غیبت در کابل، حضور در خوست؛ گام بعدی حقانی چیست؟

وضعیت به شدت در حال وخیم‌تر شدن است. بسیاری از کارشناسان حتی نسبت به وقوع یک جنگ داخلی تمام‌عیار هشدار می‌دهند. از نظر آن‌ها تحولات چند هفته اخیر به تدارک آرایش نظامی پیش از جنگ شباهت دارد.

با تشدید اختلافات داخلی طالبان، مایک سمپل؛ معاون سابق فرستاده اتحادیه اروپا برای افغانستان می‌گوید که شبکه حقانی در حال رایزنی با فرماندهان خود در سراسر افغانستان است.

او گفت که نمایندگان حقانی فرماندهان این شبکه را به «ایستادگی» در برابر هبت‌الله آخوندزاده ترغیب می‌کنند.

او همچنین گفته که بسیاری از اعضای طالبان احساس می‌کنند که از تصمیم‌گیری‌ها کنار گذاشته شده‌اند.

همزمان ضیا سراج؛ رئیس سابق امنیت ملی گفته است که حقانی در مناطق مرزی میان وزیرستان و خوست زندگی می‌کند.

مایکل سمپل از معدود نظریه‌پردازانی است که طالبان را به خوبی می‌شناسد و روابط پیچیده‌ای با برخی حلقات داخلی طالبان دارد؛ بنابراین تحلیل‌ها، ارزیابی‌ها و پیش‌بینی‌های او درباره روابط و مناسبات رهبران و جناح‌های تشکیل دهنده این گروه، عمدتاً منطبق بر واقعیت‌ها و برخاسته از مستنداتی است که او از نزدیک بر آن‌ها اشراف دارد.

بنابراین، تحلیل او درباره وضعیت تقابل جناح‌های داخلی تشکیل‌دهنده طالبان از جمله سراج الدین حقانی و ملا هبت‌الله آخوندزاده این واقعیت را آشکار می‌کند که اختلافات داخلی طولانی میان آن‌ها وارد مرحله‌ای تعیین‌کننده، سرنوشت‌ساز و حیاتی شده است.

در صورتی که اطلاعات ارائه شده از سوی آقای سمپل مبنی بر این‌که سراج‌الدین حقانی اکنون در حال رایزنی با فرماندهان خود در سراسر افغانستان است درست باشد، این وضعیت شبیه آمادگی برای جنگ است؛ موضوعی که به نگرانی‌ها در این زمینه دامن می‌زند و شک و پرسش‌ها درباره چشم‌انداز آینده حاکمیت طالبان را تشدید می‌کند.

همزمان گزارش‌های تایید نشده حاکی از تلاش فشرده شبه نظامیان وفادار به رهبر طالبان برای خلع سلاح نیروهای وابسته به سراج الدین حقانی در کابل و برخی دیگر از ولایات است.

همچنین گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی فرماندهان دست‌نشانده سراج الدین حقانی در شماری از ولایت‌ها پست‌های خود را ترک کرده و به مناطق تحت نفوذ و سیطره این شبکه پناه برده‌اند؛ رویدادی که دست‌کم درباره خود آقای حقانی رخ داده و او نزدیک به دو ماه است که از کابل خارج شده و دیگر به آن بازنگشته است.

نکته مهم این است که اکنون سراج الدین حقانی به جای کابل در خوست حضور دارد؛ جایی که به طور سنتی منطقه نفوذ حقانی‌ها محسوب می‌شود و اگر قندهار را پایگاه قدرت ملا هبت الله در نظر بگیریم، خوست پایگاه قدرت سراج‌الدین حقانی است.

بنابراین یک دوگانگی و تقابل آشکار میان دو جناح درگیر جنگ قدرت در درون ساختار طالبان شکل گرفته که به نظر نمی‌رسد به زودی پایان پیدا کند.

در این میان، حتی شماری از رسانه‌های منطقه‌ای ادعا کرده‌اند که سراج الدین حقانی از مقام خود به عنوان وزیر داخله رژیم طالبان کناره‌گیری کرده است. با این حال، اگر این گزارش‌ها درست باشد مشخص نیست که او کناره‌گیری کرده یا کنار گذاشته شده است؛ زیرا تفاوت معناداری میان این دو وجود دارد. اگرچه در هر دو صورت می‌توان ارزیابی کرد که سراج الدین حقانی تحت فشار ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر طالبان پست خود در وزارت داخله را ترک کرده و به خوست رفته است.

مساله دیگری که خطر درگیری میان جناح‌های رقیب در درون تشکیلات طالبان را افزایش می‌دهد بحران در روابط طالبان و پاکستان است. کارشناسان می‌گویند که آی‌اس‌آی که بر حلقات گوناگون تشکیل‌دهنده طالبان به ویژه شبکه حقانی نفوذ دارد هرگز نمی‌تواند نسبت به تنش‌های جاری میان او و حلقه قندهار بی‌تفاوت یا بی‌طرف باشد.

افزون بر این حتی این امکان وجود دارد که پاکستان و سازمان قدرتمند جاسوسی آن یعنی آی‌اس‌آی عمداً حقانی‌ها را در برابر اقتدارگرایان قندهار تحریک کند تا بر حمایت طالبان از گروه‌های تروریستی ضد پاکستانی تاثیر بگذارد و شرایط مورد نظر خود را بر رهبران اصلی طالبان تحمیل کند.

واقعیت هرچه باشد وضعیت به شدت در حال وخیم‌تر شدن است. بسیاری از کارشناسان حتی نسبت به وقوع یک جنگ داخلی تمام‌عیار هشدار می‌دهند. از نظر آن‌ها تحولات چند هفته اخیر به تدارک آرایش نظامی پیش از جنگ شباهت دارد و اینکه سراج‌الدین حقانی به عنوان معاون نظامی رهبر طالبان در زمان جنگ این گروه با دولت پیشین افغانستان و فرمانده اصلی لشکر انتحاری‌های این گروه از کابل فرار کرده و به خوست پناه برده هرگز نمی‌تواند رویدادی کوچک و کم‌اهمیت باشد.

اگر این برداشت درست باشد اکنون باید منتظر ماند و دید که گام بعدی سراج‌الدین حقانی علیه ملا هبت الله آخوندزاده و اقتدارگرایی رو به گسترش او چیست. آیا آقای حقانی با فرار از کابل و پناه بردن به خوست عملاً بازی را به ملا هبت الله واگذار کرده یا این اقدام یک تلاش اولیه برای سازمان‌دهی نیروها به منظور ورود به جنگی طولانی، تمام‌عیار و تعیین‌کننده خواهد بود.