جهان، طالبان و سرنوشت خبرنگاران افغان
درخواست کمک از جامعه جهانی از سوی خبرنگاران در معرض خطر، کاملا واقعی و قابل درک است؛ زیرا تصور میشود که جهان، رسانههای آزاد افغانستان و خبرنگاران بدون دفاع را در خطرناکترین کشور دنیا به حال خود واگذاشته و هیچگونه حمایت و پشتیبانی قابل اطمینانی از آنها به عمل نمیآورد.شماری از خبرنگاران افغان در یک نامه سرگشاده به سازمان ملل متحد، جامعه بینالمللی، نهادهای مدافع حقوق بشر و نهادهای حامی خبرنگاران، از این آنها خواستهاند برای انتقال خبرنگاران آسیبپذیر و در معرض خطر اقدام کنند.
آنان نسبت به امنیت خود و خانوادههایشان ابراز نگرانی کردهاند.
در بخشی از این نامه آمدهاست: «در این مقطع حساس ما میخواهیم که جهان به جای نظاره، اقدام عملی برای محافظت از جان خبرنگاران و خانوادههایشان انجام دهد.»
در قسمتی از این نامه تأکید شده که روند خروج و نجات خبرنگاران با توجه به عملکرد مافیای رسانهای شفاف نبوده و باید شفافسازی شود.
به گفته خبرنگاران شمار زیادی از افراد عادی با جعل اسناد، زیر نام خبرنگار از کشور خارج شدهاند.
در ادامه این نامه آمدهاست که شماری از خبرنگاران زن با امر صریح طالبان بیکار شده و درصد غالب رسانهها با رویکرد محافظهکارانه زنان خبرنگار را جواب رد دادهاند.
فراخوان خبرنگاران از جامعه جهانی برای کمک به آنها و انتقالشان از افغانستان از سر ناگزیری است. افغانستان سالهاست خطرناکترین کشور برای خبرنگاران در سراسر جهان محسوب میشود.
آمارهای جهانی نشان میدهد که خبرنگاران افغان در صدر فهرست کشتار و تلفات روزنامهنگاران قرار دارند و به این ترتیب آنها به نیابت از همه همکارانشان در سراسر دنیا در خط مقدم دفاع از آزادی بیان قرار دارند و در این زمینه هزینههای سنگینی پرداختهاند.
یکی دیگر از انگیزههای انتشار این نامه سرگشاده، هراس از آینده است؛ آیندهای که هیچ تصویر و تصوری از آن وجود ندارد و هیچکس نمیداند که چگونه رقم خواهد خورد.
تحریک طالبان به عنوان نیروی فاتح و مسلط بر افغانستان هنوز با وجود آنکه پیوسته تاکید میکند که خبرنگاران آزاد و رسانههای بیطرف میتوانند همچنان به فعالیت خود در چارچوب قوانین ملی و احکام شرعی ادامه دهند؛ اما هنوز هیچگونه قانونی درباره کار خبرنگاران و رسانهها در کشور تدوین و اجرایی نشدهاست.
افزون بر اینها گزارشهای تاییدنشده درباره تهدید و ارعاب خبرنگاران و ادعاها مبنی بر جستجوی خانه به خانه آنان در بعضی از مناطق کشور بر دامنه نگرانیها افزوده و تهدیدها علیه خبرنگاران را به حداکثر رساندهاست.
بدیهی است که تاکنون هیچگونه شواهدی مبنی بر دستداشتن طالبان در این تهدیدها وجود ندارد؛ اما در این نکته نیز هیچ شکی نیست که خبرنگاران و آزادی بیان در افغانستان دشمنان زیادی دارد؛ دشمنانی که شماری از آنها حتی در دولت سرنگونشده اشرفغنی که مدعی حمایت از آزادی بیان بود و آن را یکی از درخشانترین دستاوردهای خود در طول ۲۰ سال گذشته میدانست نیز نفوذ و قدرت قابل توجهی داشتند.
حتی نیروهای نظامی غربی که ادعا میکردند یکی از ماموریتهای آنها دفاع از آزادی و گسترش آن در افغانستان محسوب میشود هم یکی از تهدیدهای عمده علیه خبرنگاران و رسانههای آزاد افغانستان بودند؛ زیرا تهدید، ارعاب، فشار و حتی اقدامات عملی مستقیم و غیرمستقیم علیه رسانههای منتقد حضور نیروهای خارجی در افغانستان یکی از عمدهترین مواردی بود که آزادی بیان در کشور را مخدوش میکرد و امنیت خبرنگاران را به طور جدی به خطر میانداخت.
با این حساب به نظر نمیرسد که طالبان هم نسبت به اینکه خبرنگاران یکی از آسیبپذیرترین اقشار جامعه افغانستان هستند تردید داشتهباشند.
بنابراین درخواست کمک از جامعه جهانی از سوی خبرنگاران در معرض خطر، کاملا واقعی و قابل درک است؛ زیرا تصور میشود که جهان، رسانههای آزاد افغانستان و خبرنگاران بدون دفاع را در خطرناکترین کشور دنیا به حال خود واگذاشته و هیچگونه حمایت و پشتیبانی قابل اطمینانی از آنها به عمل نمیآورد.
نکته غمانگیزتر این است که در فرایند خروج دهها هزار نفر از شهروندان افغانستان از اقشار مختلف، کمترین توجه به خبرنگاران و اهالی رسانه شد؛ زیرا در این میان همانگونه که در نامه سرگشاده خبرنگاران نیز بازتاب یافته، هزاران نفر با استفاده از مدارک جعلی و برساخته، خود را به جای خبرنگاران معرفی کردند و از امتیازات مربوط به انتقال آنان از کشور سوء استفاده به عمل آوردند.
بنابراین، خبرنگاران واقعی و رسانههای رسالتمند همچنان بدون پشتوانه معنیدار و در فقدان قوانین حمایتی لازمالاجرا و اطمینانبخش در خطرناکترین کشور جهان تنها ماندند و هیچ راهی جز انتشار نامهای سرگشاده برای دادخواهی و استمداد از جامعه جهانی ندیدهاند.
با این وجود، انتظار میرود که انتشار این نامه، توجهات جدی طالبان به عنوان اصلیترین مسئول تامین امنیت خبرنگاران و رسانهها در سراسر افغانستان و نیز جامعه جهانی را به وضعیت رقتانگیز خبرنگارانی که با وجود تهدیدهای جدی همچنان به کار خطیر اطلاعرسانی و تقویت آگاهی جمعی در افغانستان ادامه میدهند جلب کند.
اگرچه گفته میشود که نیروهای خارجی مستقر در میدان هوایی کابل پس از حمله خونین سه روز پیش در حال پایان دادن به ماموریت خود برای انتقال شهروندان آسیبپذیر افغانستان هستند، این نامه سرگشاده باید جهان را متوجه مسئولیت های انجامنشده خود در افغانستان بحرانزده کند.
از جانب دیگر، از طالبان هم انتظار میرود که با توجه به مفاد این نامه، تمهیدات امنیتی و قوانین حمایتی از خبرنگاران را تقویت کنند تا اطمینان حاصل شود که آیندهای قابل تضمین، امن، مصون و و عاری از تهدید و ارعاب و خشونت برای آنها فراهم میشود تا بتوانند به رسالت انسانی خویش در رساندن پیام و گسترش آگاهی ادامه دهند.
اما در صورتی که طالبان یا جامعه جهانی به مفاد نامه سرگشاده خبرنگاران اعتنا نکنند و در عین حال، خطرات و تهدیدهای بالفعل و بالقوه علیه آنان همچنان وجود داشتهباشد بدون تردید هر خونی که از خبرنگاری در زمین افغانستان ریخته میشود مسئول آن همان کسانی هستند که ادعا کردند امنیت خبرنگاران تامین است، آزادیشان تضمین خواهد شد و حمایت از آزادی بیان رسالتی جهانی است که همه با آن پایبند خواهند ماند.
و سرانجام آخرین نکته اینکه در انفجار مرگبار روز پنجشنبه در میدان هوایی کابل، چند خبرنگار از جمله دو برادر که هر دو در رسانههای فعال افغانستان کار میکردند نیز قربانی شدند، این نشان میدهد که کشتار خبرنگاران همچنان ادامه دارد و تهدیدهایی که در نامه سرگشاده خبرنگاران به آن اشاره شده صرفاً برای یافتن پناهندگی در کشورهای امن و مرفه نیست؛ بلکه تهدیدهای آنی، جدی و مستقیم علیه جان خبرنگاران و خانوادههایشان وجود دارد.