ازبکستان، پاکستان و مسأله‌ای به نام طالبان
در جریان رایزنی‌های شهباز شریف با مقامات ازبک در درباره پروژه‌های بزرگ و زیربنایی منطقه‌ای مانند افغان – ترانس و… نیز بحث شد؛ اما آنچه بیش از همه مورد توجه و تاکید دوطرف قرار گرفت خطرات امنیتی ناشی از وضعیت بحرانی و بی‌ثباتی سیاسی و فقدان یک چشم انداز قابل اطمینان در افغانستان زیر سیطره طالبان بود.
شوکت میرضیایف؛ رییس جمهور ازبکستان و شهباز شریف؛ نخست‌وزیر پاکستان در جریان سفر او به تاشکند بر هماهنگی تلاش‌ها برای مبارزه با تروریزم، رادیکالیزم و چالش‌های امنیتی تاکید کردند.
این در حالی است که پیش از سفر نخست‌وزیر پاکستان به تاشکند، یک هیات بلندپایه از طالبان به ازبکستان رفته بود.
ملا عبدالغنی برادر؛ معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، در سفر به تاشکند بر سیاست خارجی بی‌طرفانه این گروه تاکید کرد و گفت: «سیاست خارجی ما در قبال کشورهای همسایه و منطقه بر اصل بی‌طرفی و عدم مداخله استوار است و از کشورهای همسایه و جهان نیز چنین انتظاری داریم.»
اگرچه سفر مقامات طالبان به ازبکستان، بیشتر اهداف و انگیزه‌های اقتصادی داشت و ترکیب این هیات نیز نشان می‌داد که طالبان به منظور توسعه روابط اقتصادی و تجاری با ازبکستان به تاشکند سفر کرده‌اند؛ اما تردیدی وجود ندارد که ازبکستان و بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه همچنان به افغانستان نگاه امنیتی دارند و چیزی که امنیت منطقه را با تهدیدهای جدی روبه‌رو کرده رشد روزافزون گروه‌های تروریستی متحد طالبان در افغانستان است.
برخی ناظران حتی معتقد اند که یکی از اهداف مهم کشورهای منطقه برای تعامل نزدیک اقتصادی با طالبان نظارت بر فعالیت‌های تروریستی، کنترل تروریست‌های فراملیتی و تلاش برای تاثیرگذاری بر طالبان به منظور مهار تروریزم فرامرزی است.
آن‌ها در این زمینه استدلال می‌کنند که علیرغم امضای قراردادهای بزرگ و بلندمدت به ارزش میلیاردها دالر میان طالبان و کشورهای منطقه، تاکنون تقریباً هیچ پروژه بزرگ و زیربنایی در افغانستان آغاز نشده و این نشان می‌دهد که کشورهای منطقه به بهانه امضای قراردادهای اقتصادی و گسترش روابط تجاری با طالبان، در کنار تامین منافع کوتاه مدت خود یک هدف بزرگ‌تر را نیز دنبال می‌کنند و آن کنترل طالبان، نظارت بر فعالیت‌های تروریستی و مهار تروریزم فرامرزی است.
در صورتی که این برداشت درست باشد با وجود اینکه هیات اقتصادی بلندپایه طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر اخیراً به تاشکند پایتخت ازبکستان سفر کرد و به تعبیر سخنگویان طالبان با دست پر از این سفر به افغانستان بازگشت؛ اما بلافاصله پس از ملا برادر این شهباز شریف؛ نخست وزیر پاکستان و هیات بلندپایه دولتی و نظامی این کشور بود که راهی ازبکستان شد تا با این همسایه تاثیرگذار شمالی افغانستان درباره تروریزم، رادیکالیزم و تهدیدهای امنیتی ناشی از افغانستان علیه کشورهای منطقه بحث و تبادل نظر کند.
البته در جریان رایزنی‌های شهباز شریف با مقامات ازبک در درباره پروژه‌های بزرگ و زیربنایی منطقه‌ای مانند افغان – ترانس و… نیز بحث شد؛ اما آنچه بیش از همه مورد توجه و تاکید دوطرف قرار گرفت خطرات امنیتی ناشی از وضعیت بحرانی و بی‌ثباتی سیاسی و فقدان یک چشم انداز قابل اطمینان در افغانستان زیر سیطره طالبان بود.
سفر شهباز شریف به تاشکند همچنین در شرایطی صورت گرفت که روابط طالبان با پاکستان در بدترین شرایط خود قرار دارد. کارشناسان می‌گویند که مقامات پاکستانی در حال رایزنی با دیگر بازیگران مهم منطقه‌ای درباره آینده طالبان هستند.
به باور آن‌ها سفر چندی قبل شهباز شریف به تاجیکستان نیز در همین راستا انجام شد. چند روز پیش نیز عاصم ملک؛ رئیس سازمان مخوف آی‌اس‌آی نیز به دوشنبه پایتخت تاجیکستان رفت تا با مقامات امنیتی تاجیک درباره افغانستان گفتگو کند.
علاوه بر این، در روزهای اخیر شایعات و گزارش‌های تایید نشده‌ای از سفر یک هیات بلندپایه داعش به پاکستان منتشر شده است. منابع نزدیک به استخبارات طالبان می‌گویند که پاکستانی‌ها به کمک شماری از بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در حال احیای داعش و تقویت آن در افغانستان هستند تا امنیت این کشور را مختل کرده و بی‌ثباتی، ناامنی و تروریزم را تقویت کنند.
از سوی دیگر، شماری از منابع پاکستانی می‌گویند که دولت و ارتش این کشور در حال ارزیابی احیای روابط دیرینه و سنتی اسلام آباد با سایر جریان‌های سیاسی و جهادی افغانستان به منظور تسلیح و تقویت آن‌ها علیه طالبان هستند.
در همین زمینه اخیراً گزارش‌هایی از سفر بلندپایه آی‌اس‌آی به ترکیه برای دیدار با رهبران مخالف طالبان منتشر شد. اگرچه مخالفان طالبان این گزارش‌ها را تکذیب کردند؛ اما به طور تلویحی از برقراری رابطه با پاکستان به منظور اعمال فشار بر طالبان استقبال کردند.
این تحولات نشان می‌دهد که طالبان تبدیل به یک معضل برای کشورهای همسایه و منطقه شده و پاکستان که در حال حاضر در میان همه کشورهای همسایه افغانستان، بدترین و پرتنش‌ترین روابط را با طالبان دارد در حال رایزنی با سایر بازیگران به منظور ایجاد یک جبهه قدرتمند منطقه‌ای برای اعمال فشار بر طالبان است.
اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا پاکستانی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که علیرغم ده‌ها سال سرمایه‌گذاری سنگین بر گروه طالبان و به قدرت رساندن آن‌ها در افغانستان، اینک جبهه تازه را علیه آن‌ها فعال کنند و زمینه‌های سرنگونی طالبان را فراهم سازند یا خیر؛ اما تردیدی وجود ندارد که اسلام آباد مصمم است با اعمال فشار بر رهبران طالبان از آن‌ها امتیاز بگیرد و حکومت طالبان در افغانستان را مطیع منقاد خود قرار دهد.
