فساد در مبارزه با کرونا؛ انکار نکنید، مبارزه کنید

مبارزه با کرونا در افغانستان عمیقا با بحران بی‌اعتمادی رو به رو است؛ از بی‌اعتمادی مردم به سیستم صحی و سازوکار درمانی تا دست‌های آلوده‌ای که گفته می‌شود جان و زندگی مردم را دست‌ابزار کام‌جویی‌های فسادآلود خود قرار داده‌اند و سرگرم پرکردن جیب‌های‌ مفسدان بزرگ هستند.به تازگی، گزارش قاچاق ده‌ها دستگاه تنفس مصنوعی به ارزش صدها میلیون‌ دالر از افغانستان به پاکستان بار دیگر به شک و گمان‌ها درباره فساد گسترده در وزارت صحت عامه با استفاده از نام و عنوان مبارزه با کرونا دامن زده‌است. این در حالی است که گفته می‌شود مراکز عمده درمانی در سراسر کشور با کمبود بالون‌های آکسیجن رو به رو هستند و این امر، تاکنون منجر به مرگ ده‌ها نفر شده‌است.

امرالله صالح؛ معاون اول ریاست جمهوری اما قاچاق ۳۲ دستگاه تنفس مصنوعی به پاکستان را رد کرد.

او روز سه‌شنبه در توییترش نوشت که هیچ دستگاهی از فهرست موجودی وزارت صحت در کابل و ولایت‌ها گم نشده است.

آقای صالح نوشته‌بود که در «دام دروغ و باطل قرار نگیرید» و به این ضرب‌المثلی که «هر گاه کسی به شما گفت بینی‌تان را پشک برد، پیش از آن‌که به دنبال پشک بدوید اول به بینی‌تان دست بزنید» اشاره کرد.

پیشتر گزارش شده‌بود که ۳۲ دستگاه تنفس مصنوعی کمک‌شده به افغانستان به پاکستان قاچاق شده‌است.

همزمان با موضع‌گیری آقای صالح، دادستانی کل اعلام کرد که یکی از کارمندان وزارت صحت را به دلیل «اخذ رشوت» گرفتار کرده‌است. جمشید رسولی؛ سخنگوی دادستانی کل گفت که فرد مورد اشاره «به منظور کسب منفعت غیر قانونی» در جریان یک قرارداد تولید کیت محافظتی کرونا با یک شرکت برای اجرای قرارداد «مطالبه رشوت» کرده‌است. مبلغ این رشوه «۸۰ هزار دالر امریکایی» اعلام شد.

درباره صحت و سقم گزارش قاچاق دستگاه‌های حساس و حیاتی تنفس مصنوعی به پاکستان و انکار این گزارش از سوی معاون اول ریاست جمهوری، نیاز به تحقیقات مستقل و شفاف وجود دارد و داوری در این باره، پیش از انجام هرگونه تحقیق و تفحص، زودهنگام و غیر مسئولانه است؛ اما دستگیری یک مأمور بلندپایه وزارت صحت عامه به اتهام دریافت رشوه ۸۰ هزار دالری، یک‌بار دیگر توجه افکار عمومی را به فساد شایع در این وزارت به ویژه با استفاده بی‌رحمانه از نام مبارزه با کرونا جلب می‌کند.

این در حالی است که پیش از این هم چندین مورد بحث‌برانگیز دیگر درباره فساد گسترده در روند مبارزه با کرونا در افغانستان، مطرح شده و علیرغم برانگیختن موجی از واکنش و اعتراض، به طرز پرسش‌برانگیزی از سوی دولت، مسکوت گذارده و نادیده گرفته‌ شده‌است.

یکی از موارد، مربوط به وحید عمر و اداره تحت امر او در کمیته آگاهی عامه درباره کرونا بود که حتی شورای ملی را بر آن داشت تا او و فیروزالدین فیروز؛ وزیر پیشین صحت عامه را به دادستانی کل معرفی کند.

مورد دیگر که در همین اواخر رسانه‌ای شد و بحث‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت، مربوط به ادعای حیرت‌انگیز داود سلطان‌زوی؛ شهردار کابل بود.

او مدعی شد که  در یک‌ماه گذشته ١١۵ میلیارد افغانی را برای فقرا نان توزیع کرده‌است.

١١۵ میلیارد افغانى حدود ۱.۴۷ میلیارد دالر مى‌شود؛ این در حالی است که در آغاز برنامه توزیع نان به فقرا گفته شده‌بود که هر هفته، دو میلیون دالر صرف این برنامه در کابل مى‌شود که هزینه یک‌ماهه آن تنها ۸ میلیون دالر یعنی چیزى بیش از ۶۰۰ میلیون افغانى مى‌شد.

براساس همین رقم دو میلیون دالر در هفته نیز اگر محاسبه کنیم و براى هر خانواده ۱۰ قرص نان در نظر بگیریم بایستی روزانه ٢٢٠ هزار خانواده (به طور متوسط در هر ناحیه، ١٠ هزار خانواده، صرف نظر از تفاوت جمعیت در ناحیه‌های مختلف) از این برنامه بهره‌مند مى‌شدند؛ موضوعی که بدون تردید رخ نداده‌است.

بر این موضوع مبهم، آمار شگفت‌انگیز سلطان‌زوی را هم اگر اضافه کنیم، حتی اگر در این محاسبه، خطای محاسباتی رخ داده‌باشد، احتمال دخالت دست‌های آلوده به فساد را نمی‌توان رد کرد.

بر پایه همین مسایل و ابهامات بود که مجلس نمایندگان، طرح حکومت مبنی بر تعدیل بودجه ملی به منظور تعریف یک ردیف بودجه برای مبارزه با کرونا را رد کرد.

در این میان، حتی اگر محاسبات و اتهامات پیش‌گفته را نادیده بگیریم، هیچ‌کس نمی‌تواند درباره ادعای دادستانی کل مبنی بر دستگیری یک مأمور بلندرتبه وزارت صحت به اتهام دریافت رشوه، تردید کند. این نشان می‌دهد که فساد در روند مبارزه با کرونا، تنها یک ادعای میان‌تهی نیست؛ واقعیتی است که وجود دارد.

با این حساب و ضمن تحسین و تقدیر از نیروهای کشفی که توانسته‌اند یکی از سرحلقه‌های فساد در مبارزه با کرونا را شناسایی و دستگیر کنند، این امر، مسئولیت دستگاه‌های کشفی، قضایی و اجرایی در مبارزه جدی‌تر با فساد در این زمینه را سنگین‌تر می‌کند.

به طور مشخص، انتظار می‌رود که مقام‌هایی مانند امرالله صالح که توصیه می‌کنند در «دام دروغ و باطل قرار نگیرید» و «هر گاه کسی به شما گفت بینی‌تان را پشک برد، پیش از آن‌که به دنبال پشک بدوید اول به بینی‌تان دست بزنید»، تنها به انکار گزارش‌های مرتبط با فساد در وزارت صحت عامه و سایر دستگاه‌های دولتی بسنده نکنند، نیمه خالی گیلاس را هم ببینند و با فسادی که وجود دارد نیز با قدرت و قاطعیت، به مبارزه مسئولانه برخیزند. بدیهی است که دستگیری مقام فاسد وزارت صحت عامه را کسی به حساب مبارزات امثال آقای صالح با فساد نمی‌گذارد و چه بسا به نظر می‌رسد که این مورد، مشت نمونه خروار باشد و تنها نوک کوه یخ را به نمایش بگذارد.

بنابراین، اگر آن‌گونه که آقای صالح مدعی شده، گزارش قاچاق ده‌ها دستگاه تنفس مصنوعی به پاکستان، از بنیاد کذب باشد و «بینی کسی را پشک نبرده‌« این امر، کلیت فساد شایع در زمینه مبارزه با کرونا را از میان نمی‌برد و اتهام‌های سنگین موجود در این باره را بی‌اعتبار نمی‌سازد. به همین دلیل است که از امرالله صالح و سایر مقام‌های دولتی که هرگونه فساد در دستگاه دولت به ویژه در بخش مبارزه با کرونا را از بیخ و بن انکار می‌کنند، انتظار می‌رود که به جای انکار فساد، با آن مبارزه کنند و با شفافیت و مسئولیت‌پذیری در شعاع قانون و با تکیه بر قدرت مشروع، با این اپیدمی خطرناک‌تر از کووید- ۱۹ مواجه شوند، تا اعتماد مردم به دولت و نهادهای صحی، احیا شود و اعتبار و مشروعیت برنامه‌های دولت در این خصوص، زایل نشود.