مصطفی رضایی مخترع جوان کشور: اگر از من حمایت نشود دیگر توانایی شرکت در مسابقات بین المللی با هزینه شخصی ام را ندارم

اشاره: مصطفی رضایی متولد1368 در مشهد ایران است، او دوره مکتب را در همین شهر گزرانده و  لیسانس مهندسی میکانی از دانشگاه فردوسی مشهد دارد، وی جزء معدود افراد این سرزمین است که نام و آوازه اختراعاتش از مرزهای افغانستان عبور کرده و در فیستوال‌ها و مسابقات جهانی مدال‌های رنگارنگ علمی گرفته است.

خبرگزاری افق با رویکرد مثبت نگری و حمایت از جوانان و نخبه‌گان علمی کشور با او به پای یک گفتگوی صمیمی نشسته است تا ضمن بررسی ابعاد کار و معرفی چهره‌ی علمی وی به جامعه انتظار دارد خوانش این گفتگو باعث شود جوانان دیگر نیز تشویق شود و از کار تلاش و پشت کار مصطفی رضایی انگیزه بگیرند.

جناب مصطفی رضایی ضمن عرض سلام، حضور شما را به خبرگزاری خوش آمد گفته میخواستم از محضر تان بپرسم که ابتدا خودتان را معرفی و سپس به مخاطبان خبرگزاری افق بگویید که از چه سالی بدین سو روی طرح‌های تان کار کردید و تا امروز چند اختراع ثبت کردید و کار کرد دستگاه‌های که شما اختراع کردید چه است…؟

من هم عرض سلام و احترام دارم به شما و خوانندگان خوب خبرگزاری تان، من مصطفی رضایی هستم و در تاریخ 26/11/1368  در یک خانواده پرجمعیت در مشهد در عالم مهاجرت به دنیا آمدم و تمام دوره زندگی ام را  نیز در آنجا گزراندم، دوره دبیرستان را در یکی از دبیرستان‌های مشهد گزراندم و در دانشگاه فردوستی مشهد نیز مهندسی میکانیک خواندم.

برای اولین بار در سال 1387 ایده ساخت دستگاه  سانتر فیوژ چند محوره در ذهنم شکل گرفت وتلاش برای ساخت آن، سپس ثبت این ایده و اختراع در دستور کارم قرار گرفت و بعد از 2 سال اواخر سال 1389 بود که ما دستگاه تکمیل و تست کردیم و خوشبختانه جواب مثبت گرفتیم و در 2 رکورد ثبت مالکیت صنعتی ایران به ثبت رساندیم، اسم دستگاه سانتریفیوژچند محوره است و دستگاهی‌ است که برای جداسازی مواد هر ماده‌ای که اختلال جرم داشته باشد استفاد می‌شود،به عنوال مثال، یک نمونه خونی را اگر داخل دستگاه قرار بدهیم بخاطراختلاف جرمی که در گلبول سفیدو گلبول سرخ و پلاسما وجود دارد کلا تمام اجزای خون از هم جدا می‌شود، در بخش آنالیز تجزیه و تحلیل خون صورت میگیرد کارکرد دیگر این دستگاه این است که اورانیوم 235- 238  با این دستگاه غنی سازی می‌شود، یک بخشش زباله هسته‌ی می‌شود و یک بخشش برای کارهای هسته‌ای استفاده می‌شود ونیز برای جداسازی ذرات ریزی که در مایعات وجود داره از این دستگاه می‌شود استفاده برد.

مثالهایی که گفتم مشخص شد که این دستگاه درصنایع هسته‌ای صنایع پزشکی لابراتوار صنایع غذایی و حتی صنایع دفاع نظامی کاربرد دارد به عبارت دیگر اصولا سانتریفیوژ اچار فرانسه علم مهندسی است در هرجایی که نیاز شود مورد استفاده قرار میگیرد و تمام دستگاه‌هایی که در دنیا وجود داره روی یک محور دوران دارد حالا محور ایکس را در نظر بگیریم با نمونه های پیشرفته‌تر در راستای محور ایکس است ولی با زاویه 15درجه که عمل جداسازی را نشان می‌دهد. دستگاهی که ما درست کردیم 2 محور دوران داره محور X و محور Y حالا این 2 محور دوران داشتن باعث می‌شودکه باز دهی دستگاه یک و نیم برابر افزایش پیدا کند  حالا یک نکته مهم دیگر اینکه دستگاه سانتریفیوژ هر چی سرعت دستگاه بالاتر برود  بازده دستگاه هم بالاتر میرود دقیقا یک نسبت مستقیم داره ولی مشکلی که در دستگاه سانتریفیوژ وجود دارد این است که سرعت را نمی‌توان از مقدارمعینی افزایش داد.

مثلا اگر شما یک موتر را درنظر بگیرین بالاترین سرعتی که یک موتر میتواند داشته باشه مثلا فکر کنید 600 یا 700 کیلومتربر ساعت باشه  خوب ازین بیشتر امکاناتی وجود ندارد که سرعت بالاتر برود یک معضلی که در دنیا وجود داره این است که سرعت بالا نمی‌رود و ما از تنها راهی که میتوانستیم این دستگاه را بهبود ببخشیم این بود که دیزاین دستگاه را عوض کنیم خب دیزاین این دستگاه عوض شد وباعث شد که بدون اینکه هیچ دخالتی به سرعت داشته باشد، یک و نیم برابر بازدهی افزایش پیدا کرد.

در سال 1389 این دستگاه ثبت شد اولین اختراعم بود. سال 1391 دومین اختراعم به نام دستگاه تخلیص پیوسته سیال بود. این دستگاه کمی نزدیک هست به دستگاه سانتریفیوژ ولی این دستگاه به صورت پیوسته جداسازی را انجام می‌دهد ولی دستگاه سانتریفیوژ با عمل جزیی جداسازی را انجام میدهد.

حالا شما در نظر بگیرین نمونه خونی در حد 5 یا 6 سی سی را و این دستگاه می‌تواند بصورت دقیق جداسازی را انجام بدهد.

ولی دستگاه تخلیص پیوسته همان طور که نامش روی دیسک است به صورت پیوسته عمل خالص سازی و جداسازی را انجام میدهد.

دستگاهی که می‌شود گفت که به درخواست شرکت نفت ایران ساخته شد برای جداسازی ذرات جامدی که در خطوط انتقال سوخت وجود داره کاربرد داشت.

این ذرات جامد بعد از چند مدت باعث می‌شود که اوپک لاین‌های خطوط انتقال سیار خورد و یا فرسوده شود که معضل بزرگی است، با این دستگاه به راحتی می‌شود ذرات جامد رو از بین برد.

دستگاه دوم تعهدش این است که به صورت پیوسته این کار را انجام بدهد ولی سانتریفیوژ به صورت جزیی مثلا یک نمونه خونی به صورت 5 سی سی را جداسازی کند.

در مورد شما گفته می‌شود که جناب عالی بیش از آنچه رویش بحث شد اختراع دارید شما چندتایش را تا حالا ثبت کردید و چندتای دیگه اش را روی دست دارید و در حال کار روی تکمیل ان هستید…؟

اختراعی رو که به شما گفتم به عنوان اختراع رسمی ثبت شده و سند رسمی از اداره کل ثبت مالکیت‌های صنعتی ایران را دارد و از لحاظ اعتبار کاملا معتبر است، چون اداره کل ثبت مالکیت‌های صنعتی ایران زیر نظر سازمان جهانی مالکیت فکری( وای پو ) قرار دارد و می‌شود اعتماد کرد ولی اختراعات دیگر ام که تا حالا ثبت نشده به نام خنک کننده نانو هست که من همین الان هم در حال کار روی این دستگاه هستم و می‌توانم بگویم شاید 70 فیصد کار انجام شده بود و به همین خاطر من افغانستان امدم، کارهای پایانی اش ماند و حالا نمیدانم که این دستگاه را کی به ثبت برسانم 30 فیصد کار مانده بود که من افغانستان آمدم.

خب اختراع دیگری که من رویش کار کردم ضد عفونی کننده آفتابی هست و این یک دستگاهی هست که فوق‌العاده حساس است و می‌شود گفت این دستگاه جالبی که شخصا برای خودم داشته این بوده که اولین اختراعم بوده اولین تجربه ام بوده، چون خیلی برام جذاب بوده به همین خاطر سعی کردم که این دستگاه را ارتقاء بدهم.

کارهای دیگری را که روی دست دارید شامل چه چیزهایی می‌شود…؟

یک سانترفیوژ سه محوره را داریم طراحی می‌کنیم، یک سانتریفیوژ به نام سانتریفیوژ پاششی را روی دست داریم که در ایران سرعت گیر می‌گویند که اصطلاح دقیقش را به ادبیات افغانستان نمی‌دانم ولی بعضی‌هاجمپ می‌گویند، این جمپ‌ها شکل تپه مانند ندارند و کاملا مسطح هستند ولی سرعت موتر را کم میکند بدون اینکه هیچ ضرری به موتر برساند، این دستگاه که ما درست کردیم هر رقم موتر که از رویش رد شود سرعتش را کم میکند.

یک نکته‌ای را که من اصلا نگفتم که این اولین جایی است که من به آن اشاره می‌کنم این است که من در سال 2013 درچهل و یکمین نمایشگاه بین المللی اختراع سوئیس دعوت شده بودم ولی متاسفانه یک سری مشکلات پیش آمد که من نتوانستم به صورت حضوری اشتراک کنم، یعنی من شاید مدالی را که در سال 2014 کرواسیا آوردم را خیلی راحت تر میتوانستم سال قبلش در سوئیس به دست بیاورم ولی متاسفانه به خاطر مشکلاتی که پیش آمد حضوریافته نتوانستم و شانس برنده شدن در آنجا را نیز از دست دادم.

بعداز آن‌هم در هشتمین نمایشگاه بین المللی اختراعات شیراز درایران شرکت کردم ولی متاسفانه این شرکت هم به دلیل مشکلاتی که داشتم حضوری نبود و دستگاه‌هایم از من در آنجا نمایندگی می‌کرد.

نمایشگاه آرکا که در ماه اکتوبر 2014 کشور کرواشیا برگزار گردید نمایشگاهی هست که مستقیما زیر نظر فدراسیون جهانی مخترعین آی فیا و سازمان مخترعین برگذار می‌شود و همین مساله این نمایشگاه را با خیلی از نمایشگاه‌های متمایز کرده و به لحاظ اعتبار بین المللی فوق العاده معتبر هست. دراین نمایشگاه 268 اختراع از 170 کشور جهانی حضور داشتند. حال اتفاق بدی که برای من افتاد این بود که نتوانستم در این مسابقات حضوری شرکت کنم. غیر حضوری دستگاه خود را به این مسابقه به اشتراک گذاشتم. و خوشبختانه مدال نقره را گرفت، می‌شود گفت اولین مدال جهانی برای کشور افغانستان بود که مربوط به اختراعات کسب شد.

مسابقات کوریای جنوبی که در نوامبر 2014 برگذار شد یک ماه بعد از مسابقات کرواشیا بود و برای من خیلی مهم بود که من اولین حضور بین المللی خود را در این مسابقات داشتم، به این دلیل که 723 اختراع از 34 کشور جهانی بود برایم خیلی جالب بودکه اشتراک کنم و از همان روز اول غرفه‌‎ها را دیدم اختراعات را جستجو کردم که چه چیزهایی هست و چه چیزی نیست و از چه چیزی می‌توانم ایده بگیرم برای کارهای بعدی ام  نماینده هایی از آمریکا،  جرمنی، انگلیس، خیلی نظرم را جلب کرده بودند، مسابقات خیلی سطحش بالا بود، من کمی نا امید شده بودم، چون فکر نمی‌کردم بین این همه کشورمدال کسب کنم که خوشبختانه توانستم در این مسابقات مدال برنز را کسب کنم. و یک اسپیشل آوارد هم فدراسیون مخترعین تایوان برایم اهدا کرد.

در طول این سال‌ها با چه چالش‌های و مشکلاتی رو به رو بودید؟

من از سال 1389 که کارهایم شکل جدی به خود گرفت یعنی حدود 4 سال با محدودیت‌ها و چالش‌های از قبیل غربت مهاجرت، عدم حمایت مسوولان کشوری، رفت و آمد و مسافرت دست و پنجه نرم می‌کردم، این محدودیت ها واین چالش‌ها را پشت سر هم تجربه کردم. حتی من مکتوب های دارم از سفارت افغانستان به وزارت تحصیلات عالی، وزارت خارجه و حتی به ثبت جهانی اختراعات که به آنها گفته شده بود با من همکای کنند  همکاری کنند. که حدود این چهار سال هیچ نتیجه ای از این وزارت‌خانه‌ها حاصل نشدو حتی من مطمئن هستم که مکتوبم گم شده و هیچ اثری از آن مکتوب نمانده است.

من پیش از مسابقات کرواشیا انتظار نداشتم که هیچ کمکی به من بشود ولی بعد از کسب مدالی که در کرواشیا داشتم که اولین مدالی بود که من به نمایندگی از افغانستان در مسابقات جهانی اختراعات کسب کردم انتظار داشتم دولت افغانستان مرا در مسابقات کوریای جنوبی حمایت کند، این حق من و تمام کسانی است که می‌تواند پرچم افغانستان را به اهتزاز در آورد بخصوص که  من تنها نماینده کشور افغانستان بودم و باید از من حمایت می‌شد ولی هیچ حمایتی از من صورت نگرفت، حتی برای پروسه ویزه هیچ همکاری با من صورت نگرفت و من ویزه خود را شخصی در خواست دادم. و همین مساله باعث شد که من یک‌روز دیرتر به مسابقات کوریای جنوبی و در روز دوم برسم و در نبود من و عدم دفاعی که صورت گرفت داورها با پافشاری خود رییس فدراسیون مخترعین در باره من داوری کردند ویکی از دلیل‌هایی که من مدال برنز را گرفتم همین بود که یک روز دیرتر رسیدم که حتم دارم اگر زودتر رسیده بودم مدال بهتر میگرفتم و یا دست کم مدال نقره کرواشیا ام را حفظ می‌کردم.

با این وجود تا اکنون از کجا و از طرف کی حمایت شدید ؟

هرچند من متاسفانه از طرف دولت افغانستان حمایت نشدم ولی همواره حمایت خانواده تشویق و ترغیب اطرافایانم را با خود به هراه داشته ام  با وجود اینکه دولت هیچ حمایتی از من نکرد ولی من آنقدرخوشبخت بودم که کل اعضای خانواده مثل کوه پشت سرم بی ایستند و خانواده ام همیشه در کنارم بودند واز من حمایت کردند و جایگاهی که الان مصطفی رضایی در آن قرار دارد فقط و فقط مرهون حمایت پدرم. مادرم. خواهر وبرادرم بوده است.

و سووال آخر این که تصمیم دارید تحصیلات تکمیلی تان را در کجا ادامه دهید؟

حقیقت مطلب این است که ما از مهاجرت خسته شده ایم، و تحمل رنج مسافرت و غربت دیگر بس است، بنا بر این اگر امکانات تحصیلی برای من در داخل افغانستان مهیا باشد صد در صد تحصیلات خود را در افغانستان انجام میدهم و مطمئن هستم که ادامه تحصیلم در این یکسری مزایا هم برای خودم و هم برای مردم افغانستان خواهد داشت و من می توانم خیلی راحت اختراع خود را  در داخل افغانستان ثبت کنم و اگر امکانات برایم مهیا نشود سعی میکنم که تحصیلات خود را در یک کشوری  ادامه بدهم که چند تا ایده‌ی بیشتری بیشتری به ذهن من وارد کند تا وقتی که بتانم برگردم و برای افغانستان مفیدتر از الان واقع شوم،  به بیان دیگر اینکه مردم حتی با اسم اختراعات من آشنا نبودند، پیش از اینکه من مدال بیاورم اختراع یک چیز بی معنی بود، در حالی که  اختراعی که من انجام دادم مال سه یا چهار سال پیش بود و خوشبختانه من اختراعاتم از تمام دروازه های علمی که لازم بود گذراندم و جای هیچ ابهامی و شبه‌ای هم باقی نگذاشتم تا جاییکه اختراعات من سبب شد که من این شانس را داشتم باشم که به مدال‌های جهانی دست یابم، با این وجود من  به دولت گفتم که اگر حمایتی از من صورت نگیرد من بیش از این قادر نیستم به صورت شخصی به این مسابقات اشتراک کنم و هنوزم جوابی نگرفتم.

سپاس گزارم از اینکه وقت تان را در اختیار خبرگزاری افق قرار دادید.