جنایات جنگی در افغانستان؛ مساله‌ای که هنوز حل نشده‌است
ایالات متحده امریکا به تاریخ ۱۵ آگست ۲۰۲۱ افغانستان را ترک کرد و با این حساب بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین نبرد تاریخ خویش را به پایان رساند؛ اما جدا از این‌که این نبرد دستاورد اساسی و ماندگاری برای مردم افغانستان نداشت، معضلاتی حل ناشده نیز از خود بر جا گذاشت. جنایات جنگی بخشی از معضلات حل ناشده افغانستان است.
در تازه‌ترین گزارش تحقیقی که وزارت خارجه روسیه در وب‌سایت رسمی این وزارت به نشر رسانده است از جنایات جنگی گسترده و کشته و زخمی شدن غیرنظامیان افغان در زمان حضور نظامی ایالات متحده امریکا، اعضای ناتو و سایر دست‌اندرکاران بین‌المللی در افغانستان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱، پرده برداشته شده است.
در این گزارش آمده است که اقتصاد ملی به همراه زیرساخت‌های بنیادی افغانستان بر اثر این جنایات فلج شد و آسیب‌های زیست محیطی بسیاری را نیز به بار آورد.
در گزارش وزارت خارجه روسیه به مهیب‌ترین و ظالمانه‌ترین حملات اشاره و میزان تلفات هریک از این حملات به صورت مشخص بیان شده‌است. موضوعات شامل این گزارش در نشستی که با حضور نمایندگان چندین کشور در مورد افغانستان در مسکو برگزار شده بود نیز مورد بحث قرار گرفت.
بر اساس این گزارش، در حملات هوایی ایالات متحده به یک مراسم عروسی در ولایت ارزگان در ۱ جولای ۲۰۰۲ میلادی ۴۸ غیرنظامی کشته و ۱۱۷ تن دیگر زخمی شدند. همچنین حملات هوایی در ولایت ننگرهار در ۶ جولای ۲۰۰۸ میلادی ۴۷ کشته و ۱۱ زخمی به شمول زنان و کودکان بر جا گذاشت.
همچنین در حملات «اشتباهی» توسط نیروهای هوایی امریکا و آلمان در ولایت هرات به تاریخ ۲۲ آگست ۲۰۰۸ میلادی بین ۷۸ تا ۹۲ غیرنظامی کشته شدند. همچنین در قندوز به تاریخ ۴ سپتامبر ۲۰۰۹ میلادی ۷۴ غیرنظامی کشته شدند. بمباران شفاخانه پزشکان بدون مرز از موارد دیگر این جنایات است که به تاریخ ۳ اکتوبر ۲۰۱۵ اتفاق افتاد و این بمباران نزدیک به ۴۲ کشته و ۴۳ زخمی به همراه داشت و به شفاخانه آسیب تعمیراتی جدی وارد شد.
در این گزارش تاکید شده است که نباید عواقب اقدامات مرگبار در افغانستان نادیده گرفته شود؛ زیرا مردم سال‌ها از عواقب این اقدامات متضرر شده اند. چنانچه «مادر بمب‌ها» توسط امریکا در ۱۳ اپریل ۲۰۱۷ بالای ننگرهار استفاده شد که سبب آسیب‌های جدی صحی و زیست محیطی شد و باعث بروز بیماری‌های متعدد نیز گردید.
در این گزارش همچنین از شکنجه و رفتار غیرانسانی با زندانیان تحت نظارت ناتو و ایالات متحده انتقاد و گفته شده است که تا سال ۲۰۰۹ این موارد ثبت نشده؛ اما با این هم گزارش‌های متعدد با اختلاف‌هایی فاحش وجود دارد که نشان‌دهنده موارد زیاد شکنجه و رفتار غیرانسانی با این زندانیان است.
با توجه به این گزارش پایان حضور نظامی امریکا در افغانستان و خروج عجولانه نیروهای مسلح ایالات متحده، ناتو و سایر شرکای این کشور از افغانستان، موضوع مجازات مسوولین مرتبط به جنایات جنگی بی‌شماری که سربازان امریکایی علیه مردم غیرنظامی کشور مرتکب شدند، را حل نشده باقی گذاشت. در واقع بیشتر مسئولین جنایات و خصومت‌های ۲۰۰۱ الی ۲۰۲۱ با وجود ارتکاب عمدی بسیاری از این جنایات موفق به فرار شدند.
دولت افغانستان در آن زمان که به طور مستقیم به حمایت مالی و نظامی غرب وابسته بود، به تحقیقات در مورد جنایات ادعایی ارتش امریکا در خاک افغانستان اهمیتی که شایسته آن بود، نداد و نمی‌توانست بدهد.
تحقیقات بین‌المللی کامل و بی‌طرفانه در مورد اقدامات غیرقانونی پرسنل نظامی ایالات متحده امریکا و ناتو با فشار بی‌سابقه از سوی دولت امریکا بر دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) در لاهه که تلاش می‌کرد با مدارک مستند مربوطه آغاز شود، روبرو شد.
علاوه بر این، در سال ۲۰۰۲، ایالات متحده قانونی را در مورد حمایت از پرسنل نظامی امریکایی تصویب کرد که استفاده از نیروی نظامی را برای آزاد کردن اتباع امریکایی که در کشورهای ثالث به دستور دادگاه بین‌المللی کیفری دستگیر شده‌بودند، مجاز می‌دانست.
با توجه به همه موارد ذکرشده قضایای جنایات جنگی در افغانستان حل نشده باقی مانده و عاملان این جنایات به صورت آزادانه و بدون هیچ نوع محکومیت موفق به فرار شدند.
چند نکته حائز اهمیت از پیامدها و عواقب مرگبار اقدامات ائتلاف بین‌المللی در سال‌های اخیر وجود دارد:
۲۰۲۱
در ۲۶ آگست، پنج روز قبل از پایان خروج کامل امریکا از افغانستان، نیروهای امریکایی بالای توده مردمی که منتظر فرار از کابل بودند و پس از حمله انتحاری در فرودگاه کابل پراکنده شدند؛ شلیک‌های بی‌رحمانه کردند. در کنار عواقب تلخ حمله انتحاری افراد متعدد در نتیجه این تیراندازی کشته و زخمی شدند. پنتاگون اعلام کرد که در شلیک نیروهایش به کسی آسیب نرسیده است، برخلاف ادعای روزنامه‌نگارهای مستقل.
در ۲۹ آگست، دو روز قبل از خروج کامل، نیروهای امریکا یک حمله هوایی را بالای پایتخت تدارک دیدند. پنتاگون اظهار داشت که یک موتر حامل نیروهای داعش شاخه خراسان را منهدم کرده؛ اما در حقیقت ۱۰ غیرنظامی به شمول هفت کودک در این حمله به قتل رسیدند. تحقیقات داخلی پنتاگون نشان داد که این حادثه یک «خطای انسانی» بوده و تخلف قانونی نبوده است.
۲۰۲۰
در این سال یوناما تلفات ۱۲۰ غیرنظامی (۸۹ کشته و ۳۱ زخمی) را به ائتلاف بین‌المللی نسبت داد.
تلفات غیرنظامیان بین ۱ جنوری تا ۲۲ فبروری، ۸۷ درصد از کل تلفات غیرنظامیان توسط نیروهای ائتلاف بین‌المللی در این سال را تشکیل می‌دهد. سپس نیروهای خارجی عملیات ضد طالبان خود را در افغانستان متوقف کردند که در پی آن توافقنامه صلح میان طالبان و ایالات متحده در ۲۹ فبروری در قطر امضا شد. به دنبال این توافقنامه، ائتلاف حملات هوایی‌شان را کمتر کردند و این به کاهش تلفات غیرنظامیان کمک چشم‌گیر داشت.
۲۰۱۹
یوناما ۷۸۶ نفر تلفات غیرنظامیان (۵۵۹ کشته و ۲۲۷ زخمی) را به ائتلاف بین‌المللی ربط داد. این بالاترین آمار تلفات کشته‌شدگان توسط ائتلاف از زمان آغاز مستندسازی جنایات جنگی توسط یوناما (۲۰۰۹) است. حملات هوایی عامل ۹۶ درصد این تلفات است.
۲۰۱۸
بر اساس گزارش یوناما، نیروهای ائتلاف مسئول تلفات ۶۷۴ نفر (۴۰۶ کشته و ۲۶۸ زخمی) بودند. بر اساس آمار، ۹۴ درصد این تلفات در نتیجه حملات هوایی بوده است.
۲۰۱۷
یوناما تلفات غیرنظامیان در این سال را ۲۱۰۸ تن بر اثر حملات نیروهای دولتی گزارش داد.
در کنار فعالیت‌های نظامی زمینی، حملات هوایی دومین عامل تلفات غیر نظامیان در افغانستان دانسته می‌شود. حملات نیروی هوایی افغانستان ۳۰۹ تلفات غیرنظامی (۹۹ کشته و ۲۱۰ زخمی) بر جای گذاشت، در حالی که حملات هوایی نیروهای نظامی بین‌المللی باعث تلفات ۲۴۶ غیرنظامی (۱۵۴ کشته و ۹۲ زخمی) شد. یوناما همچنان تلفات ۷۶ غیر نظامی دیگر که توسط نیروهای ناشناس مرتبط با دولت از بین رفته اند را مستندسازی کرد.
۲۰۱۶
یوناما تلفات ۲۷۲۸ غیر نظامی را که شامل ۹۰۳ کشته و ۱۸۲۵ زخمی می‌شد به نیروهای دولتی ربط داد. در این میان، تلفات ۲۶۲ تن که ۱۴۵ کشته و ۱۱۷ رخمی در پی داشت، به حملات نیروهای ائتلاف بین‌المللی مرتبط می‌شود. تنها در ولایت ننگرهار ۱۳ عملیات هوایی که منتج به کشته و زخمی شدن ۸۹ غیر نظامی شد گزارش شده است. در ولایت قندوز ۶ حادثه با تلفات ۸۲ تن غیرنظامی ثبت شده است.
۲۰۱۵
نیروهای مرتبط به دولت عامل کشته و زخمی شدن نزدیک به ۱۸۵۴ تن بودند. از سویی هم نیروهای ائتلاف بین‌المللی اما عامل تلفات ۱۷۹ تن شدند.
۲۰۱۴
یوناما تلفات غیر نظامیان را ۱۴۷۸ نفر کشته و زخمی گزارش داد که در این گزارش، نیروهای مرتبط به دولت افغانستان را مسوول دانست. به علاوه آن، نیروی بین المللی کمک به امنیت (ISAF) مسئول کشته و زخمی شدن ۱۵۱ غیرنظامی بود.
۲۰۱۳
یوناما تلفات ۱۸۲ غیرنظامی را در نتیجه ۵۴ حمله هوایی نیروهای ائتلاف بین‌المللی گزارش داد. اکثر این حملات هوایی در ولایت کنر رخ داده که بیشتر تلفات را کودکان و زنان متحمل شدند.
۲۰۱۲
در این سال یوناما تلفات ۱۸۲ تن غیرنظامی را بر اثر ۵۴ حمله هوایی نیروهای آیساف ISAF گزارش داد که ۵۱ نفر از کشته‌شدگان اطفال بودند.
۲۰۱۱
در نتیجه حملات هوایی توسط جنگنده‌های آیساف ISAF نزدیک به ۱۸۴ غیرنظامی کشته شدند.
۲۰۱۰
از ۱ جنوری الی ۳۱ دسامبر آمار تلفات نزدیک به ۸۴۰ تن (۴۴۰ کشته و ۴۰۰ زخمی) که عامل آن نیروهای دولتی بوده گزارش داده شد. ادامه حملات هوایی یکی از مرگبار‌ترین تاکتیک‌های جنگی توسط نیروهای ارتش و دولتی بود که ۱۷۷ نفر را کشته و ۱۳۳ تن را مجروح کرد. تهاجم هوایی منجر به وارد شدن صدمه‌های بنیادی به زیر ساخت‌های بشری شد.
۲۰۰۹
بر بنیاد بررسی‌های یوناما، نیروهای دولتی مسوول نزدیک به ۵۹۶ قضیه قتل بودند. حملات و حمایت هوایی در تهاجم نظامی باعث قتل ۳۵۹ فرد غیر نظامی شد.
۲۰۰۸
بر اساس آمار یوناما، آیساف و نیروهای انتظامی مسوول کشتار ۸۲۸ فرد غیرنظامی بود. ۵۵۲ غیرنظامی بر اثر حملات هوایی نیروهای دولتی قربانی شدند.
