شانگهای، روسیه و آینده طالبان

بسیاری از سران و رهبران شرکت‌کننده در آخرین نشست سازمان همکاری شانگهای در آستانه پایتخت قزاقستان مانند همیشه از وضعیت امنیتی افغانستان ابراز نگرانی کردند و نسبت به توسعه تروریزم فرامرزی از مبدا افغانستان هشدار دادند. با این حال به نظر می‌رسد که روس‌ها در حال توسعه همکاری‌های امنیتی خود با دولت طالبان به منظور مهار تهدیدهای ناشی از فعالیت‌های تروریستی داعش خراسان هستند.

ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه در حاشیه نشست شانگهای بار دیگر بر همکاری مسکو با طالبان برای مبارزه با تروریزم به ویژه داعش تاکید کرد.

رئیس جمهور روسیه در عین حال از طالبان به عنوان یک «واقعیت» در افغانستان نام برد و چشم‌انداز عادی‌سازی روابط با دولت طالبان را مشروط به روند پیشرفت اوضاع در آینده دانست.

این در حالی است که بسیاری از سران و رهبران شرکت‌کننده در آخرین نشست سازمان همکاری شانگهای در آستانه پایتخت قزاقستان مانند همیشه از وضعیت امنیتی افغانستان ابراز نگرانی کردند و نسبت به توسعه تروریزم فرامرزی از مبدا افغانستان هشدار دادند.

با این حال به نظر می‌رسد که روس‌ها در حال توسعه همکاری‌های امنیتی خود با دولت طالبان به منظور مهار تهدیدهای ناشی از فعالیت‌های تروریستی داعش خراسان هستند.

کارشناسان مسائل امنیتی می‌گویند که طالبان به منظور جلب حمایت قدرت‌های بزرگ در راستای مهار داعش در صدد دریافت حمایت‌های مالی و تسلیحاتی و همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی اند.

این در حالی است که به باور منابع امنیتی روسیه، داعش شاخه خراسان پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان قدرتمندتر شده و نیروهای وابسته به این گروه تروریستی از عراق و سوریه در حال پیوستن به همسنگران خود در افغانستان اند.

در این میان منابع روسی انگشت اتهام را به سمت قدرت‌های غربی به ویژه امریکا نشانه می‌روند و می‌گویند که داعش خراسان مولود یک پروژه ضد امنیتی غربی برای توسعه تروریزم فرامرزی از مبدا افغانستان به کشورهای پیرامون آن به ویژه روسیه، چین، هند، پاکستان ایران و جمهوری‌های آسیای میانه است.

در صورتی که این برداشت درست باشد با توجه به روابط پیچیده‌ای که میان طالبان و امریکا وجود دارد و نیز با در نظر داشت این واقعیت که طالبان را امریکا به قدرت رساند تعهد و صداقت بنیادین طالبان برای مبارزه با داعش به نیابت از قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با چالش روبه‌رو می‌شود.

از جانب دیگر این پرسش نیز وجود دارد که چرا علیرغم ادعاهای فراوان مقامات طالبان مبنی بر مبارزه این گروه با داعش، تحرکات تروریستی منسوب به داعش در نقاط مختلف افغانستان همچنان ادامه دارد و قربانی می‌گیرد.

علاوه بر این، تروریست‌های آموزش دیده در افغانستان، چندین عملیات فرامرزی تروریستی را نیز سازمان‌دهی کرده‌اند که مسئولیت آن‌ها را داعش به عهده گرفته است. حمله در کرمان ایران در سالگرد ترور جنرال قاسم سلیمانی؛ فرمانده پیشین سپاه پاسداران و نیز عملیات مرگبار تروریستی در یک سالن کنسرت در حومه مسکو، نمونه‌هایی از اقداماتی است که تروریست‌های وابسته به داعش خراسان به عهده گرفته‌اند.

همچنین تاکنون هیچ گزارشی درباره محاکمه یا مجازات و اعدام رهبران فرماندهان و نیروهای وابسته به داعش از سوی طالبان منتشر نشده است. این در شرایطی است که طالبان در سایر موارد با هرگونه تهدید امنیتی علیه دولت و نیروهای خود با حداکثر خشونت برخورد کرده و مخالفان مسلح خود را به شدت مجازات می‌کنند.

با توجه به این واقعیت‌ها مشخص نیست که آیا همکاری امنیتی کشورهایی مانند روسیه با طالبان برای مقابله با داعش تا چه اندازه واقع‌بینانه است و چقدر می‌تواند اهداف و انتظارات این قدرت‌ها برای مهار اپیدمی فراگیر داعش و ایدئولوژی افراط در منطقه را تحقق بخشد.

از جانب دیگر به باور کارشناسان و ناظران مسائل امنیتی این تنها داعش نیست که امنیت افغانستان و منطقه را تهدید می‌کند؛ بلکه ده‌ها گروه تروریستی منطقه‌ای و فراملی دیگر نیز در زیر حاکمیت طالبان فعال هستند و از امکانات و حمایت‌های این گروه برای توسعه قدرت و بازسازی صفوف خود به منظور تحرکات تروریستی در آینده استفاده می‌کنند.

به این ترتیب، کارشناسان اعتقاد دارند که ادعاهای مکرر طالبان مبنی بر این‌که هیچ گروه تروریستی در افغانستان فعال نیست و آن‌ها اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای دیگر استفاده شود ممکن است بخشی از تاکتیک موقت این گروه برای توسعه همکاری‌ها و روابط خود با کشورهای همسایه منطقه و جهان باشد؛ اما در عمل طالبان با کنترل گروه‌های تروریستی هم‌پیمان خود در یک بازه زمانی مشخص آن‌ها را برای اهدافی در آینده همچنان حفظ خواهد کرد.

شاید بر بنیاد همین ارزیابی است که در بسیاری از سخنرانی‌ها و اظهار نظرهای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در آستانه، نگرانی از وضعیت امنیتی افغانستان، رشد تروریزم فرامرزی و لزوم اقدامات جدی برای مهار و سرکوب آن از محورهای اصلی بود؛ موضوعی که انتظار می‌رود به طور ویژه مورد توجه رهبران روسیه و چین به عنوان قدرت‌های اصلی در کانون تصمیم‌گیری‌های مرکزی سازمان شانگهای نیز قرار بگیرد‌ و رویکرد آن‌ها نسبت به آینده طالبان و چشم‌انداز روابط با این گروه را تعیین کند.