کابینه طالبان؛ انتظاراتی که برآورده نشد
تحریک طالبان حدود یک ماه پس از تسلط بر کابل، ترکیب کابینه جدید خود را اعلام کرد؛ کابینه ای که گفته میشد همه شمول است و در آن نمایندگانی از همه اقشار و طیف های جامعه افغانستان به استثنای کسانی که در دولت سابق کار کردهاند، حضور خواهند داشت.این ادعا اما با آنچه اعلام شد تفاوتی از زمین تا آسمان داشت. ترکیب کابینه طالبان به طور کامل از رهبران و اعضای شناخته شده آن گروه و متحدان نامدار آن از جمله شبکه حقانی تشکیل شده است. در آن هیچیک از اقوام افغانستان حضور ندارند و با توجه به واکنش هایی که از طرف رهبران سیاسی و جریان های جهادی نشان داده شده احتمالاً در زمینه تشکیل کابینه با آنها حتی مشورت هم نشده است.
اگرچه ذبیح الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان در مراسم اعلام ترکیب کابینه جدید آن گروه در پاسخ به یکی از خبرنگاران درباره چگونگی حضور اقوام در دولت طالبان گفت که این حضور بعداً تامین خواهد شد و از جانب دیگر طالبان اعلام کرده اند که تشکیلات حکومتی جدید تنها به منظور رسیدگی به امور فوری و ضروری حکومتداری تشکیل شده و موقتی خواهد بود؛ اما این امر از حجم ناامیدی ها، نگرانی ها و هراس های آینده نکاسته است.
بسیاری از مردم و ناظران سیاسی معتقد اند که کابینه تازه تشکیل شده همان چیزی است که در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد.
از جانب دیگر هیچ محدودیت زمانی برای کار دولت جدید طالبان تعیین نشده و مشخص نیست که آیا این اداره موقتی است یا دایمی، و اصولا تا چه زمانی به کار ادامه خواهد داد.
ابهام دیگر این است که طالبان برای پست های حکومتی و اجرایی، سرپرست تعیین کرده اند و به این ترتیب اعضای کابینه گروه باید از سوی یک مرجع قانونی مانند پارلمان یا نهادی جایگزین آن مورد تایید قرار بگیرد تا به این ترتیب سرپرست ها که موقتی محسوب میشوند به سمت های دایمی تغییر وضعیت پیدا کنند؛ اما در حال حاضر پارلمان و شورای ملی یا اسلامی وجود ندارد و مشخص نیست که طالبان چه برنامهای برای مشروعیت بخشیدن به ترکیب کابینه خود در نظر دارند. به بیان دیگر، آیا مجلسی که باید کابینه طالبان را تایید کند از طریق آرای مردم انتخاب خواهد شد و یا اعضای آن را رهبران آن گروه منصوب خواهند کرد و اصولاً مشروعیت چنین نهادی از کجا تأمین خواهد شد؟
افزون بر این، اعضای کابینه طالبان اغلب کسانی هستند که پیش از این از سوی نهادهای بین المللی و برخی قدرت های خارجی تحت تعقیب قرار داشته اند و در لیست سیاه هستند. دست کم بر بنیاد آنچه ادعا می شود آنها افرادی هستند که مرتکب جرایم بزرگ شده اند و باید روزی در برابر عدالت و شریعت و قانون پاسخگو باشند.
این امر نیز بر آینده طالبان و چشمانداز سیاسی افغانستان به طور کلی سایه انداخته و ابهام ها و چالشهای جدیدی را فراروی کشور قرار داده است؛ زیرا مشخص نیست که سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل متحد و نهادهای حقوق بشری وابسته به آن و نیز کشورهای قدرتمند خارجی مانند امریکا و متحدانش با افراد و مهره های یادشده در ترکیب کابینه طالبان، چگونه برخورد خواهند کرد و اصولاً حضور چنین افرادی در ترکیب رسمی دولت طالبان بر روابط افغانستان و جهان سایه خواهد افکند یا نه، و اینکه فصل جدیدی برای انزوای بین المللی افغانستان آغاز شده است یا خیر؟
با این وجود و صرف نظر از همه اما و اگرهایی که درباره ترکیب دولت طالبان وجود دارد در داخل افغانستان هم با توجه به واکنش هایی که در این باره بروز داده شده، اغلب مردم و جریانهای سیاسی و قومی و مذهبی کشور احساس می کنند که از دایره قدرت بیرون انداخته شده اند و حقوق اساسی و بنیادین شان در حوزه مشارکت سیاسی و حضور در صحنه برای تعیین سرنوشت خویش، آگاهانه نادیده گرفته شده و افغانستان به سمت انحصارگرایی قومی و ایدئولوژیک هدایت میشود که خطرات فزاینده ای برای ثبات سیاسی و امنیتی کشور در پی خواهد داشت.
موضوعی که به این نگرانی ها و هراس ها دامن می زند وضعیت متشنج و پرتنش جاری در مراکز شهرهای بزرگ کشور طی روزهای اخیر است؛ وضعیتی که گفته میشود پس از فراخوان قیام عمومی احمد مسعود؛ رهبر «جبهه مقاومت ملی» در پنجشیر شکل گرفته و به دنبال آن به طور ملموسی رو به گسترش نهاده است.
اگرچه پیش از آن هم همایش ها، راهپیمایی ها و اعتراضاتی از سوی زنان افغانستان به منظور استیفای حقوق شان توسط دولت طالبان در برخی شهرهای بزرگ راه اندازی شده بود؛ اما به نظر میرسد که فراخوان احمد مسعود این اعتراضات را گسترش داد و طالبان را با چالش های جدی تری روبرو کرد؛ زیرا آقای مسعود از فضای ضد پاکستانی که در کشور وجود دارد پس از سفر بحث برانگیز جنرال فیض حمید؛ رئیس سازمان جاسوسی های آی اس آی به کابل استفاده سیاسی به عمل آورد و احساسات و خشم و نفرت و انزجار مردم افغانستان علیه پاکستان را بار دیگر برانگیخت و به این ترتیب، طالبان که گفته میشود به طور همه جانبه از حمایت های گسترده و مستقیم پاکستان و ارتش آن کشور در جنگ پنجشیر برخوردار هستند را در تنگنا قرار داد.
البته گفته میشود که یکی دیگر از اهداف سفر جنرال حمید به کابل، حل اختلافات داخلی و جنگ قدرت میان دو قبیله پرقدرت پشتون در درون گروه طالبان در آستانه تشکیل دولت جدید بوده و کابینهای که از سوی طالبان اعلام شده اصولا مهندسی شده از سوی رئیس آی اس آی است.
بدیهی است که در حال حاضر هیچ گونه مستندی درباره اثبات و احراز این ادعاها وجود ندارد و نمی توان صحت و سقم آن را به طور مستقل تایید کرد.
با این حال به نظر میرسد که طالبان زمان بسیار بدی را برای اعلام ترکیب کابینه خود انتخاب کردند و این در شرایطی است که احساسات بسیاری از مردم افغانستان علیه پاکستان برانگیخته شده و خشم و انزجار آنها در خیابانهای کشور علیه پاکستان و دخالتهای مستمر آن کشور در امور داخلی افغانستان جریان دارد. در چنین شرایطی بدیهی است که دشمنان طالبان از جمله احمد مسعود؛ رهبر «جبهه مقاومت ملی» هم از این فضا به خوبی به نفع خود استفاده می کند و مشروعیت و اعتبار حاکمیت طالبان در افغانستان را بیش از پیش به چالش میکشد.
با این حساب انتظار میرفت که دستکم ترکیب کابینه جدید طالبان به اندازهای همه شمول و فراگیر باشد که خشم و اعتراض ضد پاکستانی مردم را مهار کند و انتظارات و امیدهایی آنها برای ایجاد افغانستان مستقل مبتنی بر مشارکت ملی و دارای حاکمیت سیاسی فراگیر و عادلانه را همچنان زنده نگه دارد؛ چیزی که دیروز با مشخص شدن اعضای کابینه طالبان به طور غیرمنتظرهای برآورده نشد و به این ترتیب همه امیدها به یاس تبدیل گشت.