کنفرانس جنوا؛ فساد، کرونا و صلح امریکایی
کنفرانس جنوا به منظور بررسی تعهدات مالی کشورهای کمک‌کننده به دولت افغانستان، امروز و فردا در سویس برگزار می‌شود. این کنفرانس برای دولت افغانستان، اهمیت حیاتی دارد؛ زیرا تعهد کنونی کشورهای کمک‌کننده در حال منقضی‌شدن است و دولت برای ادامه حیات خود، به شدت نیازمند ادامه کمک‌های خارجی است؛ کمک‌هایی که انتظار می‌رود دیگر مانند گذشته، سخاوتمندانه و بی‌حساب و کتاب نباشد. پیش‌بینی می‌شود شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای پرداخت و مصرف آن وضع شود و همزمان، احتمال کاهش قابل توجه این کمک‌ها نیز بسیار بالاست.
پنج شرکت‌کننده کنفرانس اقتصادی جنوا به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که اگرچه اقتصاد شکننده افغانستان اتکای سنگینی به کمک‌های خارجی دارد؛ اما کابل شاهد کاهش کمک‌ها خواهد بود.
یک دیپلمات ارشد غربی و شرکت‌کننده کنفرانس جنوا گفته‌است: «این میزان ممکن است ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش یابد. این بهترین چیزی است که کشورها در میان چالش داخلی مدیریت یک همه‌گیری می‌توانند پیشنهاد دهند.»
حامیان مالی افغانستان در کنفرانس بروکسل که در سال ۲۰۱۶ برگزار شد، متعهد به ۱۵.۲ میلیارد دالر برای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ شدند؛ اما بر بنیاد پیش‌بینی‌ها بسیار بعید است که رقمی نزدیک به این مبلغ بار دیگر در نشست جنوا تعهد شود.
در ادامه به بررسی سه عامل مؤثر بر کاهش تعهدات مالی کشورهای کمک‌کننده به افغانستان می‌پردازیم:
۱. فساد: اپیدمی فساد، بنیان‌های اقتصاد و مدیریت دولت افغانستان را آلوده کرده و زدودن آن دست کم در کوتاه‌مدت غیر ممکن به نظر می‌رسد. در سال‌های گذشته، کمک‌‌کننده‌های خارجی همواره مبارزه با فساد و تأمین شفافیت منابع مالی را یکی از شرایط خود برای ادامه کمک به دولت افغانستان قرار می‌‌دادند. با این حال، کابل علیرغم وعده‌های فراوان در این زمینه، عملا از مبارزه‌ای ریشه‌ای و ثمربخش با فساد ناتوان بوده‌است.
از جانب دیگر، در سال‌های گذشته، ظاهرا این اطمینان در افغانستان وجود داشته که کشورهای جهان به دلیل حضور نیروهای نظامی‌شان در افغانستان، مجبور اند از دولت کابل تحت هر شرایطی حمایت مالی کنند. افزون بر این، منافع و زد‌وبندهای غیر مشروع دیگری مانند مواد مخدر، معادن و… نیز در میان بوده که بازدهی چندبرابری کمک‌های خارجی به دولت افغانستان را تضمین می‌کرده‌است.
اکنون اما نیروهای خارجی در حال ترک افغانستان هستند و پیش‌بینی می‌شود که این امر، بخشی از منابع بلندمدت قدرت‌های جهان برای کمک به دولت کابل را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و در نتیجه، منجر به کاهش کمک‌ها می‌شود.
در کابل تنها یک روز پیش از برگزاری کنفرانس جنوا پنج عضو یک کمیسیون نوبنیاد مبارزه با فساد، سوگند یاد کردند؛ حرکتی که از دید ناظران، پیش از آن‌که بازتاب‌دهنده عزم واقعی و اراده جدی دولت برای مبارزه با فساد باشد، تلاشی برای جلب اعتماد کشورهای کمک‌کننده بود.
۲. کرونا: پاندمی کرونا حتی اقتصادهای پویا و پیش‌رو جهان را نیز دچار رکود کرده و دولت‌های ثروتمند را در زمینه تأمین منابع مالی غیر ضروری، دچار مشکل ساخته‌‌است. هنوز برآورد دقیقی از توابع زیانبار مالی و اقتصادی ناشی از کرونا در دست نیست؛ زیرا کرونا همچنان مرگبار و مهارنا‌پذیر در حال شیوع و همه‌گیری و گسترش است و ابرشهرهای مهم اروپایی و امریکایی و آسیایی یا بار دیگر تعطیل شده‌اند و یا در آستانه تعطیلی اند. این شرایط، بدون شک، کمک‌های جهانی به دولت افغانستان را هم متأثر می‌سازد و از حجم کمک‌ها به میزان چشمگیری خواهد کاست.
۳. صلح امریکا و طالبان: مسأله دیگر، امضای توافق‌نامه صلح میان امریکا و طالبان است. این اقدام، آینده مأموریت نظامی و سیاسی غرب و کشورهای کمک‌کننده را در افغانستان، در هاله‌ای از ابهام فروبرده است. این ابهام ریشه در یک ابهام عمیق‌تر دارد و آن، سرنوشت نامشخص دولت مستقر در کابل است. کسی نمی‌داند که با توجه به جولان بی‌مهار تروریست‌های متحد طالبان در نتیجه غیبت معنادار حمایت‌های خارجی از دولت و نیروهای امنیتی افغانستان، دولت کابل، چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد و چند سال یا ماه دیگر می‌تواند در برابر این موج مرگبار دوام بیاورد.
آنچه رخ داده این است که دولت امریکا به طالبان به طور بی‌سابقه‌ای مشروعیت و اقتدار بخشیده‌است. حتی گفته می‌شود که مایک پمپئو؛ وزیر امور خارجه امریکا اخیرا در دوحه با معاون سیاسی رهبر طالبان درباره بیرون آوردن نام آن گروه از فهرست سیاه، گفتگو کرده‌است. به نظر می‌رسد که قرار بوده طالبان در نشست جنوا هم دعوت شوند؛ اما اروپایی‌ها به دلیل افزایش بی‌رویه خشونت‌ها نام آن گروه را از فهرست شرکت‌کنندگان، خط زدند.
با این حال، قدرت طالبان، قابل انکار نیست و ناتوانی دولت در مهار آن، کمک‌کنندگان را نسبت به سرنوشت معادله صلح و جنگ افغانستان، دچار تردید و تأمل خواهد کرد و این امر، بر تعهدات مالی آنان تأثیر می‌گذارد.