خروج در ابهام؛ سرنوشت صلح چه می‌شود؟
جو بایدن؛ رییس جمهور امریکا روز پنج‌شنبه، ۵ حمل در نخستین نشست خبری از زمان آغاز به کارش، خروج نیروهای امریکایی تا اول ماه می سال روان میلادی را غیر عملی خواند؛ اما گفت که امریکا قصد ندارد برای مدتی طولانی در افغانستان بماند. بایدن افزود که با متحدان امریکا که نیروهای‌شان در افغانستان حضور دارند مشورت می‌کند. به گفته او، آنتونی بلینکن؛ وزیر خارجه این کشور در بروکسل با متحدان امریکا در ناتو نیز مشورت می‌کند.
هشدار در برابر هشدار
از سوی دیگر، به تازگی مقام‌های استخباراتی امریکا هشدار داده‌اند که خروج نیروهای امریکایی پیش از رسیدن به یک توافق تقسیم قدرت میان طرف‌های درگیر جنگ در افغانستان، زمینه‌ساز تصرف اکثر مناطق افغانستان توسط طالبان و شکل‌گرفتن القاعده در این کشور خواهد شد.
نیویارک‌تایمز به نقل از مقامات استخباراتی امریکا گفته که اگر قبل از خروج سربازان امریکایی از افغانستان، یک توافق تقسیم قدرت میان جناح‌های درگیر در آن کشور صورت نگیرد، ظرف دو یا سه سال آینده، طالبان ممکن است اکثر مناطق افغانستان را تصرف کنند.
طالبان اما درباره حضور نیروهای خارجی پس از ماه می هشدار داده و گفته‌اند که اگر همه نیروهای خارجی مطابق پیمان دوحه در زمان تعیین شده از افغانستان خارج نشوند، این گروه به جنگ در افغانستان ادامه خواهد داد.
جنگ نیابتی پاکستان
آگاهان هم می‌گویند که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان بر اساس توافق‌نامه صلح امریکا با طالبان تا ماه می امکان‌پذیر نیست. به باور آن‌ها خروج نیروهای امریکایی نیاز به بررسی و زمان دارد و در مدت باقی‌مانده عملی نیست.
به باور آن‌ها خروج شتاب‌زده نیروهای امریکایی از افغانستان زمینه را برای جنگ نیابتی پاکستان فراهم می‌سازد.
عتیق الله امرخیل؛ آگاه نظامی به افق می‌گوید که پس از خروج نیروهای امریکایی، افغانستان تنها با طالبان روبه‌رو نیست؛ بلکه پاکستان نیز برای رسیدن به اهداف خود جنگ نیابتی را در افغانستان به راه خواهد انداخت که نیروهای دولتی نمی‌توانند همزمان با پاکستان و طالبان بجنگند.
آقای امرخیل می‌افزاید که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان نیاز به زمان دارد و این کار تا اول ماه می سال جاری میلادی امکان‌پذیر نیست. به باور او دولت امریکا زیر فشار مجلس سنای این کشور و همچنین سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) قرار دارد تا بتواند از قدرت‌مند شدن گروه‌های تروریستی و تبدیل‌شدن افغانستان به پایگاه امن تروریست‌ها جلوگیری کند.
او معتقد است که قوی‌شدن گروه‌های تروریستی یک تهدید جهانی است به همین دلیل جو بایدن ناگزیر است سیاستی را اتخاذ کند تا طالبان را قانع بسازد که در مهلت تعیین‌شده از افغانستان خارج شده نمی‌تواند.
هشدار طالبان؛ تهدید یا تبلیغ؟
به دنبال اظهارات جو بایدن؛ رئیس جمهوری امریکا در زمینه دشواری خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در اول ماه می، گروه طالبان هشدار داده در صورتی که تمام نیروهای خارجی مطابق توافق‌نامه دوحه در مهلت مشخص‌شده از افغانستان خارج نشوند، این گروه به مبارزه مسلحانه در برابر آن‌ها ادامه خواهد داد.
اما تحلیل‌گران می‌گویند که طالبان ممکن است با حضور نیروهای خارجی در افغانستان حملات خود را شدیدتر کنند؛ ولی نتیجه نمی‌گیرند.
در این باره امرخیل معتقد است که طالبان از نیروی هوایی ناتو و امریکا هراس دارد و با حضور این نیروها نمی‌تواند از افزایش خشونت در افغانستان نتیجه بگیرد، به همین دلیل دست به هشدار و تبلیغ می‌زند.
او معتعقد است که نیروهای دولتی افغانستان از نظر مورال، تعلیم و تربیه و تجربه جنگ، پیشرفت زیادی کرده‌اند و توانایی دفاع از کشور و تامین امنیت مردم را دارند؛ اما چیزی که از نظر او قابل نگرانی است مساله تأمین مالی نیروهای امنیتی و اکمالات آن‌ها است. او می‌گوید که در صورت نرسیدن اکمالات به نیروهای امنیتی، این نیروها توان تامین امنیت و دفاع از کشور را نخواهند داشت.
تناقض قدرت‌طلبی و صلح
پیش از این، زلمی خلیلزاد؛ نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان در سفر خود به کابل طرح حکومت انتقالی را با سران حکومت و رهبران سیاسی شریک کرده‌بود. آنتونی بلنکین؛ وزیر خارجه امریکا نیز در نامه‌ای به رئیس جمهور اشرف‌غنی درباره لزوم ایجاد تغییرات فوری برای رسیدن به صلح تاکید کرده‌بود؛ اما این طرح امریکا با واکنش جدی حکومت روبه‌رو شد. اشرف‌غنی گفت که انتقال قدرت از طریق انتتخابات غیر قابل معامله است. او در عین حال گفت که حاضر است در مود انتخابات و زمان برگزاری آن مذاکره کند.
با این حال، کارشناسان می‌گویند که دولت و طالبان هردو قدرت مطلق می‌خواهند و به صلح و تقسیم قدرت و صلاحیت قانع نیستند. رحمت‌الله بیژن‌پور؛ فعال سیاسی می‌گوید که قدرت در افغانستان برای دولت و نظام، به مساله منفعتی و برای طالبان به مساله حیثیتی تبدیل شده‌است و هر دو طرف به دنبال قدرت مطلق اند و حاضر به تقسیم قدرت و صلاحیت نیستند. در این میان از دید او، تنها مردم در این زمینه بازنده میدان هستند و نیازمند و سرگردان صلح اند.
این دولت باید تغییر کند
بیژن‌پور همچنین شرایط کنونی را به نفع طالبان می‌داند و می‌گوید که نیاز است یک حکومت با مشارکت وسیع مردم در افغانستان شکل بگیرد تا حد اقل شرایط به زیان طالبان تغییر کند. آقای بیژن‌پور می‌افزاید که رئیس جمهور برای ماندن در قدرت روی برگزاری انتخابات تاکید می‌کند؛ اما طالبان این را نمی‌پذیرند که این تناقض، بحران در کشور را بیش‌تر می‌سازد.
او می‌افزاید که خروج نیروهای امریکایی به نفع طالبان است، به همین دلیل این گروه سر ناسازگاری گرفته و می‌خواهد با جنگ فرسایشی، دولت را ضعیف ساخته و زمینه تصرف مطلق افغانستان را فراهم سازد.
این آگاه مسایل سیاسی معتقد است که دولت کنونی باید تغییر کند و حکومتی شکل بگیرد تا گروه طالبان نیز بتواند در چارچوب آن مشارکت داشته و دست از خشونت و جنگ در افغانستان بکشد.
نشست ترکیه
آگاهان سیاسی می‌گویند که اگر نشست صلح ترکیه ضعیف‌تر از نشست بن برگزار شود، بحران در افغانستان افزایش می‌یابد. بیژن‌پور معتقد است که اگر نشست صلح ترکیه قوی‌تر از نشست بن برگزار شود، یک دولت جدید با حمایت جهانی به وجود خواهد آمد. او نتیجه این نشست را وابسته به سطح مشارکت نمایندگان دولت و طالبان و همچنین قوت و ضعف این نشست نسبت به نشست بن در سال ۲۰۰۱ میلادی می‌داند و می‌گوید که نشست مسکو یک خوش‌بینی را به وجود آورد که بسیاری از کشورها حکومت امارتی طالبان را برای اوضاع افغانستان مناسب نمی‌دانند.
پیامدهای خروج
آگاهان می‌گویند که با خروج عجولانه نیروهای امریکایی از افغانستان، خشونت طالبان افزایش یافته و جنگ داخلی نیز شکل خواهد گرفت. عتیق‌الله امرخیل می‌گوید که امروزه احزاب و افراد زیادی در داخل کشور علیه طالبان قرار دارند و طالبان پس از خروج نیروهای خارجی با دو جبهه وارد جنگ خواهند شد.
به باور او، در صورت خروج نیروهای خارجی، یکی این‌که طالبان به جنگ ادامه می‌دهند و دیگر این‌که جنگ داخلی شکل می‌گیرد؛ زیرا کسانی هستند که طالبان را نمی‌خواهند. حزب وحدت، دوستم و در شمال و جنوب کسانی هستند که علنی اعلام می‌کنند. برای طالبان هم سخت است که با دو جبهه بجنگند.
بیژن‌پور نیز می‌گوید که اگر امریکایی‌ها با این شتاب خارج شود و افغانستان نیز آماده دفاع مستقل و ارتقای قابلیت‌های نظامی و مانورهای خود نباشد و از نظر مالی و اجتماعی و سطح مشارکت مردم مشکلاتی به وجود بیاید طبیعی است که قدرت سیر نزولی به سمت سقوط خواهد داشت.
او معتقد است که اگر پیش از خروج، امریکا با کشورها منطقه سعی کند که برای قوام ساختار قدرت، در سطح ملی و منطقه‌ای اجماع به وجود بیاورد و به منظور عدم مداخله در امور افغانستان و در سطح بین‌المللی اجماع دیگری باشد که افغانستان دیگر در زاویه قدرت‌ها نباشد و به عنوان یک کشور مستقل حمایت شود، در آن‌صورت دولت افغانستان و دولتی که به وجود می‌آید شانس بیش‌تری خواهد داشت.
