آیا حکمتیار، اپوزیسیون طالبان است؟

گلبدین حکمتیار؛ رهبر حزب اسلامی در خطبه‌های نماز جمعه، درباره طرح چهره‌های سیاسی افغانستان در گردهمایی دو هفته پیش آن‌ها در ترکیه گفت که طرح «مخالفان نظام (طالبان)» به دلیل «بی‌نتیجه بودن عملیات بهاری‌شان» ارائه شده‌است.او اما این طرح را «مثبت» تلقی کرد و گفت که سه بخش آن یعنی «مشارکت در قدرت و تشکیل حکومت موقت ائتلافی، حضور نیروهای خارجی تحت پوشش سازمان ملل برای تامین امنیت آن‌ها و برگزاری انتخابات است.»

آقای حکمتیار گفت که اگرچه در ۲۰ سال گذشته، خود آن‌ها در زمانی که در قدرت و در راس حکومت بودند، «همواره با حکومتی که در آن مخالفین مسلح نظام شرکت کنند، مخالف بودند و به شدت مخالفت کردند.»

او گفت که این طرح چهره‌های سیاسی چند ایراد «اساسی و واضح» دارد.

آقای حکمتیار فقط از بخش «برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه» در این طرح حمایت کرد؛ اما گفت که «عملی نیست؛ (اما) اگر امارت اسلامی موافقت کند، موافقیم.»

او از مخالفان طالبان خواست که «اصرار بر جنگ را ترک کنند».

مواضع حکمتیا در «حمایت‌» از طرح مخالفان طالبان در ترکیه، بسیار محتاطانه، محافظه‌کارانه و مبتنی بر ملاحظات و محاسباتی بود که کاملا قابل پیش‌بینی بود.

آقای حکمتیار در کابل به سر می‌برد و این سخنان را در یک همایش عمومی در خطبه‌های نماز جمعه بیان کرد؛ پس مشخص‌ است که او از پیامدهای آن هراس دارد و می‌‌داند که همدلی با رهبران سیاسی و قومی مخالف طالبان چقدر می‌تواند برای او هزینه و تبعات داشته‌باشد و خطرناک باشد.

به همین دلیل، رهبر حزب اسلامی‌ نتوانست بی‌پروا و با فراغ بال و آزادی کامل، دیدگاه‌های خود در انتقاد از طالبان و همسویی با بخش‌های مهم طرح مخالفان آن‌ها را ابراز بدارد.

با این حال، او به طور ضمنی از این طرح استقبال کرد و نشان داد که از آنچه اکنون در افغانستان زیر سلطه طالبان می‌گذرد راضی نیست و آن را قبول ندارد.

او به طور خاص از برگزاری «انتخابات شفاف و عادلانه» حمایت کرد؛ طرحی که طالبان از بنیاد آن را قبول ندارند و سیستم سنتی «بیعت» را به منظور کسب مشروعیت سیاسی برای خود معتبر می‌‌دانند. شاید اگر در نهایت، فشارها افزایش یابد آن‌ها سیستمی شبیه «شورا» در صدر اسلام را نیز مد نظر قرار دهند تا به این ترتیب برای خود مشروعیت سیاسی کسب کنند. تصور می‌شود که برنامه طالبان برای برگزاری «مجمع افغانان» نیز در همین راستا باشد که با فراخواندن شماری از مهره‌های منصوب خود یا منسوب به خود، به انتقادهای گسترده درباره عدم تشکیل دولت فراگیر، پاسخ دهند و ادعا کنند که نظام آن‌ها مورد تایید «همه» مردم افغانستان است و در «شورا» هم به آن مشروعیت شرعی و عرفی داده شده‌است.

با این‌همه، هدف حکمتیار در حمایت از انتخابات نیز استقرار دموکراسی نیست؛ بلکه او می‌خواهد به رویای ناتمام خود برای دست‌یابی به قدرت دست پیدا کند و کاری که از راه ۴۰ سال جنگ و راکت‌باری‌های وحشیانه و جنایتکارانه کابل نتوانست انجام دهد را این بار از مسیر انتخابات، امتحان کند. اگرچه او در آخرین انتخابات ریاست جمهوری هم شرکت کرد؛ اما نه رأی مردمی داشت و نه توانست جعل و تزویر و تقلب غنی را خنثی کند و پیروز شود.

با این‌همه، چیزی که در حال حاضر اهمیت دارد این است که صدای حکمتیار از کابل بلند می‌شود. او در داخل کشور در حالی که طالبان همه‌جا را اشغال کرده‌اند، از سیاست زن‌ستیزانه آن‌‌ها درباره حجاب، انتقاد می‌کند، و از سوی دیگر، اگرچه به طور محتاطانه و محافظه‌کارانه، طرح اخیر مخالفان سیاسی طالبان در ترکیه را مورد تایید قرار می‌‌دهد.

آیا این بدان معناست که حکمتیار اپوزیسیون طالبان است؟

شاید تعبیر «اپوزیسیون» با توجه به مشترکات فراوان حزب اسلامی با طالبان به ویژه در حوزه قوم‌گرایی، افراطی‌گری، سوابق تروریستی، نگاه انحصاری به قدرت، رگ و ریشه پشتونوالی، تظاهر رادیکال به شریعت و… چندان دقیق نباشد؛ اما واضح است که حکمتیار از ساختار کنونی قدرت راضی نیست، از این‌‌که خود در رأس هرم رهبری سیاسی نیست، خشمگین و سرخورده‌است و درباره شیوه‌های حکومت‌داری طالبان و تفسیر آن‌ها از دین و شریعت و… نیز ملاحظاتی جدی دارد.