جی ۵ برای افغانستان؛ طرح روسیه چیست؟
مسکو و هم‌پیمانان آن با تشکیل جی ۵ ویژه افغانستان، در پی انتقال این پیام صریح به طالبان هستند که دوره سلطه‌گری یکجانبه امریکا به سر آمده و افغانستان باید قدرت و اثرگذاری تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز قدرت‌های منطقه‌ای را درک کند و برای ترتیب اثر دادن به خواست‌ها و انتظارات منطقه از دولت طالبان، آماده شود.
ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رییس جمهور روسیه برای افغانستان می‌گوید که مسکو یک چارچوب تازه را برای توسعه رویکرد منطقه‌ای برای افغانستان پیشنهاد کرده که در آن کشورهای هند، پاکستان، ایران، چین و روسیه شرکت خواهند داشت.
ضمیر کابلوف در گفت‌وگو با نشریه «دی ویک» گفته که این چارچوب مانند نشست «جی ۵» خواهد بود.
به گفته کابلوف، این چارچوب در راستای توسعه رویکردهای منطقه‌ای مهم است: «برای توسعه رویکردی زیر نام منطقه‌ای می‌خواهیم یک چارچوب بنیادی مانند “جی ۵” با هند، پاکستان، ایران، چین و روسیه بسازیم. ما بر این باوریم که این میتواند ماشینی باشد نه تنها برای ایجاد اجماع منطقه‌ای؛ بلکه میتواند برای عملی کردن این اجماع کاری انجام دهد و برای حاکمان کنونی افغانستان روشن شود که باید به سخن ما گوش دهند.»
ضمیر کابلوف افزوده که مسکو برای ایجاد این چارچوب تلاش می‌کند و چین نیز از این پیشنهاد پشتیبانی کرده‌است.
او گفته روسیه نمی‌خواهد در مسایل داخلی کشورهای دیگر مداخله کند؛ اما نمی‌تواند ناامیدی‌هایش را از چگونگی مدیریت طالبان پنهان کند.
این میتواند یک ابتکار منطقه‌ای بزرگ و استراتژیک برای تاثیرگذاری بر روند تحولات افغانستان باشد که مسکو در متن و محور آن قرار دارد؛ اما بی‌تردید تنها تصمیم‌‌گیرنده آن نخواهد بود؛ بلکه قدرت‌های بزرگی که قرار است عضویت آن را داشته باشند، هرکدام نقش خود را در این روند ایفا می‌کنند.
نکته اول این است که روسیه می‌خواهد در وضعیت امروز و چشم‌انداز آینده افغانستان، نقش مهم‌تری ایفا کند؛ بنابراین حضور مسکو در متن این ابتکار منطقه‌ای در عین حال، حامل این پیام مهم است که روسیه تنها تماشاچی نیست و موضع انفعالی آن کشور که در طول دوران اشغال افغانستان توسط ناتو، دنبال می‌شد، اکنون به یک موضع فعال تبدیل شده و روسیه در نظر دارد تا ابتکار عمل را در زمینه نقش‌آفرینی بر تحولات جاری و آینده در کشور در اختیار بگیرد.
موضوع دوم هم این است که روسیه نمی‌تواند به طالبان اجازه دهد که بار دیگر افغانستان را امریکا بسپارند یا یک دولت مورد نظر واشنگتن را در کابل، مستقر سازند.
مسکو و هم‌پیمانان آن با تشکیل جی ۵ ویژه افغانستان، در پی انتقال این پیام صریح به طالبان هستند که دوره سلطه‌گری یکجانبه امریکا به سر آمده و افغانستان باید قدرت و اثرگذاری تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز قدرت‌های منطقه‌ای را درک کند و برای ترتیب اثر دادن به خواست‌ها و انتظارات منطقه از دولت طالبان، آماده شود.
نکته دیگر هم این است که تشکیل جی ۵ برای افغانستان، پی‌گیر عملیاتی کردن تصمیماتی خواهد بود که از سوی محورهای دیگری مانند «فرمت مسکو»، نشست‌های پیوسته مشاوران امنیت ملی کشورهای همسایه و منطقه، شانگهای، پیمان امنیت جمعی و… درباره افغانستان، اتخاذ شده؛ اما دولت طالبان به دلیل سلطه‌پذیری از امریکا، هنوز هیچ گامی برای عملی‌کردن این تصمیمات برنداشته‌است.
ویژگی مهم جی ۵ این است که یک‌بعدی نیست. یعنی نه طالبان می‌توانند انتظار داشته باشند که این محور به نفع آنان عمل خواهد کرد و نه مخالفان طالبان. به بیان بهتر، از آن‌جایی که در کنار چین و پاکستان و تا حدودی ایران که روابط نسبتا دوستانه‌ای با طالبان دارند، قدرت‌هایی مانند روسیه و هند هم در این محور نوبنیاد حضور خواهند داشت که منتقد طالبان هستند، درباره رشد تروریزم و افراط‌گرایی در کشور، نگران اند، توسعه مواد مخدر را یک چالش جدی می‌دانند و در قبال سیاست‌ها و برنامه‌های دولت طالبان، اتحاد آن با تروریزم بین‌المللی، شبکه‌‌های مافیایی و مهم‌تر از همه، بازی یکجانبه آن در زمین پاکستان و امریکا، انتقاد و هراس دارند.
بنابراین، نگاه‌های متعارض و متفاوت کشورهای عضو این محور میتواند تعدیل‌کننده باشد و منجر به شکل‌گیری یک سازمان منطقه‌ای بسیار مؤثر و تحول‌آفرین در ارتباط با افغانستان شود.
بنابراین، جی ۵ ابتکاری مسکو برای افغانستان، تنها یک سازمان فرمالیته نیست؛ بلکه محوری قدرتمند برای گذاشتن تاثیر و ایجاد تغییر در افغانستان است و طالبان ناگزیر اند آن را جدی بگیرند، در برابر تصمیمات و خواسته‌های آن تمکین کنند و در قبال آن، رفتاری مسئولانه داشته باشند.
