پیام عیدی رهبر طالبان: ترکیب ترس و امید
رهبر طالبان در پیام خود به مناسبت عید قربان، خطاب به جنگجویان این گروه گفتهاست که «در آستانه حاکمیت نظام اسلامی رسیدهایم و باید صفهای خود را قویتر و منظمتر و وحدت و همبستگیتان را محکمتر بسازید».هبتالله آخندزاده در این پیام گفتهاست که «ما با کسی دشمنی شخصی نداریم؛ بلکه برای استقلال کشور و قیام نظام خالص اسلامی، سلاح برداشتهایم. در صورت برآوردهشدن اهداف فوق، خواهان زندگی مسالمتآمیز با همه هستیم».
آخندزاده همچنین گفتهاست که طالبان به دنبال انحصار قدرت نیستند؛ بلکه «افغانستان را خانه مشترک افغانها میدانند».
رهبر طالبان تبادل زندانیان را پیشرفت مهمی در زمینه آغاز مذاکرات بینالافغانی دانسته و خواهان برداشتهشدن بیدرنگ موانع از مسیر این مذاکرات شدهاست.
او خروج نیروهای خارجی از افغانستان را نیز یک «انکشاف خوب» در روند صلح دانسته و تاکید کردهاست که امریکا باید به توافقنامه صلح دوحه متعهد باشد و جدی عمل کند.
پیام عیدی رهبر طالبان اینبار نسبت به موارد مشابه در گذشته، کمتر خصمانه، کمتر خشن، کمتر تهدیدآمیز و کمتر ترسناک بود. او حتی سعی کرد در این پیام، چهره جدیدی از گروه طالبان به نمایش بگذارد؛ چهرهای عطوف، صبور، اهل صلح و سازش و معتقد به اینکه افغانستان «خانه مشترک افغانها» است و گروه طالبان نیز خواستار «زندگی مسالمتآمیز با همه» میباشد.
با این حال، این پیام در یک شرایط ویژه صادر شدهاست؛ شرایطی که در آن، طالبان با امریکا پیمان صلح امضا کردهاند و قرار است آن گروه برای نخستینبار آماده مذاکرات رسمی و مستقیم با دولت شود. در چنین شرایطی ترویج و تبلیغ بیپرده خصومت و خشونت، دامنزدن به جنگ و تنش و بحران، و تهییج و بسیج نیروهای «جهادی» علیه دولت و قوای خارجی، منافع طالبان در روند صلح را با خطر رو به رو میکند، فرایند فروپاشی توافق با امریکا را تسریع و تسهیل میکند و موجب تحریک جبهه مقابل طالبان به اتخاذ سیاستهای خصمانه مشابه میشود.
از این منظر، میتوان پیام جدید رهبر طالبان را دارای انگیزههای سیاسی، آشکارا فایدهگرایانه و عمیقا مصلحتاندیشانه ارزیابی کرد. به همین دلیل، به آسانی میتوان نیات و اهداف واقعی طالبان از صلح با امریکا و مذاکرات پیش رو با دولت را از ورای این پیام به ظاهر سرشار از صلح و دوستی و مژده آرامش و آشتی دریافت و درک کرد.
به همین دلیل است که نوعی ترس و تردید در آنسوی این پیام آشتیجویانه و صلحآمیز وجود دارد. ترس ناشی از تلاش طالبان برای پیشبرد اهدافی که در طول ۲۰ سال گذشته از مسیر جنگ، دنبال میشد و اینک قرار است از راه صلح، محقق شود.
رهبر طالبان در این پیام نیز به ملیشههای تحت فرمانش نوید تشکیل یک «نظام اسلامی» را داده و آنها را به همبستگی و وحدت برای نیل به این هدف فراخواندهاست.
او همچنین «استقلال و قیام نظام اسلامی» را از اهداف این گروه خواندهاست؛ اهدافی که به گفته ملا هبتالله آخندزاده، طالبان برای تحقق آنها سلاح برداشتهاند.
این امر به این هراس همیشگی دامن میزند که طالبان تا تحمیل «نظام اسلامی» با خوانش ویژه خود که به طور کامل مبتنی بر تفکر طالبانی و ایدئولوژی متصلبانه آن گروه باشد، دست از سلاح برنخواهند داشت و حتی اگر آن گروه، وارد مذاکرات صلح با دولت هم شود، هدف اصولیاش تحمیل نظام «امارت» طالبانی و برچیدن بنیانهای نظام جمهوری خواهد بود.
اینکه ملا هبتالله از خروج نیروهای خارجی به عنوان یک «انکشاف خوب» یاد کرده نیز بدان معناست که این امر، زمینههای سلطه قیممآبانه و انحصاری طالبان را تسهیل میکند و آخرین موانع را از مسیر تحمیل امارت بر جمهوریت از میان برمیدارد.
با این حساب، پیام عیدی رهبر طالبان، ترکیبی از ترس و امید بود؛ ترس از تلاش طالبان برای تحمیل ایدئولوژی و سیاستهای تحکمآمیز و انحصارگرایانه خود و برچیدن نظام جمهوری، و امید به اینکه سرانجام طالبان هم به این جمعبندی رسیدهاند که راهی جز سازش وجود ندارد و برای این منظور باید واقعیتهایی مانند «افغانستان به مثابه خانه مشترک» و «زندگی مسالمتآمیز با همه» را بپذیرند.