افغانستان و شانگهای؛ یک رویای ناتمام

نماینده روسیه در سازمان شانگهای اعلام کرد که درخواست افغانستان برای عضویت در این سازمان در سال ۲۰۱۵ ارائه شده؛ اما به دلیل واقعیت‌های امروزی افغانستان، بررسی این درخواست در دستور کار سازمان شانگهای قرار ندارد.

بختیار حکمیوف اعلام کرد که سازمان همکاری شانگهای درخواست افغانستان برای پیوستن به این سازمان را هنوز بررسی نکرده‌است.

او افزود: «درخواست افغانستان برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۱۵ ارائه شده؛ اما امروز با در نظر گرفتن واقعیت‌هایی که در این کشور وجود دارد به آن توجه نمی‌شود و به همین دلیل این موضوع هنوز در دستور کار قرار نگرفته است».

این مقام روس همزمان تاکید کرد که موضوع وضعیت افغانستان اما همیشه در دستور کار سازمان همکاری شانگهای قرار دارد.

نماینده ویژه روسیه گفت که اعضای سازمان همکاری شانگهای با کابل روابط دوجانبه دارند و روی موضوعات با مقام‌های طالبان کار می‌کنند.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که پیش از این ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه در نشست سران کشورهای عضو شانگهای از فعال شدن دوباره کارگروه افغانستان – شانگهای حمایت کرده بود.

آقای پوتین در عین حال از طالبان به عنوان متحد روسیه در مبارزه با تروریزم نام برده بود.

کارشناسان اما می‌گویند که رویکرد روسیه نسبت به طالبان همچنان محتاطانه، مبتنی بر واقعیت‌های جاری و تحت تاثیر گمانه‌زنی‌ها درباره ماهیت و هویت طالبان و روابط پیچیده این گروه با غرب قرار دارد.

از این منظر، اگرچه روس‌ها نمی‌توانند طالبان را نادیده بگیرند و نمی‌خواهند با آن‌ها وارد تنش شوند؛ اما هیچگاه به آنان نیز اعتماد نخواهند کرد.

از جانب دیگر، این واقعیت را نیز نباید نادیده گرفت که عضویت طالبان در سازمان همکاری شانگهای به مثابه شناسایی رسمی رژیم طالبان به حساب می‌آید؛ چیزی که هرگز هیچ یک از کشورهای عضو این سازمان مهم منطقه‌ای به دنبال آن نیست.

با این حال، حتی درخواست دولت پیشین افغانستان برای عضویت در سازمان شانگهای نیز پذیرفته نشده بود. دلیل آن این بود که سازمان شانگهای، دولت پیشین افغانستان را دست‌نشانده غرب می‌دانست و خود این سازمان هم رقیب منطقه‌ای ناتو نامیده می‌شود که در محور آن قدرت‌هایی مانند روسیه و چین قرار دارند تا اجازه ندهند که نفوذ ناتو به آسیا، اروپای شرقی و دیگر نقاط تحت نفوذ این دو ابرقدرت منطقه‌ای و جهانی گسترش پیدا کند.

همین سوءظن درباره دولت طالبان نیز وجود دارد. به بیان صریح‌تر، قدرت‌های عضو شانگهای به خوبی می‌دانند که طالبان را آمریکا به قدرت آورده و هنوز هم رهبران طالبان به مناسبت‌های مختلف تصریح می‌کنند که آنان در پی عادی‌سازی روابط و همه کشورهای جهان هستند و در این زمینه تلاش‌های مذبوحانه‌ای از سوی رهبران طالبان برای ارتقا و توسعه روابط‌شان با امریکا در جریان است.

به نظر نمی‌رسد که این موارد به سادگی از سوی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نادیده گرفته شود.

به این ترتیب حتی اگر رژیم طالبان مشروعیت حقوقی داخلی و خارجی داشت انتظار نمی‌رفت که درخواست عضویت افغانستان در سازمان شانگهای به سادگی مورد پذیرش قرار بگیرد؛ زیرا تنها کشورهایی می‌توانند در شانگهای عضویت داشته باشند که از نظر قطب‌بندی‌های بین‌المللی در جبهه مقابل غرب به رهبری امریکا واقع شده باشند.

مساله دیگر تروریزم فعال در افغانستان و تقویت گروه‌های تروریستی فرامرزی از مبدا افغانستان است. این امر نگرانی مشترک تمام اعضای پیمان شانگهای محسوب می‌شود؛ چیزی که در نشست اخیر این سازمان در آستانه پایتخت قزاقستان نیز از سوی بسیاری از رهبران شرکت کننده مورد تصریح و تاکید قرار گرفت.

این‌که بختیار حکیموف؛ نماینده روسیه در سازمان شانگهای نیز تصریح می‌کند که وضعیت افغانستان همواره در دستور کار این سازمان قرار دارد دلیل دیگری بر این واقعیت است که شانگهای به افغانستان و تحولات امنیتی و میدانی آن به مثابه تهدید نگاه می‌کند و طرح مساله افغانستان در همه نشست‌های شانگهای نیز با همین رویکرد صورت می‌گیرد.

بر این اساس طالبان نه تنها نباید انتظار داشته باشند که به مثابه یک دولت مشروع در سازمان همکاری شانگهای عضویت پیدا کنند؛ بلکه مهم‌تر از آن این واقعیت را نیز باید در نظر داشته باشند که وجود پرونده افغانستان روی میز شانگهای در نشست‌ها و مناسبت‌های مختلف، خود نمایانگر وضعیت هشدارآمیز و تهدیدکننده افغانستان برای امنیت ملی اعضای شانگهای است.

با توجه به این امر حتی سخنان اخیر ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهور روسیه در نشست شانگهای درباره تعامل با طالبان و اینکه این گروه متحد روسیه در مبارزه با تروریزم محسوب می‌شود را نیز از همین منظر باید مورد ارزیابی قرار داد.

به عبارت دیگر، هدف روسیه از توسعه روابط و تعامل یا طالبان شناسایی رسمی رژیم طالبان نیست؛ بلکه روس‌ها در نظر دارند از این طریق طالبان را کنترل کنند و نگرانی‌های امنیتی خود درباره رشد و توسعه تروریزم در افغانستان زیر سلطه طالبان را از مسیر تعامل و همکاری با این گروه مطرح سازند.

با این حساب، رویای پیوستن افغانستان به سازمان شانگهای همچنان ناتمام باقی می‌ماند و انتظار می‌رود که دست کم در آینده نزدیک روابط افغانستان و شانگهای همچنان مبتنی بر بی‌اعتمادی، احساس خطر و هراس از آینده غیرقابل پیش‌بینی باقی بماند.