رهاورد طالبان از نشست دوحه چه بود؟
با وجود اینکه هیات طالبان توانست با دست کم ۱۵ هیات بین‌المللی در حاشیه نشست دوحه دیدار دوجانبه داشته باشد هیچ توافق و تعهد مشخصی از سوی جامعه جهانی به طالبان داده نشد؛ بلکه در مقابل هیات‌های شرکت‌کننده نگرانی‌های خود درباره وضعیت امنیتی افغانستان، رشد روزافزون تروریزم، تولید و قاچاق مواد مخدر، امنیت مرزها، نبود یک دولت فراگیر و همه‌شمول در کابل، حقوق اقلیت‌ها و زنان و ادامه ممنوعیت آموزش دختران را با هیأت طالبان به طور صریح در میان گذاشتند.
سومین نشست دوحه به ابتکار سازمان ملل متحد و با شرکت ۲۲ کشور جهان و ۸ سازمان بین‌المللی به اضافه طالبان برگزار شد.
شرکت طالبان در این نشست حواشی گسترده‌ای داشت. بسیاری از فعالان اجتماعی و مدنی، زنان و جریان‌های سیاسی افغانستان نسبت به این رویداد اعتراض کردند.
سازمان ملل اما بدون اعتنا به این اعتراضات، شرط طالبان برای عدم دعوت از نمایندگان مردم افغانستان در این نشست را پذیرفت تا طالبان بتوانند به طور مستقل و به تنهایی در این نشست شرکت کنند.
همین رویداد از نظر طالبان یک دستاورد بود؛ زیرا آن‌ها ادعا می‌کردند که به تنهایی قادر اند از مردم افغانستان نمایندگی کنند و نیازی نیست که دیگران در این نشست شرکت داشته باشند.
برای منتقدین و مخالفین طالبان اما این ادعا درست نبود. آن‌ها تاکید می‌کردند که طالبان قادر به نمایندگی از مردم افغانستان نیستند. آن‌ها نه مشروعیت داخلی دارند و نه از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته می‌شوند.
در پایان نشست اما آن چیزی که طالبان انتظار داشتند رقم نخورد. هیچ‌یک از اهداف طالبان در این نشست برآورده نشد. کمک به طالبان برای مقابله با مواد مخدر، از میان برداشتن تحریم‌های بین‌المللی، آزادسازی دارایی‌های بانکی و تسهیل سرمایه‌گذاری خصوصی در افغانستان از اهداف مشخص طالبان در نشست دوحه بود.
علی‌رغم دو روز گفتگو اما هیچ تعهد معنادار و قابل اعمالی در این زمینه‌ها ارائه نشد. در مقابل، سازمان ملل متحد که میزبان و برگزارکننده نشست بود تصریح کرد که طالبان از مردم افغانستان نمایندگی نمی‌کنند.
این سازمان که پیش از این نیز تاکید کرده بود که با طالبان به عنوان مقام‌های حاکم افغانستان برخورد می‌شود نه یک دولت رسمی، در نشست خبری پایانی رزماری دی‌کارلو؛ معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و صلح نیز این نکته مورد تاکید مجدد قرار گرفت.
خانم دی‌کارلو در طول نشست خبری خود حتی یک‌بار از طالبان نام نبرد. او در مقابل تاکید کرد که این نشست برای مردم افغانستان برگزار شده بود. سرپرست سومین نشست دوحه در عین حال، بارها تاکید کرد که حقوق زنان و دختران افغانستان نه تنها یک مساله داخلی نیست؛ بلکه سازمان ملل متحد در تمام موضع‌گیری‌های خود این مساله را به عنوان موضوعی محوری مورد توجه قرار داده است.
این در حالی بود که ذبیح الله مجاهد؛ سخنگو و سرپرست هیات طالبان در نشست دوحه، حقوق بشر و وضعیت زنان و دختران را از مسائل داخلی افغانستان عنوان کرد.
از جانب دیگر، ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه که به نمایندگی از این کشور در نشست دوحه شرکت داشت نیز ادعاها درباره موافقت روسیه برای لغو تحریم‌های ضد طالبان را تکذیب کرد.
در سایر موارد نیز با وجود اینکه هیات طالبان توانست با دست کم ۱۵ هیات بین‌المللی در حاشیه نشست دوحه دیدار دوجانبه داشته باشد هیچ توافق و تعهد مشخصی از سوی جامعه جهانی به طالبان داده نشد؛ بلکه در مقابل هیات‌های شرکت‌کننده نگرانی‌های خود درباره وضعیت امنیتی افغانستان، رشد روزافزون تروریزم، تولید و قاچاق مواد مخدر، امنیت مرزها، نبود یک دولت فراگیر و همه‌شمول در کابل، حقوق اقلیت‌ها و زنان و ادامه ممنوعیت آموزش دختران را با هیأت طالبان به طور صریح در میان گذاشتند.
حتی آصف درانی؛ نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان که در کنار ذبیح الله مجاهد و سایر اعضای هیات طالبان بعد از نشست دوحه، مهمان ویژه سفارت پاکستان در قطر بود به نماینده طالبان اعلام کرد که تا زمانی که مشکل طالبان پاکستانی حل نشود روابط دو کشور در مسیر مثبت حرکت نخواهد کرد.
ایران، دیگر کشور همسایه افغانستان که پذیرای بیشترین تعداد مهاجران افغانستانی است و این امر به معضلی داخلی در آن کشور تبدیل شده نیز با پیام «نگرانی» راهی دوحه شد و در دیدار با هیات طالبان و سایر هیات‌های دیپلماتیک در حاشیه نشست بارها بر این نگرانی و مساله مهاجرت و تروریزم و مواد مخدر تاکید کرد.
با این همه، ذبیح الله مجاهد در مناسبت‌های مختلف و در گفتگو با رسانه‌های گوناگون بارهای ادعا کرد که «همه» شرایط و انتظارات آن‌ها از نشست دوحه توسط شرکت کنندگان «پذیرفته شد» و آن‌ها برای حمایت از افغانستان و طالبان تعهدات مشخصی دادند؛ ادعایی که از سوی رسانه‌ها، کارشناسان، ناظران و خبرنگارانی که به طور مستقیم جریان برگزاری سومین نشست دوحه را پوشش می‌دادند به صراحت به چالش کشیده شده است.
در این میان اما یک نکته را نمی‌توان نادیده گرفت و آن حضور طالبان در سومین نشست دوحه بود؛ حضوری که سازمان ملل برای تحقق آن هزینه‌های زیادی پرداخت و طالبان هم ادعا کردند که با تحمیل شرایط خود بر جامعه جهانی به موفقیت دست یافته‌اند.
صاحب‌نظران اما می‌گویند که این دستاورد نمی‌تواند پیامدهای ملموس عملی در پی داشته باشد؛ زیرا هدف سازمان ملل کشاندن طالبان به پای میز مذاکره بود که محقق شد؛ اگرچه با پرداخت هزینه‌های گزاف و برانگیختن انتقاد اعتراض و خشم ریان‌های سیاسی اجتماعی و مدنی افغانستان.
