سیاست ممنوع!

ممنوعیت تولید برنامه‌های سیاسی در کنار اعمال فشار، تهدید، سرکوب، سانسور، بازداشت و وضع قوانین و مقررات بی‌بنیاد و نامشروع علیه رسانه‌ها و کارمندان رسانه‌ای در افغانستان زیر سلطه طالبان نشان می‌دهد که این گروه حتی به وعده‌ها و تعهدات اعلام شده خود نیز پایبند نیست؛ زیرا تولید و پخش برنامه‌های سیاسی حتی بر اساس خوانش طالبانی از شریعت اصولاً امری غیرشرعی یا ضد شرعی محسوب نمی‌شود و منافع ملی را نیز به خطر نمی‌اندازد.

گزارش‌ها حاکی است که طالبان به رسانه‌های خصوصی افغانستان دستور داده‌اند که پخش برنامه‌های سیاسی خود را متوقف کنند. این دستور روز پنجشنبه، ۲۵ دلو، به مسئولان رسانه‌ها ابلاغ شده و تا «اطلاع ثانوی» ادامه خواهد داشت.

طالبان همچنین هشدار داده‌اند که هرگونه تخطی از این دستور با عواقب جدی روبه‌رو خواهد شد.

قرار است مقام‌های طالبان روز شنبه آینده با مسئولان رسانه‌ها دیدار کنند؛ اما هنوز مشخص نیست که این ممنوعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.

در صورتی که این خبر درست باشد تازه‌ترین گام طالبان در راستای سرکوب رسانه‌ها، اعمال یک رژیم سختگیرانه سانسور و اقدامی نگران‌کننده برای ناکارآمد کردن عمدی رسانه‌هاست.

این در حالی است که طالبان بارها اعلام کرده‌اند که به «آزادی بیان» در افغانستان متعهد هستند و برای حمایت از حقوق رسانه‌ها مفاد قانون رسانه‌های همگانی که در دوره نظامی پیشین تصویب و اجرا می‌شد را به رسمیت می‌شناسند و آن را لازم‌الاجرا می‌دانند.

طالبان همچنین برای بررسی مشکلات رسانه‌ها کمیسیون رسیدگی به تخطی‌های رسانه‌ای را در وزارت اطلاعات و فرهنگ فعال کرده‌اند.

اما آنچه در عمل جریان دارد خلاف شعارها و ‌وعده‌های مقامات طالبان در زمینه آزادی بیان و حمایت از حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران را نشان می‌دهد.

اگرچه طالبان مانند بسیاری از زمینه‌ها در حوزه قانونمندسازی رسانه‌ها و تحمیل تسلط خود بر تولید محتوای رسانه‌ای، هیچ قانون مشخصی ندارند؛ اما دستگاه‌های مختلف دولتی، اجرایی و امنیتی در امور رسانه‌ها دخالت می‌کنند و با اعمال سرکوب و سانسور سیستماتیک، دامنه فعالیت رسانه‌ها و خبرنگاران را روز به روز محدود می‌سازند.

دستور تازه طالبان مبنی بر ممنوعیت تولید برنامه‌های سیاسی نیز اگر درست باشد در راستای همین سیاست صورت می‌گیرد، در حالی که هیچ قانونی مشخصی در این زمینه وجود ندارد و طالبان اگر به تعهد پیشین خود مبنی بر اجرای قانون رسانه‌های همگانی پایبند باشند حق ندارند مانع از تولید برنامه‌های سیاسی از سوی رسانه‌ها شوند.

از جانب دیگر، طالبان بارها تاکید کرده‌اند که مبانی «شریعت» براساس خوانش خاص و منحصر به فرد خودشان و منافع ملی، ‌اصلی‌ترین خطوط سرخ فعالیت‌های رسانه‌ای در افغانستان زیر سلطه آنان محسوب می‌شود و همه رسانه‌ها ملزم بر رعایت آن هستند. بنابراین رسانه‌ها می‌توانند با رعایت این دو اصل، همچنان به تولید محتوا در حوزه‌های سیاسی و همه زمینه‌های دیگر بپردازند بدون آنکه با برخورد سختگیرانه و سرکوبگرانه طالبان مواجه شوند.

اما ممنوعیت تولید برنامه‌های سیاسی در کنار اعمال فشار، تهدید، سرکوب، سانسور، بازداشت و وضع قوانین و مقررات بی‌بنیاد و نامشروع علیه رسانه‌ها و کارمندان رسانه‌ای در افغانستان زیر سلطه طالبان نشان می‌دهد که این گروه حتی به وعده‌ها و تعهدات اعلام شده خود نیز پایبند نیست؛ زیرا تولید و پخش برنامه‌های سیاسی حتی بر اساس خوانش طالبانی از شریعت اصولاً امری غیرشرعی یا ضد شرعی محسوب نمی‌شود و منافع ملی را نیز به خطر نمی‌اندازد.

نگرانی بزرگ این است که ممنوعیت تولید برنامه‌های سیاسی توسط رسانه‌ها از سوی طالبان سرآغاز یک برنامه بزرگتر باشد و آن تعطیلی کامل رسانه‌ها از طریق ناکارآمد کردن آن‌هاست.

بسیاری از آگاهان می‌گویند که طالبان هرگز خواستار فعالیت رسانه‌های مستقل نیستند و در این میان، خصومتی آشتی‌ناپذیر و ابدی با تلویزیون دارند؛ زیرا براساس دیدگاه‌های تندروانه طالبان، نمایش تصویر موجودات زنده «حرام» است؛ بنابراین تلویزیون‌ها باید تعطیل شوند؛ اما این اقدام برای رژیمی که هنوز از سوی هیچ‌یک از کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشده و علیرغم بیش از سه سال از به قدرت رسیدن آن همچنان در انزوا به سر می‌برد به سادگی امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل، برخی دستگاه‌های افراطی طالبان مانند وزارت امر به معروف و نهی از منکر، سازمان استخبارات، وزارت تحصیلات عالی و شماری دیگر از نهادها از مسیرهای متفاوت بر رسانه‌های اعمال فشار می‌کنند تا در نهایت آنان را به تعطیلی بکشانند.

بنابراین خبر ممنوعیت تولید و پخش برنامه‌های سیاسی از سوی رسانه‌های تصویری اگر درست باشد در راستای سیاست‌های سرکوبگرانه طالبان علیه رسانه‌ها قابل ارزیابی است که هدف نهایی آن خارج کردن رسانه‌ها از مدار تاثیرگذاری و در نهایت تعطیلی کامل آن‌هاست.

تجربه بیش از سه سال گذشته نیز نشان داده که فشارها و محدودیت‌های طالبان تاکنون چندین رسانه صوتی، تصویری و… را مجبور به توقف نشرات خود کرده است و این شیوه‌ای است که بی سر و صدا اهداف طالبان را محقق می‌سازد، بدون آن‌که این گروه را در قبال اعمال خود پاسخگو قرار دهد و یا آن‌ها را متهم به سرکوب و سانسور سیستماتیک کند.