فرهنگ هزارگی؛ روزی در تقویم فرهنگی اقوام
۱۹ می به نام روز فرهنگ هزارگی نام‌گذاری شده‌است؛ روزی که نام‌گذاری آن حتی اگر هیچ دلیل موجهی نداشته باشد، برای نشان دادن فرهنگ، مفاخر، نماد، تاریخ و سنت‌‌های فرهنگ یک قومیت بزرگ، کاملا ضروری است و بر همه کسانی که به نحوی خود را منسوب به تاریخ و فرهنگ هزاره می‌دانند لازم است که به این بهانه، بخشی از فر و شکوه و افتخار تاریخ فرهنگی قوم هزاره باشند و آن را به جهانیان و سایر اقوام نشان دهند.
به بیان دیگر، هرکسی که تجربه زیسته او در زمینه تاریخ فرهنگی هزاره قرار می‌گیرد یا در بستر تاریخ هزاره زندگی کرده، هویت پیدا کرده و به آن ربط و نسبت دارد، در این روز باید نماد و نماینده فرهنگ هزارگی باشد.
فرهنگ هزارگی البته تنها کلاه زیبای دست‌دوز زیبا یا واسکت دکمه‌‌دار و «سلسله‌های سکه‌دار» آویخته بر پیشانی دختران و زنان مناطق مرکزی نیست. فرهنگ هزارگی، فرهنگ مبارزه با طبیعت خشک و خشن و سرد و نامهربان است. فرهنگ صبر و صلح و سخت‌کوشی است. فرهنگ مدارا و بردباری و همزیستی مسالمت‌‌آمیز است. فرهنگ دین‌داری و ایمان و باورهای برین الهی است. فرهنگ پاسداشت ریشه‌های کهن و حفظ آخرین خاکریزهای زبان شکوهمند فارسی دری است. فرهنگ احترام و ادب و تکریم انسان است. فرهنگ دانش‌اندوزی و آفرینش علم و کسب دانش و گسترش دانایی و توانایی و خرد است. فرهنگ جنگندگی و ستیهندگی در برابر بیداد و استبداد است. فرهنگ مطالبه عدالت برای همه است. فرهنگ وفاداری به منافع و مصالح بزرگ وطنی است که هرگز با آنان مهربان نبوده‌است. فرهنگ ارزش انسانی زن و شکستن تابوهای منحط محرومیت دختران از آموزش و تحصیل است. فرهنگ رقابت مثبت برای اعتلا و آبادی و ترقی و رفاه ملی است. فرهنگ استفاده حداکثری از امکانات حداقلی است. فرهنگ شکستن زندان جغرافیایی و جبر تاریخی و غلبه بر سیاست مبتنی بر محرومیت دولت‌های فاسد و فاشیست و تمامیت‌خواه مرکزی است. فرهنگ یافتن راه‌های دشوار برای عبور از موانع به منظور رشد و رفاه است. فرهنگ افتخارآفرینی برای وطنی است که هرگز آن‌ها را از خود نمی‌دانسته است. فرهنگ سیاست مبتنی بر مدنیت و مدارا و مردم‌سالاری است. فرهنگ پای‌بندی به اصول اخلاقی حتی در برابر دشمن خویش است. فرهنگ جامعه‌پذیری و تمدن‌سازی است.
هریک از این‌ها و چه بسیار ویژگی‌ها و شاخصه‌های دیگر این فرهنگ افتخارآفرین و شکوهمند، می‌تواند محمل و بهانه‌ای برای شناساندن و نشان دادن فرهنگ هزارگی به افغانستان و جهان باشد.
هزاره‌ها و همه کسانی که در ظل و ذیل این هویت قومی و فرهنگی قرار می‌گیرند، خود را با آن تعریف می‌کنند و به آن ربط و نسبت دارند، به بهانه روز فرهنگ هزارگی باید یک الگوی کامل از تمدن و تاریخ و فرهنگ قوم خویش باشند تا همه مردم افغانستان بدانند که هزاره کیست و فرهنگ هزارگی چیست و به این ترتیب، فرهنگ هزارگی هم روزی شکوهمند و بزرگ و پرافتخار در تقویم فرهنگی اقوام و ملل افغانستان و جهان باشد.
روز فرهنگ هزارگی در عین حال باید این بستر و زمینه را در اختیار هزاره‌ها و دیگر اقوام افغانستان قرار دهد که بیش‌تر از همیشه همدیگر را بشناسند، پیوندهای پنهان و ریشه‌های نهان مشترک خویش را کشف کنند و با عبور از عصبیت‌های سیاسی و میراث سال‌ها خصومت و نفرت به هم نزدیک شوند و به زندگی صلح‌آمیز در این خانه بزرگ مشترک، دست یابند.
روز فرهنگ هزارگی همچنین باید بهانه و زمینه‌ای برای نام‌گذاری روزهای دیگری برای شناسایی فرهنگ و سنت و تاریخ و تمدن دیگر اقوام کشور شود تا به این ترتیب، هم فرهنگ ملی بارور و شکوفا شود و هم به جای عصبیت‌های ویرانگر سیاسی و کینه و نفرت ناشی از تبلیغات مسموم و منفی، شناخت و تعاطی و تعامل فرهنگی، راه ما برای تبدیل شدن به ملتی متحد و یگانه را هموار سازد و به صلح و ثبات و زندگی صلح‌آمیز منجر شود.
