روند ویانا؛ اهداف بزرگ، غایبان بزرگ
مساله‌ای که بر پنجمین نشست روند ویانا و نتایج آن سایه افکنده بود، عدم حضور عبدالرشید دوستم، صلاح‌الدین ربانی، عطامحمد نور، رحمت الله نبیل، محمد کریم خلیلی، محمد یونس قانونی و شماری دیگر از چهره‌های سرشناس و رهبران سیاسی و جهادی سابق بود؛ چیزی که از دید بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان پنهان نماند و آنان، غایبان بزرگ این روند را به عنوان یکی دیگر از نقطه ضعف‌ها و پاشنه آشیل‌های نشست ویانا ارزیابی کردند.
پنجمین نشست روند ویانا با حضور و مشارکت حدود ۹۰ چهره سیاسی، فرماندهان نظامی، فعالان مدنی و کنشگران زن در پایتخت اتریش برگزار شد.
چیزی که در این نشست برجسته بود حضور فرماندهان نظامی دو جبهه ضد طالبان یعنی «جبهه مقاومت ملی» به رهبری احمد مسعود و «جبهه آزادی» به رهبری یاسین ضیا بود.
با وجود اینکه مدافعان این روند از حضور فرماندهان نظامی در این اجلاس به عنوان نقطه قوت آن یاد کردند؛ اما منتقدان می‌گویند که حضور احمد مسعود و یاسین ضیا در نشست ویانا این روند را تحت‌الشعاع قرار داد و اهداف سیاسی آن برای دستیابی به یک راه حل صلح‌آمیز برای بحران کنونی افغانستان را تضعیف کرد.
در بازتاب‌های رسانه‌ای پنجمین نشست ویانا نیز پیش از آنکه مواضع و سخنرانی‌های رهبران سیاسی در آن برجسته شود، این حضور فرماندهان نظامی بود که مورد توجه بیشتر قرار گرفت و به همین دلیل، حساسیت‌ها، انتقادها و موضع‌گیری‌های منفی علیه روند ویانا بیشتر از جنبه‌های مثبت آن بود.
با این حال، روند ویانا مانند چهار نشست پیشین آن با اهداف و برنامه‌های بزرگ آغاز شد. تاکید بر تدوین و اجرای یک نقشه راه سیاسی برای گذار از حاکمیت طالبان به افغانستانی دموکراتیک و مبتنی بر اراده و انتخاب آزاد همه اقشار و اقوام کشور، از برجسته‌ترین اهداف و برنامه‌های پنجمین نشست روند ویانا بود.
برگزارکنندگان و شرکت کنندگان این روند در پایان پنجمین نشست با صدور بیانیه‌ای از مردم افغانستان و جامعه جهانی درخواست کردند که رویکردهای کنونی خود نسبت به افغانستان را به طور فوری مورد بازبینی قرار دهند و برای عبور از انسداد سیاسی و بحران فراگیر که در پی حاکمیت طالبان بر کشور مستولی شده دست به اقدام مشترک بزنند.
با این‌همه، برخلاف انتظارات، نشست دو روزه روند ویانا در پایتخت اتریش به اقدامی مشخص و گامی عملی برای آینده افغانستان منجر نشد و شرکت کنندگان نتوانستند یک نقشه راه عملی را برای برداشتن گام‌های ملموس در جهت تغییر وضعیت حاکم بر افغانستان ارائه کنند.
علاوه بر این، شکاف میان مبارزه نظامی و راه حل سیاسی نیز یکی از مواردی بود که در طول مذاکرات ویانا و پس از آن مورد توجه کارشناسان و منتقدان قرار گرفت.
به گفته آنان در حالی که فرماندهان نظامی شرکت کننده در نشست ویانا همچنان بر مبارزه سخت‌افزاری علیه طالبان تاکید می‌کردند و اقدامات مسلحانه کنونی علیه دولت حاکم را بخشی از مبارزه بزرگتر علیه تروریزم می‌نامیدند، کنشگران جامعه مدنی و رهبران سیاسی بر راه حل‌های صلح‌آمیز مبتنی بر گفتگو حتی با مشارکت طالبان تاکید می‌کردند.
به عنوان نمونه در حالی که یاسین ضیا و احمد مسعود؛ فرماندهان جبهات نظامی علیه طالبان بر استمرار مبارزه مسلحانه علیه دولت حاکم تاکید و پافشاری می‌ورزیدند و آن را در راستای مبارزه فراگیر علیه تروریزم منطقه‌ای و جهانی ارزیابی می‌کردند، در جانب مقابل، صداهایی مانند محمد محقق و برخی دیگر از شرکت کنندگان از جمله فوزیه کوفی، گفتگوهای صلح‌آمیز با مشارکت سران و رهبران طالبان را یکی از راه حل‌های قابل دسترس برای عبور از بحران، پایان دادن به انسداد سیاسی و گذار به افغانستانی صلح‌آمیز، دموکراتیک و تحت رهبری یک دولت فراگیر می‌خواندند.
به طور مشخص، محمد محقق؛ رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان که یکی از شرکت کنندگان نشست ویانا بود از سراج‌الدین حقانی و ملا عبدالغنی برادر؛ رهبران ارشد طالبان که در جریان مذاکرات ویانا در خارج از کشور به سر می‌بردند و طی هفته‌های اخیر، اخبار و گمانه‌زنی‌هایی پیرامون تشدید اختلافات آنان با رهبر طالبان در قندهار منتشر شده، دعوت کرد که به روند ویانا بپیوندند و بخشی از یک راه حل سیاسی برای آینده افغانستان باشند.
با این حال، مشخص نشد که در نهایت همه طرف‌های شرکت‌کننده در نشست ویانا از ایده آقای محقق برای مشارکت دادن چهره‌های جنجالی مانند سراج الدین حقانی و ملا برادر در این روند حمایت می‌کنند یا نه.
مساله دیگری که بر پنجمین نشست روند ویانا و نتایج آن سایه افکنده بود، عدم حضور عبدالرشید دوستم، صلاح‌الدین ربانی، عطامحمد نور، رحمت الله نبیل، محمد کریم خلیلی، محمد یونس قانونی و شماری دیگر از چهره‌های سرشناس و رهبران سیاسی و جهادی سابق بود؛ چیزی که از دید بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان پنهان نماند و آنان، غایبان بزرگ این روند را به عنوان یکی دیگر از نقطه ضعف‌ها و پاشنه آشیل‌های نشست ویانا ارزیابی کردند و نتیجه گرفتند که در کنار طالبان، غیبت چهره‌های بزرگ ضد طالبان در این روند هم چشم‌انداز موفقیت آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و دستیابی به نتیجه‌ای ملموس و مشخص برای آینده سیاسی افغانستان از این طریق را با تردیدهای جدی روبه‌رو می‌کند.
