آزادی زندانیان طالبان؛ تسهیل روند صلح یا تقویت جبهه جنگ؟
اشرفغنی؛ رییس جمهوری در مراسم ادای سوگند وفاداریاش از صدور فرمانی مبنی بر رهایی هزاران زندانی طالبان سخن گفت و روز سه شنبه، ۲۰ حوت، نخستین فرمان چهار مادهای را صادر کرد که بر اساس آن هزار و ۵۰۰ زندانی طالبان در مرحله اول، از تاریخ ۲۴ حوت از زندان بگرام آزاد میشوند و دیگر زندانیان آن گروه جریان مذاکرات داخلی برای صلح، رها خواهند شد.
اگرچه در ماده اول این فرمان آمدهاست که «محبوسینی که با استفاده از این فرمان رها میگردند مکلف به ارائه تعهد کتبی مبنی بر عدم برگشت آنان به صفوف جنگ میباشند» و رهایی محبوسین مندرج در این فرمان، بعد از تکمیل پروسه بیومتریک آنان صورت میگیرد؛ اما یک عضو ارشد گروه طالبان، روز چهارشنبه، ۲۱ حوت به یک رسانه پاکستانی گفتهاست که به هیچ وجه نمیتوانند این خواست دولت افغانستان را بپذیرند. او افزودهاست: «افراد ما مجاهدین اند و همیشه برای آزادی افغانستان میجنگند.»
آگاهان امور نظامی و شماری از شهروندان نیز نسبت به تعهد طالبان به مفاد این فرمان تردید دارند و ثبت اطلاعات زندانیان طالبان و نیز عدم برگشت آنان به میدانهای نبرد را مشکل میدانند.
این تصمیم در حالی اتخاذ شد که آقای غنی پیش از این، آزادی زندانیان طالبان پیش از مذاکرات و به عنوان پیششرط را صریحا رد کردهبود؛ اما از دید آگاهان سیاسی و نظامی، شکستهشدن خط سرخ برای چندمینبار از سوی آقای غنی بنا بر هر دلیلی بیشتر بر این امر مهر تایید میزند که شرطهای تعیینشده در آزادی زندانیان نیز قابل اجرا نیست.
تضمینی وجود ندارد
با آنکه در ماده اول این فرمان آمدهاست که زندانیان مکلف به ارائه تعهد کتبی مبنی بر عدم برگشت به میدان جنگ هستند؛ آگاهان نظامی اما میگویند که هیچ تضمینی درباره عدم بازگشت آنان به میدانهای جنگ وجود ندارد.
عبدالواحد طاقت؛ نظامی پیشین به خبرگزاری افق میگوید: به هیچ وجه این تضمین وجود ندارد طالبانی که با امریکاییها پیمان صلح را امضا کردهاند به آن پایبند باشند و شاید به تعهدات فعلی نیز متعهد نباشند؛ چون طالبان یکدست نیستند، شورای کویته یکچیز میگوید، قوماندانهای جنگی و نظامی داخلی چیزی دیگر.
به باور این کارشناس نظامی، فرماندهان نظامی طالبان ۵۰۰ میلیون دالر از مواد مخدر به دست میآورند و ۶۰۰ میلیون هم از معادن، این گروه سالانه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دالر عاید دارد؛ چرا مصالحه بدون مفاد را قبول کند؟ حتی کسانی که بیرون زندان و شامل تیم مذاکرهکننده طالبان اند، به مواد توافقنامه تعهد ندارند.
در همین حال، عتیقالله امرخیل؛ دیگر آگاه امور نظامی هم میگوید: اکنون که آتشبس نیست و تنها آتش کم است، خیلی مشکل است که آینده را پیشبینی کنیم.
به باور او ضمانتی وجود ندارد که زندانیان آزادشده دوباره به میدان جنگ بازنگردند و هیچکسی تضمین نیز نکرده که آنها دوباره به صفوف جنگ برنمیگردند.
معامله شرمآور
رحمتالله نبیل؛ رییس پیشین امنیت ملی و از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری، صدور فرمان اشرفغنی در مورد آزادی زندانیان طالبان را معاملهای «شرمآور» خوانده و با نشر عکسی از تابوت قربانیان نیروهای امنیتی نوشتهاست که آزادی زندانیان طالبان، بیحرمتی به قربانیان این نیروها است.
اقای نبیل همچنین گفتهاست: «فراتر از یک معامله شرمآور. به عنوان یک فرمانده ۵۰۰۰ زندانی آزاد میکند تا روی ۵۰ هزار تابوت نیروی امنیتی که جانشان را در دفاع از جمهوریت قربانی کرده، قدم گذاشته. چه هتک در برابر فداکاری آنها است.»
عتیقالله امرخیل هم بر این باور است که در هر صورت باید برای افراد و خانوادههایی که متضرر شدهاند و اعضای بدن و یا جانهای خانوادههای خود را از دست دادهاند، قناعت داده شود.
اشتباه بزرگ تاریخی
ریاست جمهوری قبل از این گفتهبود که بدون برقراری آتشبس، به هیچ وجه زندانیان طالبان را آزاد نمیکند و در مقابل توافق امریکا با طالبان مبنی بر آزادی زندانیان طالبان هم گفته بود که تصمیمگیری در این باره از صلاحیتهای حکومت افغانستان است نه امریکا.
اکنون اما شهروندان کشور رنگباختن خطوط سرخ اشرفغنی از آزادی انس حقانی تا ۵ هزار زندانی طالبان را سؤالبرانگیز میدانند و او را به معامله و اشتباه بزرگ تاریخی متهم میکنند.
باری سلام؛ فعال رسانهای گفتهاست که آزاد کردن زندانیان طالب قبل از آغاز مذاکرات مستقیم اشتباه بزرگ تاریخی خواهد بود. اینگونه امتیاز دادن هیچ کمکی به مشروع نمایاندن نظام نمیکند؛ بل برعکس از مشروعیتاش به شدت میکاهد. اولویت جورآمدن میان دو قطب نظام است تا از ریشخندزدن طالب و جهان رهایی یابیم نه رهایی طالب.
زندانیان خارجی
هرچند آمار مشخصی از وجود اتباع خارجی در میان زندانیان طالبان در دست نیست؛ اما گفته میشود که شمار زیادی از زندانیان طالبان اتباع کشورهای خارجی و به خصوص پاکستان هستند.
آگاهان نظامی و شماری از شهروندان میگویند که نباید اتباع کشورهای خارجی که به کشور ما بهگونه غیر قانونی وارد و با نیروهای امنیتی جنگیدهاند، رها شوند؛ چون آنها مرتکب جنایات جنگی و نقض قانون کشور شدهاند.
عبدالواحد طاقت میگوید: فرمان رییس جمهور خوب است؛ اما باید به محاکم و قوه ثلاثه هدایت میداد که طی یک هفته تمام دوسیههای آنان را بررسی و کسانی که مجرم متکرر و قاتل افراد بیگناه اند را رها نکنند و به آنها بگویند که حقوقالعبد را بخشش نمیتوانیم، تنها کسانی که بهگونه سیاسی و یا به جرم همکاری با گروههای جنگی طالبان دستگیر شدهاند را رها میکرد.
به باور این نظامی پیشین، پاکستانیها و سایر اتباع خارجی که داخل کشور شدهاند نابخشودنی اند و نباید شامل این لیست باشند.