از گروه پنج تا نشست سمرقند؛ در اطراف افغانستان چه می‌گذرد؟
برگزاری نشست‌های پیاپی با موضوع افغانستان از سوی مشاوران امنیت ملی، فرستادگان ویژه و وزرای امور خارجه کشور همسایه و منطقه، نشان می‌دهد که کشورهای پیرامون افغانستان، نسبت به آنچه در کشور ما می‌گذرد، بی‌تفاوت نیستند، برای مدیریت بحران، تلاش می‌کنند و در صدد اند تا با ایجاد یک ابتکار عمل منطقه‌ای، زمینه و امکان مداخله قدرت‌های فرامنطقه در امور افغانستان و آسیا را که دارای پیامدها و هزینه‌های سنگین ژئوپولیتیکی و امنیتی می‌باشد به حداقل ممکن کاهش دهند.
نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به تاریخ 24 حمل در سمرقند برگزار می‌شود.
ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه روسیه برای افغانستان گفته که در این نشست درباره رویدادهای مهم افغانستان، گفتگو خواهد شد.
کابلوف افزوده: «ما در آینده نزدیک رویدادهای مهمی در مورد افغانستان داریم. نشستی در سطح وزیران امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان و روسیه 13 اپریل در سمرقند برگزار و در آن‌جا درباره افغانستان بحث خواهد شد.»
او درباره گروه پنج که به‌تاز‌گی از سوی مسکو و تهران برای حل‌وفصل مساله افغانستان ایجاد شده، گفته‌است که این گروه به علت ناسازگاری پاکستان مبنی بر حضور هند، تاکنون به هیچ پیشرفتی دست نیافته‌است.
با این وجود، سهیل شاهین؛ رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر، گفته که نماینده این گروه باید در چنین نشست‌هایی دعوت شود.
گروه پنج دو ماه پیش به هدف همکاری مشترک کشورهای همسایه برای استقرار ثبات در افغانستان و مقابله مشترک در برابر چالش‌های امنیتی، هراس‌افکنی و اقتصادی از سوی مسکو و تهران ایجاد شد.
اگرچه هنوز مشخص نیست که موضوعات در دستور کار نشست آتی وزرای امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان در سمرقند چیست و خروجی و برون‌داد آن نشست چه خواهد بود؛ اما این‌که نشستی در این سطح به طور اختصاصی درباره بحران افغانستان برگزار می‌شود، به خودی خود حایز اهمیت است و نشان می‌دهد که کشورهای همسایه و منطقه، همچنان به بحران جاری در افغانستان به مثابه یک مساله منطقه‌ای نگاه می‌کنند و برای یافتن راه حلی صلح‌آمیز، کم‌هزینه و زودبازده برای آن در تلاش اند.
با وجود این‌که اکثر کشورهای همسایه و برخی کشورهای منطقه، نمایندگیهای سیاسی افغانستان را به طالبان واگذار کرده یا فرستادگان طالبان را در این نمایندگی‌ها پذیرفته‌اند؛ اما آگاهان می‌گویند که هم نشست چندی پیش مسکو، هم نشست مشاوران امنیت ملی کشورهای همسایه و منطقه در هند، هم تشکیل گروه پنج به ابتکار مسکو و تهران درباره افغانستان و هم نشست آتی در سمرقند، حامل این پیام روشن هستند که نگرانی‌ها درباره پیامد قدرت‌‌گیری طالبان در افغانستان، کم نشده و افزایش یافته‌است.
به این ترتیب، واگذاری نمایندگیهای سیاسی کشور به طالبان، پیش از آن‌که گامی بزرگ در راستای شناسایی رسمی رژیم طالبان از سوی همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای باشد، اقدامی به منظور کاهش مشکلات کنسولی، پایان دادن به فساد و خودسری و قانون‌شکنی غیرمسئولانه دیپلما‌ت‌های بازمانده از دوره جمهوریت و حل مسایل حقوقی و کنسولی میلیون‌ها مهاجر افغان مقیم کشورهای یادشده بوده و لزوما نمی‌توان از آن نتیجه گرفت که رژیم طالبان به سرعت در مسیر شناسایی کامل از سوی کشورهای همسایه و منطقه قرار دارد.
در این میان، ناکامی ابتکار تازه مسکو و تهران برای تشکیل گروه پنج درباره افغانستان به وضوح نشان می‌دهد که مسیر تصمیم‌گیری جمعی درباره بحران افغانستان و وضعیت حقوقی رژيم طالبان از سوی کشورهای همسایه و منطقه، چقدر دشوار است و با چه چالش‌های بزرگی مواجه می‌باشد.
به نظر می‌رسد که هنوزهم قدرت‌های تاثیرگذار بر معادلات افغانستان، دچار تضاد منافع اند و در عین حال، خصومت‌های استراتژيک، رقابت‌های ژئوپولیتیک و تقابل‌های سنتی میان آن‌ها اجازه نمی‌دهد که این کشورها به یک اجماع فراگیر و مؤثر درباره افغانستان دست پیدا کنند.
این امر، البته هم به سود طالبان و هم به زیان آن‌ها. به سودشان است به این دلیل که آن‌ها از شکاف‌های موجود میان قدرت‌های رقیب و متخاصم در پیرامون افغانستان، استفاده می‌کنند و اجازه نمی‌‌دهند که یک فشار جمعی شدید از سوی این کشورها بر کابل وارد شود و رژیم طالبان را وادار به تمکین در برابر خواست جمعی منطقه کند؛ اما این فقدان اجماع میان کشورهای منطقه، از یک جهت دیگر به زیان طالبان است؛ چرا که آن‌ها به خواست اصلی خود یعنی شناسایی رسمی دولت‌شان دست نمی‌یابند و همچنان نامشروع و منزوی باقی می‌مانند.
با این‌همه برگزاری نشست‌های پیاپی با موضوع افغانستان از سوی مشاوران امنیت ملی، فرستادگان ویژه و وزرای امور خارجه کشور همسایه و منطقه، نشان می‌دهد که کشورهای پیرامون افغانستان، نسبت به آنچه در کشور ما می‌گذرد، بی‌تفاوت نیستند، برای مدیریت بحران، تلاش می‌کنند و در صدد اند تا با ایجاد یک ابتکار عمل منطقه‌ای، زمینه و امکان مداخله قدرت‌های فرامنطقه در امور افغانستان و آسیا را که دارای پیامدها و هزینه‌های سنگین ژئوپولیتیکی و امنیتی می‌باشد به حداقل ممکن کاهش دهند.
در این میان، بعید است که درخواست طالبان برای دعوت از نمایندگان آن‌ها برای شرکت در نشست سمرقند، مورد پذیرش قرار بگیرد؛ زیرا اول این‌که چنین تصمیمی نیازمند پاسخ مثبت همه کشورهای شرکت‌کننده در این نشست است و بعید به نظر می‌رسد که کشورهایی مانند هند و تاجیکستان با آن موافق باشند. نکته دوم هم این‌که حضور نماینده طالبان به طور ضمنی، به معنای مشروعیت‌بخشیدن به رژيم کابل به مثابه نماینده مشروع افغانستان خواهد بود؛ در حالی که این امر حتی از سوی کشورهایی که با طالبان تعامل گسترده سیاسی، اقتصادی و… دارند نیز پذیرفته نشده‌است.
