیکوپترهای ارتش، گروه طالبان مسؤولیت سقوط آن را بر‌عهده می‌گیرد؛ اما آیا آنان موشک‌های ضد هوایی و توان منهدم‌ساختن چرخبال‌های نظامی را دارند؟
آقای طاقت می‌گوید: یک‌بار اطلاعاتی همگانی شده‌بود که ایران به طالبان سلاح ضد طیاره داده تا چرخبال‌های امریکایی را هدف قرار دهند؛ ولی دقیق نبود.
این نظامی پیشین بر این باور است که طالبان به موشک‌های ضد طیاره دسترسی ندارند؛ ولی تلاش جریان دارد تا در صورت تداوم تنش میان ایران و امریکا، ایران برای طالبان از این سلاح بدهد تا از طریق آن به هدف خود برسد.
اما آقای زازی می‌گوید که می‌توان هلیکوپترهایی را که در ارتفاع کم پرواز میکنند با سلاح‌های ساده ای مثل آر‌پی‌جی هم هدف قرار داد.
با این‌همه، وزارت دفاع ملی ضعف مدیریتی، سهل‌انگاری و عدم مسلکی‌بودن پیلوت‌ها را نمی‌پذیرد و بر بررسی عوامل سقوط چرخبال‌ها تاکید می‌کند.
این وزارت همچنین آمار کلی چرخبال‌های سقوط کرده در سال های گذشته را نیز در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌دهد.
