حکومت جدید و چشم‌انداز پرچالش مبارزات مدنی زنان افغانستان
زنان افغانستان در دموکراسی‌های نیم‌بند دو دهه پسین در افغانستان پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته و توانسته‌اند در عرصه‌های مختلف از سیاست‌گذاری تا قانون‌گذاری و تجارت و رسانه فعالیت کنند؛ اما در سه ماه اخیر به دنبال تحولات بزرگ سیاسی و امنیتی، با وضع محدودیتهای پیچیده در مورد کار و تحصیل و آموزش و حتی حضور در عرصه‌های مختلف وضعیت دشواری برای زنان افغان رقم خورده‌است.
به تازگی، آژانس زنان سازمان ملل متحد از وضعیت زنان در سایه حاکمیت طالبان ابراز نگرانی کرده و با نشر گزارش تازه‌ای زیر عنوان «هشدار جنسیتی» گفته‌است که با وجود تضمین‌های مکرر طالبان مبنی بر رعایت حقوق زنان افغان، شواهد گسترده‌ای به دست آمده‌است که آن‌ها در سراسر کشور با محدودیتهای جدی مواجه هستند.
یافته‌های این نهاد نشان می‌دهد که از زمان تسلط طالبان، زنان و دختران در افغانستان به شکل روز‌افزونی با محدودیتهای جنسیتی روبه‌رو هستند تا حدی که آزادی بیان، آزادی سفر، دسترسی به خدمات فوری نجات، دسترسی به اطلاعات، تحصیلات، کار و دسترسی به فرصت‌های معیشتی را برای آن‌ها بسیار مشکل ساخته‌است.
در این گزارش همچنین تاکید شده‌است که موضع‌گیری‌های مبهم طالبان در قبال حقوق زنان در افغانستان باعث عمیق‌ترین عقب‌گرد در زمینه احقاق حقوق آن‌ها شده‌است. به گفته این نهاد، حقوق دختران و زنان افغان با هم پیوند دارند و برای ارتقای آن در سطح گسترده به اقدامات فوری نیاز است.
سیاست نرم طالبان برای انزوای زنان
فعالان حقوق بشر نیز از رویکرد طالبان و موضع مبهم این گروه در مورد زنان، انتقاد می‌کنند و می‌گویند که طالبان برخلاف گذشته که رفتار خشونت‌آمیزی داشتند، این بار سیاست نرمی را برای منزوی‌ساختن زنان و به حاشیه راندن این قشر در پیش گرفته‌اند.
زرلشت مایار؛ فعال حقوق زن می‌گوید، پس از آمدن طالبان، دختران از آموزش و تحصیل محروم شده و بسیاری از زنان کارشان را از دست داده‌اند. این فعال حقوق زن می‌افزاید زنانی که مسئولیت تامین مخارج خانواده‌شان را داشتند، اکنون به دلیل بیکاری و کنار گذاشته‌شدن از سوی طالبان در وضعیت دشواری قرار دارند.
او می‌گوید که با آمدن طالبان بیش‌تر زنان خانه‌نشین شده و از فعالیت‌های مختلف در کشور بازمانده‌اند. با توجه به این حالت، از دید این فعال حقوق زن، دیدگاه طالبان نسبت به زنان مثل گذشته است و هیچ‌گونه تغییری نکرده‌است.
محبوبه سراج؛ دیگر فعال حقوق زن نیز می‌گوید که در شرایط حاضر، زنان به دلیل ایدئولوژی محدودکننده طالبان بیکار شده‌اند و از جبر روزگار و برای تامین مخارج خانواده‌شان دست به کارهای پیش پا افتاده می‌زنند در حالی که این زنان در طی سال‌های گذشته کارهای مفیدی را انجام داده و تا مقاطع بلند تحصیلی درس خوانده‌اند.
«وقتی اعتراض کردیم ما را زندانی کردند»
فعالان حقوق زن می‌گویند که زنان افغان با توجه به نگرانی از حقوق‌شان و دستاوردها و پیشرفت‌هایی که در طی سال‌های گذشته داشتند، دست به اعتراض مدنی زده و خواستار حقوق‌شان شدند؛ اما طالبان همواره این اعتراضات مسالمت‌آمیز را سرکوب کردند.
زرلشت مایار که خودش نیز در چندین اعتراض زنان حضور داشته، می‌گوید در اعتراضات مدنی که حق هر شهروند است به زنان حق اعتراض داده نمی‌شد، «حتی در جریان یکی از اعتراضات ما را سه ساعت زندانی کردند و از ما تحقیق کردند. تعدادی از ما را با شلاق خود لت کردند و با تفنگی که داشتند می‌زدند و تهدید به شلیک می‌کردند».
این فعال زن می‌گوید که زنان افغان صدای خود را بلند کردند؛ اما از طرف هیچ فرد یا نهادی حمایت نشدند و حتی نهادهای حمایت‌کننده زنان در دنیا از اعتراضات زنان حمایت نکردند. به گفته او این روند باعث می‌شود که اعتراضات زنان در نطفه خفه شود و زنان دیگر توان اعتراضات را نداشته باشند.
محبوبه سراج؛ دیگر فعال حقوق زن نیز می‌گوید در دموکراسی هر شهروندی حق اعتراض دارد؛ اما طالبان هنوز مشخص نکرده‌اند که در حکومت آن‌ها، دموکراسی برجسته‌تر است یا مدل‌های سخت‌گیرانه‌تر حکومت‌داری؛ اما چیزی که واضح است، طالبان نمی‌توانند اعتراض زنان را تحمل کنند.
انتظار از جامعه جهانی
از دید فعالان حقوق زن، زنان افغان در شرایط دشوار کنونی در حصار برنامه‌های محدودکننده طالبان تنها مانده‌اند و جامعه جهانی آن‌طور که باید، از زنان افغان حمایت نکرده‌است.
محبوبه سراج می‌گوید جامعه جهانی در حال حاضر برای این‌که طالبان را در مورد رعایت حقوق زنان در افغانستان زیر فشار قرار دهد، کمک‌های خود را کاهش داده که عواقب این کار هم متوجه مردم افغانستان و به خصوص زنانی می‌شود که پس از آمدن طالبان کارشان را از دست داده و اکنون در شرایط دشواری به سر می‌برند.
زرلشت مایار نیز می‌گوید که جامعه جهانی نباید زنان افغان را تنها بگذارد. به گفته او، با توجه به رفتار طالبان ایجاب می‌کند به حکومت طالبان فشار وارد شود تا بیش از این دستاوردهای زنان را به مخاطره نیاندازد.
او می‌افزاید که اگر در زمینه بهبود وضعیت زنان اقدامات مؤثری از سوی جامعه جهانی شکل نگیرد، زنان در مسیر دشوارتری قرار خواهند گرفت.
به این ترتیب، فعالان حقوق زن می‌گویند که زنان افغان در یک وضعیت دشوار با آینده مبهم به سر می‌برند. به گفته آن‌ها اگر فشار جامعه جهانی نتواند از رویکرد محدودکننده و خصمانه طالبان بکاهد، پیشرفت‌های دو دهه اخیر در مورد زنان از بین خواهد رفت.
