کرونا در افغانستان؛ در جستجوی مرگ در اعماق فاجعه
یک نگاه گذرا به صفحات کاربران افغان در شبکه‌های مجازی کافی است تا عمق و ابعاد فاجعه قریب‌الوقوعی که در کمین است، تصور شود. شیوع کرونا در افغانستان، بیش از آن‌چه در آمارهای رسمی بازتاب پیدا میکند، جدی است؛ اما ظاهرا هنوز هم خیل عظیمی از مردم تصور می‌کنند که مرگ برای همسایه است و کرونا «ویروسی است که از سوی خدا برای مجازات کافران نازل شده‌است»!
در این‌که در نظام هستی، هیچ رویدادی اتفاقی نیست، تردیدی وجود ندارد؛ اما کرونا به هر نیتی که نازل شده‌باشد، برای همگان به یک میزان، خطرناک و مرگبار است و برخوردهای سطحی و ساده‌انگارانه با این بلای بنیان‌برانداز، درست به معنای شوخی‌انگاری خود مرگ است.
همین برخوردها موجب شد تا در عرض چند ماه، کرونا از چین و امریکا به درون خانه‌های افغان‌ها رخنه و رسوخ کند.
به عنوان نمونه، در حالی که شمار رسمی بیماران مبتلا به کووید- ۱۹ بر بنیاد آمار وزارت صحت افغانستان به بیش از ۱۸هزار نفر رسیده، امرالله صالح؛ معاون اول رئیس جمهوری خبر داده که «بیش‌تر از نصف اعضای خانواده و اعضای دفتر خودم» اکنون به کرونا مبتلا شده‌اند.
آقای صالح نوشته‌است که «کشور اکنون در بدترین مرحله از شیوع این آفت و ویروس قرار دارد».
احمدجواد عثمانی که تازه به عنوان نامزدوزیر و سرپرست وزارت صحت عامه منصوب شده گفته‌است که مسئولان شفاخانه‌ها نتوانسته‌اند که به دلیل ارائه کیفیت پایین خدمات صحی، اعتماد مردم را جلب کنند. به گفته وی، پس از شیوع کرونا، این چالش بیش‌تر رونما شده‌است.
او در ادامه افزود که شکایت‌هایی از شفاخانه‌های ویژه کرونا شده‌است. به دلیل نبود امکانات کافی، بیماران ترجیح می‌دهند به جای مراجعه به شفاخانه در خانه بمانند و این موضوع به گفته وی، «دردآور است».
با این حساب، تنها راه مهار کرونا به شیوه واکنش مردم به این اپیدمی خطیر و مرگبار، بستگی دارد.
روایت‌های تکان‌دهنده و دردناکی که همه‌روزه از سرنوشت بیماران کرونایی در سراسر کشور، پخش و نشر می‌شود، نشانگر آن است که دولت نه امکانات، تجهیزات، زیرساخت‌ها، نیروی انسانی، دانش و تخصص علمی و بودجه لازم را برای مبارزه با این ویروس و مهار آن را دارد و نه فساد و فقدان ظرفیت و نبود یک اراده راسخ و راستین در رأس دستگاه‌های تصمیم‌ساز، چنین امکانی را فراهم میکند.
افزون بر این، تجربیات مشابه در کشورهای بزرگ و پیشرفته جهان نیز نشان می‌دهد که دولت به هر میزان که مقتدر و صادق و ثروتمند هم باشد، به تنهایی از عهده مقابله با این موج مرگ‌آور برنمی‌آید. بنابراین، بزرگ‌ترین مسئولیت این جنگ مرگ و زندگی، بر دوش خود مردم قرار می‌گیرد؛ مردمی که فقر و فقدان توانایی مالی برای پذیرش محدودیت‌های قرنطینه و رعایت کامل توصیه‌های صحی از یک‌سو، و اثرپذیری از جو غالب دیدگاه‌های تبلیغاتی مضحک و موهومی که کرونا را بلایی برای کافران و نعمتی برای مسلمانان می‌داند، از جانب دیگر، آنان را در شرایط سخت و اسفباری قرار داده‌است.
با این‌همه، در این شرایط بحرانی، مردم گزینه‌های زیادی برای انتخاب ندارند. بسیاری از مردم باید میان فقر فرساینده و مرگ فجیع بر اثر ابتلا به کرونا که خود به گسترش بی‌محابای مرگ در سطح جامعه، منجر می‌شود، یکی را برگزینند.
انتظار از دولت و اتکا به نهادهای صحی هم بیهوده است. دولت ضعیف است و با پول‌های کمکی و نبود یک راهبرد کاربردی و روزآمد برای مهار اپیدمی در شرایط اضطراری، قادر نیست به همه انتظارات و نیازهای شهروندان پاسخ بدهد. دولت حتی هنوز نتوانسته تمهیدات ابتدایی به منظور زمینه‌سازی برای مهار اپیدمی را تدوین و عملیاتی کند. کمیته ملی مبارزه با کرونا خود درگیر دیوان‌سالاری فاسدی است که همه ارکان حکومت را آغشته کرده و به نظر می‌رسد که در این میان، مسابقه برای اشغال کرسی‌‌ها و اختصاص بودجه میان سهام‌داران قدرت هم مانع از تدوین و اجرای یک استراتژی ملی زودبازده و عملی شده‌است.
بنابراین، مردم خود باید وارد عمل شوند و در چارچوب یک بسیج همگانی برای مهار کرونا، آستین بالا بزنند. حتی‌المقدور، ماندن در خانه و رعایت آگاهانه محدودیت‌های وضع‌شده، نخستین نیاز امروز جامعه ما و قدمی ابتدایی برای مهار بحران است. حفظ فاصله‌‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک و دستکش و سایر اقلام بهداشتی مورد نیاز هم از دیگر اقداماتی است که مردم باید انجام دهند.
اطلاع‌رسانی در ابعاد سراسری به عنوان یک رسالت همگانی هم به بازتاب جدیت خطر و رعایت توصیه‌ها از سوی توده مردم کمک قابل توجهی میکند. هرکس به سهم خود باید به تریبونی برای تبلیغ و آگاهی‌رسانی درباره کرونا و آسیب‌ها و خطرات، و راه‌های پیش‌گیری، مبارزه و مهار آن تبدیل شود. در این زمینه می‌توان از تریبون‌های مؤثر سنتی مانند بلندگوهای مساجد هم استفاده کرد. در حال حاضر، برخی ملاهای افراطی با جعل روایت‌های انحرافی و القای ذهنیت‌های غلط و بی‌بنیاد، مردم را به حضور در اجتماعات و نمازهای جماعت، ترغیب می‌کنند؛ اما آگاهان و نخبگان دینی باید در برابر این حرکت بایستند و مردم را از تأکید دین بر حفظ جان و اهمیت زندگی افراد و سلامت اجتماع آگاه سازند. در این باره حدیثی منسوب به پیامبر گرامی اسلام(ص) وجود دارد که بیلبورد تبلیغی آن اخیرا در یکی از شاهراه‌های کانادا هم نصب شده که می‌فرماید: «دست‌های تان را بشویید. جایی را که در آن ویروس شیوع یافته، ترک نکنید. به جایی که در آن ویروس شیوع پیدا کرده، سفر نکنید.»
ملاهایی که کرونا را «بلایی برای کافران و نعمتی برای مسلمانان» می‌خوانند، چرا این حدیث پیامبر را به اطلاع مردم نمی‌رسانند؟
افزون بر رعایت نکات مورد تأکید در حدیث نبوی، اطلاع‌رسانی درباره تجربیات خود و خانواده از نحوه ابتلا به کرونا، علایم و آثار بیماری، راهکارهای مبارزه با آن و حتی ارائه اطلاعات درست و واقع‌بینانه از آمار مرگ و میر ناشی از آن هم اقدامات دیگری است که مردم باید انجام دهند.
به این ترتیب، مقابله با کرونا به یک مسئولیت ملی بدل می‌شود و این امر، هم به دولت و هم به خود مردم برای عبور از این موسم بحرانی و مرگبار کمک خواهد کرد. تنها در این صورت است که جستجوی مرگ در اعماق فاجعه، تنها انتخاب ناگزیر خیل عظیمی از هموطنان مان نخواهد بود.
