سقوط ارزش افغانی؛ راهکار طالبان چیست؟

در روزهای اخیر، ارزش پول افغانی در برابر دالر امریکایی کاهش بی‌پیشینه داشته‌است. بر اساس اعلام سرای شهزاده؛ مرکز اصلی تبادلات پول در کشور، نرخ دالر در برابر افغانی با بیش از ۹۲ افغانی رسیده‌است؛ در حالی که بربنیاد گزارش‌ها در روز نخست آغاز ریزش‌ها یک دالر به ۹۵ افغانی هم رسید. این افزایش نرخ دالر به صورت مستقیم روی زندگی مردم و قیمت اجناس به خصوص مواد اولیه و سوختی در بازار تاثیر می‌گذارد که با توجه به رسیدن فصل سرما و نرخ بلند بیکاری در کشور، مردم را در روزهای دشواری قرار داده‌است.اگرچه بانک مرکزی به تازگی اعلام کرده که با توجه به سقوط ارزش افغانی، حدود ۱۰ میلیون دالر را به بازار تزریق می‌کند؛ اما به باور کارشناسان اقتصادی، این روند برای کوتاه‌مدت می‌تواند از افزایش نرخ دالر جلوگیری کند؛ اما از این‌که افغانستان با کمبود نقدینگی مواجه است، بانک مرکزی نمی‌تواند با این روند سقوط ارزش پول افغانی را مهار کند؛ بلکه نیاز است اقدامات مؤثرتری در این زمینه انجام شود.

از طرف دیگر، امرالله صالح ادعا کرده که دلیل عمده سقوط ارزش افغانی، چاپ این پول به صورت مخفیانه توسط پاکستان برای طالبان است.

عوامل سقوط ارزش افغانی
کارشناسان دلیل عمده سقوط ارزش افغانی در برابر دالر را به نبود ثبات سیاسی در افغانستان نسبت می‌دهند و می‌گویند تا زمانی که حکومت طالبان از سوی کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشود، نرخ افغانی در بازار جهانی ارزش خود را همچنان از دست خواهد داد.

محمد عیسی رضایی؛ کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه می‌گوید، نیاز است حکومت طالبان تعهداتی را که به جامعه جهانی داده، عملی سازد تا بتواند از سوی این کشورها به رسمیت شناخته شود. در کنار به رسمیت شناخته‌شدن طالبان، مورد دیگر از دید این استاد دانشگاه، برنامه‌ها و اقدامات مؤثر خود طالبان در جهت بهبود اوضاع اقتصادی است تا زمینه‌های ارزش افغانی در بازار را فراهم کند.

آقای رضایی همچنین عواملی مثل قطع کمک‌های خارجی، قاچاق دالر به کشورهای بیرونی از سرحدات افغانستان و کمبود نقدینگی و کاهش عرضه دالر در بازار را دلایل دیگری بلند رفتن نرخ دالر در برابر افغانی برمی‌شمارد.

او با اشاره به وابستگی بازار افغانستان به دالر می‌افزاید در حال حاضر در تمام پرداخت‌ها کمبود ارز خارجی وجود دارد و علاوه بر آن، بسیاری از مردم هم با توجه به تحولات اخیر و مشکلات اقتصادی و بانکی تمام سرمایه‌های خود را به شکل دالر تبدیل کرده‌اند که این موارد باعث شده دالر در بازار کم شود که طبعا، با کم‌شدن دالر در بازار، نرخ آن نیز افزایش می‌یابد.

زکریا حیدری؛ استاد دانشگاه نیز می‌گوید که دالر یک پول قوی نه تنها در افغانستان؛ بلکه در جهان است و بیش از ۷۰ درصد معاملات در دنیا با این پول انجام می‌شود. او معتقد است که در هرکشوری ارزش پول ملی را قدرت ملی‌ آن‌ کشور تعیین می‌کند و در معاملات تجاری و اقتصادی در جهان هم بیشتر پول‌های قابل اعتبار و با ثبات استفاده می‌شود؛ اما افغانستان از این‌که دچار بحران سیاسی است، طبیعی است که پول آن نیز در بازار جهان در برابر پول‌های دیگر کاهش می‌یابد.

برنامه طالبان
در حالی که افغانستان در یک بحران عمیق اقتصادی به سر می‌برد و فقر و گرسنگی میان مردم به بلندترین حد خود رسیده به باور کارشناسان، طالبان اقدام مؤثری در این زمینه انجام نداده‌اند. برخی از اقدامات طالبان در این زمینه هم از دید آگاهان تاثیر برعکس داشته‌است.

زکریا حیدری می‌گوید، طالبان ارزهای خارجی را در معاملات افغانستان ممنوع کرده‌اند که این اقدام در شرایط کنونی نه تنها کارساز نیست؛ بلکه باعث سقوط نرخ افغانی در برابر دالر شده‌است.

به باور او، به دلیل این‌که خرید و فروش مردم در بازار صد درصد در کنترل حکومت نیست و سیستم بازار هم وابسته به دالر است، این اقدام طالبان کمکی به وضعیت نمی‎کند.

این استاد دانشگاه با توجه به تقرری‌ها و رفتارهای طالبان می‌گوید که هنوز شاهد اقدامات مؤثر و برنامه کارآمد این گروه نبوده‌است. به باور او، طالبان با توجه به این‌که قدرت را با زور گرفته‌اند، حتی در وزارت‌های اقتصاد، مالیه و بانک مرکزی هم افراد غیرمسلکی را گماشته‌اند که این افراد از نظر او، مسیر اقتصاد کشور را نه به سوی بهتر شدن، بلکه به سمت قهقرا خواهند برد.

به گفته آقای حیدری، نیاز بود طالبان در این نهادهای کلیدی افراد کارفهم و مسلکی را انتخاب می‌کردند تا توان تحلیل وضعیت را می‌داشتند. او تاکید می‌کند که این نگرش طالبان در درازمدت حکومت آنان را با مشکلات جدی مواجه خواهد ساخت.

اما محمد عیسی رضایی می‌گوید که وضعیت اقتصادی جاری از توان حکومت طالبان هم بیرون است. به باور این استاد دانشگاه، در صورتی که طالبان برنامه‌های سنجیده پس از تحلیل وضعیت داشته‌باشند، تا حدی می‌تواند کارساز باشد؛ اما اگر این برنامه هم وجود نداشته‌باشد، افغانستان آینده دشوارتر اقتصادی را تجربه خواهد کرد.

راه حل
کارشناسان معتقد اند که در کوتاه‌مدت، بانک مرکزی می‌تواند با تزریق پول به بازار، جلو سقوط افغانی را بگیرد؛ طوری که روز گذشته بانک مرکزی اعلام کرد که برای کاهش نرخ دالر ۱۰ میلیون دالر به بازار تزریق می‌کند.

زکریا حیدری می‌گوید، کاری که بانک مرکزی می‌تواند در کوتاه‌مدت برای جلوگیری از سقوط افغانی در برابر دالر انجام دهد، می‌تواند مقدار ذخایر دالر در بانک‌های خصوصی را افزایش دهد. به گفته این استاد دانشگاه، در حکومت پیشین هم راهکار طولانی‌مدتی برای ثابت نگه‌داشتن نرخ افغانی وجود نداشت و بانک مرکزی با تزریق پول جلو سقوط افغانی در برابر ارزهای خارجی را می‌گرفت.

از دید او، در حال حاضر بهترین راه برای جلوگیری از بلند رفتن نرخ دالر این است که طالبان مطابق تعهدات جامعه جهانی عمل کنند تا زمینه جذب کمک‌های خارجی مساعد شود. علاوه بر آن، جلوگیری از قاچاق دالر به بیرون و متقاعد ساختن کشورهای کمک‌کننده به این‌که کمک‌های‌شان را به دالر انجام دهند، موارد مهم دیگری است که او عنوان می‌کند.

محمد عیسی رضایی نیز جذب کمک‌های خارجی و توجه طالبان به تعهدات در برابر جامعه جهانی را در این زمینه مهم می‌داند و می‌گوید نیاز است طالبان به خواسته‌های جامعه جهانی توجه کنند تا ۹٫۵ میلیارد دالر سرمایه افغانستان از بانک‌های جهانی آزاد شود.

به این ترتیب، کارشناسان معتقد اند که آزاد شدن سرمایه افغانستان از بانک‌های خارجی می‌تواند در کوتاه‌مدت برای بهبود وضعیت مؤثر باشد؛ اما چیزی که از نظر آن‌ها مهم است این است که طالبان یک استراتژی اقتصادی قوی داشته‌باشند.