پاسخ خشونت با خشونت؛ خلیلزاد نگران چیست؟

امریکا طرف اصلی توافق «صلح» با طالبان محسوب می‌شود؛ صلحی که نه دولت افغانستان در آن حضور داشته و نه مردم آن را تأیید کرده‌اند. بنابراین، بدیهی است که هیچ‌کس به اندازه‌ امریکایی‌‌ها نگران فروپاشی و شکست این پروسه نباشند. البته طالبان نیز به همان اندازه نگران هستند؛ اما این نگرانی‌ مانع از اعمال و ارتکاب جنون‌آمیز خشونت از سوی آن گروه نشده‌است.زلمی خلیلزاد؛ نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان حمله هوایی روز چهارشنبه در هرات که منجر به کشته‌شدن چندین نفر شد را محکوم کرده و خواستار بررسی آن شده‌است.

او این حمله را «بسیار خشونت‌بار» خوانده‌است.

آقای خلیلزاد نوشته‌است: «عکس‌ها و چشم‌دیدهای شاهدان حکایت از قربانی‌شدن غیر نظامیان زیادی از جمله کودکان دارد. ما حمله را محکوم و از تحقیق حمایت می‌کنیم.»

او در ادامه نوشت که مردم افغانستان خواهان آغاز فوری مذاکرات صلح و رسیدن به توافقی هستند که به نفع آنان باشد.

خلیلزاد نوشته «گورهای بیش‌تر باعث پیشرفت مذاکرات صلح نمی‌شود».

به گفته او از آن‌جایی که مذاکرات‌ بین‌الافغانی نزدیک است دوطرف باید شکیبایی به خرج دهند.

روز چهارشنبه، مقام‌های دولتی در ولایت هرات از کشته و زخمی‌شدن ده‌ها نفر در نتیجه حمله هوایی به یک گردهمایی گروه طالبان در منطقه بین ولسوالی‌های ادرسکن و گذره این ولایت خبر دادند.

آمارهای ضد و نقیضی از شمار تلفات این رویداد منتشر شده‌است.

واکنش آقای خلیلزاد به این حمله، تنها یکی از نمونه‌های نگرانی پایدار امریکا درباره شکست روند صلح آن کشور با طالبان است. لحن توییت‌های خلیلزاد به وضوح با ادبیات سخنگویان طالبان، پهلو می‌زند و این هرگز، تصادفی نیست؛ زیرا او و طالبان برای صیانت از ارزش‌ها و اصول مشترکی تقلا می‌کنند که در پی این حمله‌ها با خطر مواجه می‌شود.

در همین توییت‌های اخیر، آقای خلیلزاد حملات دولت علیه مواضع طالبان را «محکوم» می‌کند؛ اما درباره خشونت‌های مرگباری که ملیشه‌های طالبان، مرتکب می‌شوند، «ابراز تأسف» می‌کند. «محکومیت» و «تأسف» از نظر بار سیاسی و عاطفی موضع‌گیری‌های واکنشی نسبت به یک رویداد، تفاوت‌های عمیق و اساسی بسیار معناداری دارد.

این نیز نشان می‌دهد که امریکا و طالبان در روند صلح، منافع مشترکی دارند؛ منافعی که دولت افغانستان آن را قبول ندارد، به رسمیت نمی‌شناسد و گاه مانند حمله‌های اخیر قندهار و هرات و ننگرهار، علیه آن وارد عمل می‌شود.

با این وجود، مواضع همسو با طالبان زلمی خلیلزاد، در امریکا هم مانند افغانستان، خریداران زیادی ندارد. به روایت کتاب «اتاق ماجرا»ی جان بولتون، در کابینه دولت امریکا تنها کسی که به درخواست ترامپ برای صلح با طالبان، لبیک گفته و با اشتیاق، زمینه‌های تحقق آن را تسهیل کرده، زلمی خلیلزاد بوده‌است.

بر این اساس، خلیلزاد و ترامپ، بیش از هر مقام امریکایی دیگری نگران فروپاشی و شکست روند صلح با طالبان هستند. اگرچه اهداف و نیات هر دو نفر، مانند مواضع‌‌شان، مشترک و همسان نیست. ترامپ نگران انتخابات است و خلیلزاد، اهداف سیاسی و عصبیت‌های قومی خود را در افغانستان، دنبال می‌کند.

این در حالی است که درجه‌داران ارشد ارتش امریکا همه‌روزه به خشونت‌های لجام‌گسیخته طالبان، واکنش نشان می‌دهند، نسبت به حفظ ارتباط آن گروه با القاعده و دیگر شبکه‌های تروریستی، هشدار می‌دهند، از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان، اعلام حمایت می‌کنند و با اکراه و بی‌میلی واضحی، خروج نظامیان امریکایی از افغانستان را ادامه می‌دهند. آن‌ها حتی در قبال حمله‌های مرگبار دولت علیه طالبان، واکنش نشان نمی‌دهند و چه بسا گاه به نیروهای خارجی دستور می‌دهند به درخواست کمک نیروهای دولتی، پاسخ مثبت دهند و مواضع طالبان را علیرغم مفاد توافق‌نامه صلح دوحه درهم‌ بکوبند؛ رویدادی که اخیرا دوبار در قندهار تکرار شد و جان ده‌ها نیروی طالبان را گرفت.

این کاملا برخلاف میل و مراد افرادی مانند ترامپ و خلیلزاد است، و نشان می‌دهد که صلح آن‌ها با طالبان، شرایط مطلوبی را تجربه نمی‌کند.

با این‌همه و با وجود آن‌که خلیلزاد در واکنش به حمله‌های دولت، به سبک سخنگویان طالبان موضع می‌گیرد و یا گاه حتی سعی می‌کند حمله‌های جنایتکارانه تروریستی منسوب به طالبان را توجیه کند، بر عهده داعش بگذارد و یا به یک ابراز تأسف ساده یا حد اکثر، محکومیت اکتفا کند؛ اما حمله‌های مرگبار چندروز اخیر نیروهای هوایی ارتش علیه طالبان در قندهار و هرات و ننگرهار، مأموریت خلیلزاد برای تحمیل صلح امریکا با طالبان بر دولت و مردم افغانستان را دشوارتر می‌کند و شرایط آغاز و انجام مذاکرات بین‌الافغانی را پیچیده‌تر خواهد کرد.

در چنین شرایطی این احتمال وجود دارد که طالبان، تحت فشار امریکا در آستانه عید قربان، وادار به عقب‌نشینی و کاهش خشونت و حتی اعلام آتش‌بس شوند تا بیش از این، مجبور به پرداختن هزینه رفتارهای خشونت‌بار خود علیه نظامیان و غیر نظامیان نشوند و روند صلح آن گروه با ایالات متحده به مخاطره نیافتد.