معضل دولت فراگیر؛ جهان و طالبان چه می‌گویند؟
ایجاد حکومت فراگیر، موضوعی است که بسیاری از کشورها و اشتراک‌کنندگان نشست‌های منطقه‌ای و جهانی بر آن تاکید کرده‌اند. طالبان هرچند بر ایجاد چنین حکومتی تاکید کرده‌اند؛ اما هنوز نتوانسته یا نخواسته‌اند این زمینه را به وجود بیاورند تا یک حکومت همه‌شمول و مورد قبول مردم در کشور ایجاد شود؛ حکومتی که گمان می‌رود پس از تشکیل آن، شناسایی کشورهای مختلف جهان را به دنبال خواهد داشت.
نشست منطقه‌ای دهلی نو، روز چهارشنبه، ۱۹ عقرب با اشتراک مشاوران و دبیران هفت کشور منطقه درباره افغانستان، بدون حضور پاکستان، چین و طالبان برگزار شد.
اشراک‌کنندگان در اعلامیه پایانی این نشست بر ضرورت تشکیل یک حکومت باز و فراگیر در افغانستان و همکاری جمعی در برابر تهدید رادیکال‌سازی، افراط‌گرایی، جدایی‌طلبی و قاچاق مواد مخدر در منطقه تاکید کردند.
بر اساس بیانیه منتشرشده در این نشست، در مورد وضعیت در حال تحول افغانستان، به ویژه شرایط امنیتی و پیامدهای منطقه‌ای و جهانی آن بحث شده و اشتراک‌کنندگان این نشست بر حفظ تمامیت ارضی افغانستان تاکید و با مداخله قدرت‌های خارجی مخالفت کرده‌اند.
در این نشست تاکید شد که از خاک افغانستان نباید برای پناه‌دهی، آموزش، برنامه‌ریزی یا تمویل هرگونه اقدامات تروریستی استفاده شود. آنان، همچنین تمام فعالیت‌های تروریستی را به شدت محکوم و بر تعهد قاطع خود برای مبارزه با تروریزم در همه اشکال و مظاهر آن تاکید کردند.
پیامدها و بازخوردهای نشست دهلی
کارشناسان معتقد اند که نشست‌هایی نظیر نشست دهلی نو در صورتی که زبان مشترک و قابل اعتمادی را میان کشورهای منطقه و طالبان به وجود بیاورد، بدون شک نتیجه و اثرات خوبی برای افغانستان خواهد داشت؛ اما اگر این زبان مشترک ایجاد نشود، تأثیر چندانی نخواهد داشت.
محمد اکرم عارفی؛ استاد دانشگاه و کارشناس مسایل سیاسی معتقد است اگر خواسته کشورهای منطقه و جهان در زمینه یک‌سری تغییرات و اصلاحات در افغانستان از سوی طالبان پذیرفته شود، این نشست‌های اثرات مثبتی برای افغانستان خواهد داشت. این آگاه سیاسی تاکید می‌کند که هرگاه این اقدامات عملی نشود، این‌طور نشست‌های منطقه‌ای برای افغانستان نتیجه مثبتی نخواهد داشت و مشکلات همچنان سرجای خود باقی خواهد ماند.
آقای عارفی تاکید می‌کند که این‌گونه نشست‌ها در هر حالت فضای گفتگو، تعاملات و توافقات را به وجود می‌آورد؛ اما این بستگی به کشورهای منطقه دارد که از این فضای مناسب چگونه استفاده می‌کنند و در چه مواردی به کار می‌گیرند.
در همین حال، هادی قریشی؛ کارشناس نظامی بر ضرورت نشست‌های منطقه‌ای نظیر نشست دهلی نو برای عبور از وضعیت فعلی افغانستان تاکید می‌کند. آقای قریشی می‌گوید که فعالیت گروه‌های خطرناک تروریستی مثل القاعده و داعش در افغانستان باعث نگرانی جدی کشورهای منطقه نیز شده و با توجه به فعالیت این گروه‌ها و حملات در خاک افغانستان نیاز است تعاملات و همکاری‌های خوبی میان حکومت طالبان و کشورهای منطقه صورت بگیرد تا زمینه فعالیت این گروه‌ها در افغانستان کاهش یابد.
خواست کشورهای منطقه
به باور کارشناسان، کشورهای منطقه یک خواسته مشخص دارند و آن این‌که تمام گروه‌های شناخته‌شده و خطرناک در افغانستان فعالیت نداشته باشند، تا امنیت و منافع آن‌ها از طریق این گروه‌ها از خاک افغانستان به خطر نیافتد.
محمد اکرم عارفی می‌گوید، کشورهای منطقه در نشست‌های منطقه‌ای تلاش می‌کنند تا فعالیت گروه‌های تندرو در افغانستان کاهش یابد و طالبان نیز رابطه خود را با این گروه‌ها قطع کند.
به باور این استاد دانشگاه، چیزی که برای کشورهای منطقه در اولویت قرار دارد، کاهش فعالیت گروه‌های خطرناک و قطع رابطه طالبان با این گروه‌هاست. مسایلی مثل ایجاد حکومت فراگیر و باز، موارد حقوق بشری و حقوق زنان که جزو مسایل داخلی افغانستان است، برای کشورهای منطقه مهم نیست.
به گفته آقای عارفی، گروه های تندروی که در افغانستان خطرناک شناخته شده‌اند، تلاش دارند فعالیت‌شان را به کشورهای همسایه افغانستان نیز گسترش دهند و این کار باعث نگرانی جدی کشورهای منطقه شده‌است. او می‌افزاید که این گروه‌ها که در چند دهه با طالبان هماهنگ بوده و در مواردی کنار هم فعالیت داشته‌اند، اکنون برای طالبان نیز دشوار است تا این گروه‌ها را قناعت دهند که روابط خود را با آن‌ها قطع کنند.
او می‌گوید که این کار نیاز به زمان دارد و به صورت تدریجی امکان‌پذیر است تا طالبان بتوانند از آن‌ها فاصله بگیرند.
هادی قریشی نیز می‌گوید که فعالیت گروه‌های تندروی مثل داعش و القاعده در افغانستان و همچنین ارتباط و همکاری گذشته طالبان با این گروه‌ها موجب نگرانی جدی کشورهای منطقه شده‌است و این کشورها تلاش دارند تا این گروه‌ها بیش از این گسترده‌تر نشود تا امنیت آن کشورها و حتی جامعه جهانی را با خطر مواجه سازد.
زمینه‌های حکومت فراگیر
آگاهان معتقد اند که هنوز زمنیه ایجاد حکومت فراگیر توسط طالبان در افغانستان فراهم نشده‌است.
اکرم عارفی می‌گوید، طوری که از حلقات خصوصی‌تر شنیده می‌شود، هنوز این آمادگی میان تحریک طالبان وجود ندارد تا بتواند یک حکومت فراگیر و مورد قبول تمام مردم ایجاد کند.
این آگاه سیاسی می‌افزاید، خوش‌بینی که در این زمینه وجود دارد، این است که لحن اصلی طالبان تا هنوز مبتنی بر زمینه‌سازی ایجاد یک حکومت فراگیر بوده‌است. به گفته او، طالبان لحن همکارانه داشته‌اند با وجودی که تا هنوز نتوانسته‌اند زمینه‌های ایجاد یک حکومت فراگیر را فراهم کنند.
ایجاد حکومت فراگیر، موضوعی است که بسیاری از کشورها و اشتراک‌کنندگان نشست‌های منطقه‌ای و جهانی بر آن تاکید کرده‌اند. طالبان هرچند بر ایجاد چنین حکومتی تاکید کرده‌اند؛ اما هنوز نتوانسته یا نخواسته‌اند این زمینه را به وجود بیاورند تا یک حکومت همه‌شمول و مورد قبول مردم در کشور ایجاد شود؛ حکومتی که گمان می‌رود پس از تشکیل آن، شناسایی کشورهای مختلف جهان را به دنبال خواهد داشت.
پاسخ ناامیدکننده طالبان
با وجود تاکید کشورها بر تشکیل دولت فراگیر در افغانستان، امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت خارجه طالبان ادعا دارد که حکومت فعلی آن‌ها همه‌شمول است و جامعه جهانی تلاش دارد طالبان را مجبور سازد تا مخالفان سیاسی خود را شامل حکومت کند، در حالی که به گفته او نمونه مشابهی در جهان وجود ندارد که دولت‌ها اپوزیسیون را وارد حکومت کند.
متقی این اظهارات را روز جمعه (۲۱ عقرب) در سخنرانی خود در انستیتوت مطالعات راهبردی پاکستان مطرح کرد. او گفت که حکومت فعلی طالبان همه‌شمول است؛ زیرا از تمام اقوام مختلف در آن حضور دارند. او افزود که جامعه جهانی تلاش دارد طالبان را مجبور سازد که مخالفین سیاسی خویش را شامل حکومت کند.
این مقام طالبان اضافه کرد: «ما هیچ زمانی از رییس جمهور بایدن نخواسته‌ایم که دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین را در کابینه‌اش شامل سازد.»
وزیر خارجه طالبان بیان کرد که جامعه جهانی برای اهداف سیاسی خود از حقوق بشر و تاکید بر حکومت همه‌شمول استفاده می‌کند.
او هشدار داد که جهان «در ۲۰ سال گذشته نیاموخت که تخنیک استفاده از فشار بر طالبان کارآ نیست».
این پاسخ ممکن است برای بسیاری از کشورهای جهان، ناامیدکننده باشد؛ زیرا این پیام را به آن‌ها منتقل می‌کند که طالبان قصد ندارند دولت فراگیر ایجاد کنند و به مطالبات جامعه جهانی در این زمینه، توجه نشان دهند.
