افغانستان و همسایگان شمالی؛ «تجدید رابطه پس از صد سال»
افغانستان به عنوان یک کشور در حال گذار که هنوز به شرایط پایدار نرسیده، برای عبور از این مرحله نیاز به استفاده از تجربه زیسته و سرگذشت بسیاری از کشورهای دیگر به ویژه کشورهایی دارد که شرایط کمابیش مشابه را از سر گذرانده‌اند. برای این منظور، قابل استفاده‌ترین تجربه از آن کشورهایی است که در نزدیکی افغانستان قرار دارند، همسایگان و کشورهای مهم منطقه. این موضوع به ویژه از آن حیث اهمیت دارد که اغلب کشورهایی که در پیرامون افغانستان قرار گرفته‌اند، فصل‌هایی طولانی از تاریخ سیاسی‌شان با اشغال خارجی، استبداد داخلی، مبارزه برای آزادی، جنگ‌های خانمان‌برانداز درونی و نزاع‌های قومی و مذهبی، گره خورده‌است.
اشرف‌غنی؛ رییس جمهوری که از همان آغاز، تبدیل افغانستان به «چهارراه اقتصادی آسیا» و محور اتصال منطقه‌ای را از اولویت‌های اساسی خود در حوزه اقتصاد اعلام کرده‌بود، روز پنج‌شنبه، ۲۵ جدی به همراه قربان‌قلی بردی محمدوف؛ رییس جمهوری ترکمنستان، از طریق کنفرانس ویدیویی سه پروژه بزرگ مشترک را میان دو کشور افتتاح کرد.
آقای غنی این پروژه‌ها را برای روابط اقتصادی و تجارتی دو کشور حیاتی خواند.
او افتتاح این پروژه‌ها را تجدید روابط افغانستان و آسیای میانه پس از بیش از صد سال خواند.
آقای غنی همچنین به حمایت ترکمنستان از روند صلح افغانستان اشاره کرد و گفت قرار است به زودی علمای دو کشور نشستی را برای حمایت و تقویت از این روند برگزار کنند.
قربان‌قلی بردی محمدوف؛ رییس جمهوری ترکمنستان نیز بر حمایت از صنعت و تجارت میان دو کشور تاکید کرد و افتتاح این پروژه‌ها را برای امنیت منطقه و گسترش روابط دو کشور مهم خواند و تعهد سپرد که کشورش از افغانستان در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک حمایت خواهد کرد.
افزون بر اهمیت بسیار حیاتی و تعیین‌کننده پروژه‌های انتقال برق، خط آهن و فایبر نوری که زمینه اتصال افغانستان به اروپا را فراهم می‌سازد، توسعه روابط با ترکمنستان به مثابه یکی از مهم‌ترین اقتصادهای پویا و شکوفای آسیایی، برای دورنمای اقتصاد افغانستان، سرنوشت‌ساز و راهبردی است.
با این حال، همان‌طور که در بیانات رهبران دو کشور نیز مورد تأکید قرار گرفته، این تنها اقتصاد و توسعه و رفاه و تجارت و ترانزیت و شکوفایی اقتصادی نیست که افغانستان را به همسایگان شمالی‌اش پیوند می‌دهد؛ بلکه چنانچه در بالا نیز اشاره شد، این کشورها تجارب بسیار قابل استفاده و سودمندی در زمینه‌های مهار جنگ‌های داخلی، صلح، دولت- ملت‌سازی، عبور از فرقه‌گرایی و چگونگی تقابل یا تعامل با قدرت‌های بزرگ و مسلط در شرق و غرب و ایجاد توازن استراتژیک در روابط خارجی بر بنیاد منافع ملی دارند.
همه این موارد، برای آینده افغانستان بسیار حیاتی است؛ اما همان‌گونه که رییس جمهوری هم اشاره کرده، روابط افغانستان با همسایگان شمالی آن طی بیش از صد سال گذشته، مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفته‌است. این امر دلایل گوناگونی داشته که از جمله آن‌ها می‌توان به چند عامل مؤثر اشاره کرد، از جمله بیگانه‌انگاری قومیت‌های دیگر که عمدتا در نوار شمالی کشور سکونت دارند از سوی قوم حاکم، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری متقابل افغانستان و قدرت‌های جنوب آسیا شامل پاکستان و هند، و وجود این باور غالب که جمهوری‌های آسیای میانه عموما حیات خلوت روسیه محسوب می‌شوند و از نظر استراتژیک، این منطقه، استقلال لازم را ندارد و متأثر از هژمونی سیاسی مسکو می‌باشد.
مطالب مرتبط:
نگاه نگران همسایگان شمالی به صلح امریکا – طالبان
روسیه در آسیای میانه؛ ترس از تروریزم یا نمایش قدرت؟
آسیای میانه، گزینه بدیل برای انتقال اکمالات ناتو به افغانستان
مجموعه این عوامل در گذشته، سبب شده تا دولت‌های حاکم بر کابل، توجه چندانی به ظرفیت‌های عظیم موجود در روابط افغانستان و همسایگان شمالی نشان ندهند و در نتیجه، یک بخش عمده سیاست خارجی کشور، متروک و مغفول باقی بماند.
در سال‌های اخیر اما دولت آقای غنی، عنایت ویژه‌ای به توسعه روابط با جمهوری‌های آسیای میانه به ویژه قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان نشان داده که حاصل آن، راه‌اندازی پروژه‌های بزرگی بوده که در ده‌ها سال گذشته، سابقه نداشته‌است.
افغانستان در عین حال می‌تواند از تجارب سیاسی و اجتماعی این کشورها در زمینه مهار جنگ‌های داخلی، رسیدن به صلح، دولت‌سازی و ملت‌سازی و عبور از منازعات ویرانگر قومی نیز بهره بگیرد و در نهایت، در کنار همسایگان شمالی‌اش به کشوری امن و با ثبات و در حال توسعه تبدیل شود؛ چیزی که بی‌تردید به سود همه طرف‌ها به ویژه جمهوری‌های آسیای میانه است که در سال‌های اخیر، امنیت ملی‌شان به گونه‌ای از ناامنی و بی‌ثباتی و فعالیت جریان‌های فرقه‌گرای رادیکال در افغانستان، تأثیر پذیرفته و موجب نگرانی و هراس آن‌ها شده‌است.
