نگاه زنان به صلح مردان؛ از رویای پایان جنگ تا کابوس بازگشت طالبان
در زمان سلطه رژیم طالبان، زنان بدون «محرم شرعی» و نداشتن برقع/چادری، اجازه بیرون‌شدن از خانه و گشت‌و‌گذار در شهر را نداشتند و کسانی که از این امر تخلف می‌کردند، شلاق می‌خوردند. زنان همچنین از حق آموزش، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و سایر حقوق مدنی، محروم بودند؛ اکنون که ۱۹ سال از سقوط حاکمیت طالبان می‌گذرد، هنوزهم جنگجویان این گروه با حضور در بعضی از نقاط کشور دست به محکمه‌های صحرایی می‌زنند، شلاق می‌زنند و سنگسار می‌کنند.
همزمان با پیشرفت در گفتگوهای صلح امریکا و طالبان به میان آمده و گمان می‌رود در آینده نزدیک به یک توافق منجر شود، شماری از زنان و دختران جوان در کابل، علیرغم خوش‌بینی درباره پایان جنگ، نسبت به مشارکت طالبان در سیاست و قدرت ابراز نگرانی می‌کنند.
طالبان محدویت می‌آورند
بهشته محمدی؛ خبرنگار و معاون انجمن زنان ژورنالیست افغانستان می‌گوید: نظر به تجربه‌ای که از اندیشه افراطی طالبان داریم، بعید به نظر می‌رسد که با آزادی زنان توافق کنند.
به باور بانو محمدی، هرچند تجربه پیوستن احزاب سیاسی دیگر نشان می‌دهد که بعضی از تغییرات وارده را می‌پذیرند و می‌توان خوشبین بود که آن‌ها ۲۰ تا ۳۰ درصد آزادی‌های زنان را قبول کنند؛ ولی قید و شرط‌هایی در عرصه بیرون‌رفتن زنان از خانه، رفتن به مکتب و دانشگاه و نیز نحوه پوشش خواهند داشت.
تهمینه نیازی؛ یک وکیل مدافع در کابل هم می‌گوید: از نظر من صلح با گروهی که اصلا قابل پیش‌بینی نیست، نتیجه‌بخش نخواهد بود؛ زیرا آن‌ها باهم انسجام و هماهنگی ندارند. چندین بار است که نشست‌های آن‌ها بی‌نتیجه پایان می‌یابد یا لغو می‌شود.
از دید بانو نیازی، اکنون نیز یک‌سلسله محدودیت‌هایی وجود دارد، مفهوم آزادی زنان را نمی‌‌توان در رفتن به مکتب و شهر خلاصه کرد و با این وجود اگر طالبان هم بیایند ممکن است این محدودیت‌ها بیشتر شود. منتها زنان کشور شاید دیگر به هیچ گروهی اجازه ندهند که بیشتر از این، حق تعلیم و کار را از آن‌ها بگیرند.
بیشتر بخوانید:
- توافق صلح امریکا و طالبان؛ زنان نگران اند
- گفتگوهای صلح؛ زنان در کجای معادله هستند؟
- مصالحه با طالبان مسلح؛ قمار بزرگ امریکا
- آتش‌بس یا کاهش خشونت؛ طالبان چه می‌خواهند؟
زنگ خطر برای زنان خبرنگار
از نظر بهشته محمدی، سهیم‌شدن طالبان در مبارزات سیاسی و دولت، ممکن است بعضی قیوداتی را برای زنان خبرنگار در پی داشته‌باشد. وی می‌گوید: «مثلا من که یک گزارشگر تحقیقی ام اکنون برای جمع‌آوری معلومات به هرجا می‌روم، با مردان دوشادوش هم کار می‌کنیم و هیچ مانعی وجود ندارد؛ ولی احتمال می‌رود طالبان با این کار ما مخالفت نشان دهند و به مرور زمان ایجاد محدودیت از سوی آن‌ها سبب شود تا دختران و زنان نتوانند روی پرده‌های تلویزیون ظاهر شوند.»
به گفته این بانوی خبرنگار، با حضور طالبان و مشارکت آن‌ها در قدرت، زنان شاید نتوانند آنچنان که اکنون آزادانه کار می‌کنند، ادامه دهند؛ چون همه گواه رفتار و محدودیت‌های این گروه در زمان حاکمیت شان بوده‌اند. به باور او حتی اگر ذهنیت‌شان تغییر کرده‌باشد، بازهم ممکن است زنان با محدودیت‌هایی مواجه شوند.
امکان عقبگرد
بانو نیازی می‌گوید: زمان داکتر نجیب پوشش زنان آزادتر از اکنون بود؛ اما با روی کارآمدن رژیم طالبان، برقع اجباری شد و این خود نشانگر این امر است که در صورت جبر و اکراه، ممکن است حتی زنان مبارز هم به محدودیت‌ها سر تسلیم فرود آورند.
او می‌افزاید که هرچند خانم‌ها اکنون منسجم شده و محدودیت‌های ناحق را نمی‌پذیرند؛ ولی اگر فشارها بیشتر شود ممکن است زنان افغان بار دیگر به ۱۸ سال پیش «عقبگرد» داشته‌باشند.
زنانی که نگران نیستند
با وجود نگرانی برخی از زنان از احتمال ایجاد محدودیت برای آن‌ها پس از سهیم‌شدن طالبان در قدرت، شماری دیگر اما هیچ نگرانی ندارند. به باور آن‌ها به درازا کشیده‌شدن گفتگوها خود دلیلی است برای این‌که روی آزادی‌های زنان و موارد قابل نگرانی دیگر به گونه همه‌جانبه بحث شده‌است.
زرغونه حیدری؛ کتابدار مرکز فرهنگی شهر کتاب می‌گوید: سهیم‌شدن طالبان در سیاست، نگران‌کننده نیست؛ چون قبل از این نیز ما شاهد پیوستن گلبدین حکمتیار بودیم؛ ولی کدام محدودیت خاصی وضع نشد.
سلما احمدزی؛ دانشجوی شرعیات هم می‌گوید: سهیم‌شدن طالبان در سیاست، مژده خوبی برای ما است و احتمال دارد با سهیم‌شدن آن‌ها، صلح پایدار در کشور برقرار شود و ما به توسعه علمی و اقتصادی دست یابیم.
با این‌همه، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، در سفر اخیرش به کابل، در دیدار به رییس جمهوری گفت که هنوز تصمیم مشخص مبنی بر اعلام آتش‌بس یا کاهش خشونت از سوی نمایندگان طالبان گرفته نشده و گفتگوها بین دو‌طرف، دستاورد چندانی نداشته‌است؛ چیزی که می‌تواند به ابهام درباره سرنوشت حقوق زنان در توافق صلح با طالبان نیز دامن بزند.
عدم حضور مستقیم و مؤثر فعالان زن در گفتگوهای صلح نیز این نگرانی را تشدید می‌کند.
