خروج نظامیان؛ میراث امریکا و چشم‌انداز آینده
کاخ سفید به تازگی اعلام کرد که پس از دو دهه حضور در افغانستان، به طولانی‌ترین جنگ این کشور خاتمه می‌دهد و تمام نیروهایش را در ماه سپتامبر سال جاری میلادی از افغانستان خارج می‌کند. مقام‌های کاخ سفید در عین حال گفته‌اند که این کشور به همکاری دیپلماتیک و بشردوستانه و همچنین حمایت از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان ادامه می‌دهد. جو بایدن؛ رییس جمهوری امریکا، چهارشنبه‌شب (۲۵ حمل) گفت که پس از حمله ۱۱ سپتامبر، جنگ افغانستان به دستور جورج دبلیو بوش؛ رییس جمهور سابق این کشور به منظور ریشه‌یابی گروه القاعده و مبارزه با تروریزم در افغانستان آغاز شد و اینک زمان آن رسیده که جنگ ۲۰ ساله در افغانستان پایان یابد. رییس جمهور امریکا افزود که مردم افغانستان حق دارند مسئولیت رهبری کشورشان را بر عهده بگیرند و حضور نیروهای امریکایی در این کشور باعث ایجاد یا حفظ یک دولت پایدار در افغانستان نخواهد شد.
این تصمیم رییس جمهوری امریکا با واکنش‌های زیادی را در داخل کشور و کشورهای منطقه روبه‌رو شد. حکومت افغانستان اعلام کرد که به این تصمیم احترام می‌گزارد، مجلس نمایندگان با ابراز نگرانی از خروج نیروهای خارجی در شرایط کنونی، گفت که اکنون شرایط برای خروج نیروهای بین‌المللی فراهم نشده و با خروج شتاب‌زده این نیروها زمینه‌های جنگ داخلی در افغانستان فراهم خواهد شد. کشورهای منطقه مثل هند، پاکستان و ایران از تصمیم خروج نیروهای امریکایی استقبال کرده و بر حفظ دستاوردهای دو دهه اخیر تاکید کرده‌اند.
خطر جنگ داخلی
آگاهان اما می‌گویند که این تصمیم امریکا تنها پایان‌دادن به حضور نیروهای این کشور در افغانستان است؛ اما صلح نیست. به باور آن‌ها تصمیم واضح امریکا پیش از توافق صلح در افغانستان می‌تواند نگرانی از جنگ داخلی در کشور را بیشتر سازد.
اگرچه رییس مجلس نمایندگان در واکنش به تصمیم خروج نیروهای خارجی درباره خطر جنگ داخلی در کشور هشدار داده؛ اما آگاهان نظامی می‌گویند که نیروهای امنیتی در صورت مدیریت سالم و سامانمند، توان دفاع از کشور و تامین امنیت مردم را دارند.
اسدالله ندیم؛ آگاه نظامی به خبرگزاری افق می‌گوید، از لحاظ ساختاری، ظرفیت دفاع از کشور وجود دارد؛ اما چیزی که این موفقیت را تضمین می‌کند، افزون بر تامین مالی نیروهای امنیتی، مدیریت سالم و تغییرات در سطح رهبری نیروهای امنیتی و دفاعی کشور است.
او می‌گوید که در حال حاضر، نیروهای امنیتی به گونه درست رهبری نمی‌شوند، تعیینات در این ارگان‌ها هم بیشتر قومی، سمتی و زبانی است و افراد با تجربه از سطح مدیریت حذف و به بازنشستگی سوق داده می‌شوند و به جای آن‌ها جوان‌های بی‌تجربه در پست‌های بلند مدیریتی قرار می‌گیرند که تجربه کافی برای سمت‌وسو دهی نیروهای امنیتی را ندارند.
به گفته آقای ندیم، پس از خروج نیروهای خارجی اگر این بحران مدیریت در سطح رهبری نهادهای امنیتی ادامه یابد، امکان جنگ داخلی و فروپاشی در کشور افزایش خواهد یافت و باعث خواهد شد که جنگجویان طالبان مناطقی بیشتری از خاک کشور را تصرف کنند.
مطیع‌الله خروتی؛ آگاه سیاسی نیز می‌گوید که نیروهای امنیتی کشور در صورت تامین مالی توان دفاع از نظام و کشور را دارند و خروج نیروهای خارجی تاثیری چندانی بر وضعیت نخواهد گذاشت.
خروج به نفع افغانستان است
آگاهان می‌گویند که خروج نیروهای خارجی از افغانستان در صورتی که قانونمند و در هماهنگی با دولت و نیروهای امنیتی صورت بگیرد، به نفع مردم افغانستان است. مطیع‌الله خروتی می‌گوید، خروج نیروهای خارجی اگر قانونمند صورت بگیرد، به نفع افغانستان است؛ اما اگر با خروج نیروها تمام تجهیزات نظامی نیز از کشور خارج شود یا به پاکستان داده شود و نقشه‌های نظامی نیز در اختیار مخالفان نظام قرار بگیرد نه تنها به نفع افغانستان نیست؛ بلکه یک عمل خائنانه است.
به گفته او، در صورت خروج نیروهای خارجی با هماهنگی دولت و نیروهای امنیتی، هیچ مشکلی در وضعیت افغانستان از لحاظ امنیتی و سیاسی به وجود نمی‌آید؛ زیرا نیروهای امنیتی توان تامین امنیت مردم و دفاع از نظام و کشور را دارند.
اسدالله ندیم هم می‌گوید که خروج نیروهای خارجی یک تحول مثبت در افغانستان است و با خروج این نیروها در صورت مدیریت سالم نیروهای امنیتی، مشکلی در زمینه تامین امنیت و دفاع از کشور وجود ندارد.
حضور خارجی‌ها عامل تشدید جنگ
این آگاهان می‌گویند که حضور نیروهای خارجی سبب تشدید جنگ در کشور شده‌است و با خروج این نیروها طالبان و افرادی که زیر نام جهاد دست به کشتار مردم بی‌گناه در افغانستان می‌زدند، دیگر دلیلی برای جنگیدن ندارند.
آقای ندیم می‌افزاید که با خروج نیروهای خارجی، بستری برای قدرت دیگر در افغانستان وجود ندارد و مردم نمی‌خواهند یک قرن عقب برگردند.
میراث امریکا
به باور ناظران، اگرچه امریکا در افغانستان استثنا قایل شده و برخوردی را که با کشورهایی مثل اروپای غربی، کوریای جنوبی و جاپان داشت، با افغانستان نداشت؛ اما با وجود آن افغانستان نتوانست از حضور امریکا در این مدت استفاده درست کند.
اسدالله ندیم می‌گوید که اروپای غربی، عربستان، کوریای جنوبی و جاپان با حضور امریکا به پیشرفت عظیمی دست یافتند؛ اما در افغانستان بهانه‌گیری و استفاده‌جویی دولت، طالبان و پاکستان باعث شد تا از حضور امریکا در طی دو دهه در افغانستان استفاده درستی صورت نگیرد. به گفته او، با وجود عدم استفاده درست، در بعضی مسایل از جمله معارف، تحصیلات عالی و زنان استفاده‌هایی صورت گرفت و وضعیت کشور بیش از گذشته بهبود یافت.
فساد و تعصب؛ بخشی از میراث امریکا
ندیم تحمیل افراد متعصب و فاسد از سوی امریکا بر مردم افغانستان را بدترین میراث باقی‌مانده از این کشور در افغانستان عنوان می‌کند و می‌گوید که بدترین میراث امریکا این بود که افرادی را در راس دولت قرار داد که یا فاسد بودند یا متعصب قومی که با وجود این افراد، افغانستان نه تنها پیشرفت نکرد؛ بلکه زمینه‌های فساد، سوء استفاده، اختلاس و دیگر معضلات در کشور را بیشتر ساخت.
خروتی نیز می‌گوید که امریکا برای افغانستان امریکا کار مؤثری انجام نداد. به گفته او، امریکا قصد دارد بر اساس پیمان ۵۰ ساله در افغانستان بماند و مثل کشورهای جاپان و کوریای جنوبی نیروهایش درگیر جنگ نباشند و قانونی در افغانستان حضور یابد. او می‌گوید که افغانستان در مدت حضور امریکا صاحب برخی سیستم‌ها شد که قبلا در کشور وجود نداشت.
چشم‌انداز آینده
آگاهان امور معتقد اند که هرچند امریکا، ناتو و کشورهای منطقه پس از خروج نیروهای خارجی وعده همکاری با افغانستان را داده‌اند؛ اما نیاز است مردم افغانستان تغییرات اساسی را در سطح رهبری و آینده نظام به وجود بیاورند.
اسدالله ندیم می‌گوید که نشست استانبول بدون حضور طالبان نیز برگزار خواهد شد؛ اما نیاز است مردم افغانستان به شمول طالبان تحولی را ایجاد کنند تا همه بتوانند در سایه آن زندگی صلح‌آمیز داشته باشند. به گفته او، اگر وضعیت کنونی بدون تحول ادامه پیدا کند، آینده افغانستان چیزی جز فروپاشی و جنگ داخلی نخواهد بود.
اما آقای خروتی معتقد است که افغانستان سال‌ها بدون حضور نیروهای خارجی دوام یافته و همانطور که پس از خروج نیروهای شوروی سابق توانست دوام پیدا کند، این بار بدون حضور امریکایی‌ها هم به بقای خود ادامه خواهد داد.
با این حال، به نظر می‌رسد که نیروهای امنیتی و دفاعی کشور در نبود نیروهای خارجی نیز توان تامین امنیت و دفاع از کشور را دارا می‌باشند؛ اما مهم‌ترین مساله با توجه به شرایط اقتصادی کشور، تامین مالی نیروهای امنیتی است که ظاهرا امریکا و کشورهای عضو ناتو در این زمینه متعهد شده‌اند.
