دشواری های رسیدن به صلح؛ گفتگو با اسماعیل قاسمیار مشاور بین المللی شورای عالی صلح

محمد اسماعیل قاسمیار عضو و مشاور امور بین الملل شورای عالی صلح افغانستان است که در هرات متولد شده و در رشته حقوق و علوم سیاسی تحصیلات عالی اش را انجام داده است. رشته تحصیلی او، حقوق و علوم سیاسی است که دارای رتبه علمی – حقوقی قانونپال معادل اسوشییت پروفیسور (Associate Professor) در امور قانون گزاری و تحقیقات علمی – حقوقی است.

آقای قاسمیار از طرف نماینده خاص سر منشی سازمان ملل متحد در امور افغانستان به ریاست کمیسیون مستقل و خاص تدویر لویه جرگه اضطراری به تأسی ازمندرجات موافقتنامه بن برگزیده شد که این کمیسیون توانست بزرگترین جرگه را در سطح افغانستان، برگزار کند.

قاسمیار ضمن فعالیت بحیث رییس کمیسیون خاص و مستقل تدویر لویه جرگه اضطراری سفرهای توضیحی کار وفعالیت کمیسیون، طرز برگزاری انتخابات و تشریح نقش لویه جرگه ها جهت حل و فصل مسایل ملی کشور و بیرون رفت از دشواریها در طول تاریخ، در سال ۲۰۰۲ به پنج کشور اروپایی آلمان، هالند، انگلستان، دنمارک و فرانسه سفر کرده و طی آن در اجتماعات کثیری از افغانان مهاجر مقیم کشورهای متذکره سخنرانی ایراد و به سوالات اشتراک کنندگان پاسخ داده است.

آقای قاسمیار از جمله حقوق دانانی است که سِمت های مختلفی در دستگاه عدلی و قضایی کشور نیز داشته و تا عضو عالی این دستگاه و مشاوریت ریاست جمهوری افغانستان، فعالیت داشته است.
قاسمیار در زمان مهاجرت به صفت رییس شورای انسجام ملی و مطالعات استراتیژیک افغانستان که اعضای آن را شخصیت‌های علمی، جهادی و دانشگاهی تشکیل می داد انتخاب شد. در زمان مهاجرت قاسمیار منحیث شخصیت ملی، علمی–سیاسی مستقل به صفت عضو شورای عالی رهبری دولت اسلامی افغانستان برگزیده شده بود. آقای قاسمیار هم اکنون، ریس منتخب شورای قوم بیات افغانستان است و همچنان اخیرا به حیث ریس شورای مشورتی موسسه تحصیلات عالی طبی چراغ نیز برگزیده شده است.

خبرگزاری افق پیرامون مسایل مربوط به صلح و بخصوص مذاکره میان حزب اسلامی و شورای عالی صلح با او گفتگوی انجام داده است.

سوال: جناب قاسمیار تشکر از شما به خاطر شرکت در این گفتگو. آخرین پیشرفت ها در مورد گفتگوهای صلح به خصوص گفتگو با حزب اسلامی چیست؟

صلح و گفتگوهای صلح یکی از مسایل جدی و مورد بحث محافل مختلف در افغانستان است که این روزها، بسیار جدی شده است. درباره مذاکرات صلح میان حزب اسلامی و شورای عالی صلح هم یک هیات از حزب اسلامی و یک هیات از شورای عالی صلح که مسوولیت آن با مولوی صاحب سلیم بوده و مسوده آن نهایی شده است. تاجاییکه من در جریان هستم متن قرارداد با حزب اسلامی از سوی دو طرف تایید شده و نهایی است و قرار براین بوده است که از سوی شخص حکمتیار و رییس جمهوری افغانستان امضا شود.

مذاکره با حزب اسلامی یکی از دستاوردهای شورای عالی صلح و دولت افغانستان است. هدف از پروسه صلح درحقیقت رسیدن به یک شرایطی است که دیگر مردم افغانستان شاهد جنگ و خشونت نباشند و شورای عالی صلح در این راه قربانی های زیادی را داده است و درحدود چهل نفر از اعضای شورای عالی در مرکز و ولایات تاکنون از سوی مخالفان مسلح دولت قربانی شده اند که در راس شان شهید صلح استاد ربانی قرار دارند. در کل من گفته می توانم مذاکرات صلح خصوصا با حزب اسلامی پیشرفت خوبی داشته است.

سوال: مهمترین خواسته های حزب اسلامی از دولت افغانستان در قبال پیوستن به پروسه صلح چی بوده است؟

حزب اسلامی در مذاکرات مقدماتی خواسته های مختلفی را مطرح کردند که در طول مذاکرات این خواسته ها منسجم شده و روی کاغذ آمدند. مهمترین خواسته های این حزب که رسانه های هم شده است، حذف نام افراد این حزب از لیست سیاه شورای امنیت و نیز موضوعاتی در مورد شخص حکمتیار بوده است.

شما در جریان هستید که پس از آغاز به کار نظام جدید، حزب اسلامی و شخص حکمتیار با نظام کنونی مخالفت کرد و بهمین خاطر برخی تحریمات جهانی برضد این حزب وضع شد که قرار گرفتن نام برخی از افراد این حزب در لیست سیاه نیز شامل این تحریمها می شد.

موضوع دیگری که حزب اسلامی روی آن تاکید کرده سرنوشت مهاجرینی است که در پاکستان به سر می برند و ظاهرا هواداران حزب اسلامی در یکی از کمپ های این کشور هستند و حزب اسلامی می خواهد که این افراد به افغانستان بیایند.

در مجموع از آنجایی که جامعه جهانی و کشورهای حامی افغانستان از تمامی تلاش های دولت افغانستان در راستای صلح حمایت می کنند حکومت افغانستان توان برآورده ساختن خواسته های حزب اسلامی را دارد و هدف کلی هم این است که دیگر میان حزب اسلامی و دولت مشروع و قانونی افغانستان جنگی صورت نگیرد و مبارزات حالت سیاسی و مدنی به خود بگیرد.

سوال: شما گفته می توانید که حکمتیار کی به کابل خواهد آمد؟

در مورد زمان آمدن دقیق آقای حکمتیار چیزی نمی توانم بگویم ولی قرار است که ایشان به کابل بیاید و با رییس جمهوری افغانستان دیدار کند و شخصا تفاهمنامه میان حزب اسلامی و دولت را امضا کند.

سوال: در مورد هماهنگی های میان دولت و شورای عالی صلح در باره صلح گفته می شود که هماهنگی در این زمینه کمرنگ است در این مورد شورا با دولت هماهنگ است؟

لایحه وظایف شورای عالی صلح افغانستان همانطور که از نامش هویدا است پیشبرد مذاکرات صلح با مخالفان مسلح دولت افغانستان است. این شورا وظیفه دارد تا با تمامی کسانی که تمایل به گفتگو با دولت افغانستان دارند و حرف هایی برای گفتن، مذاکره کند.

رایزنی ها در این مورد مربوط به شورای عالی صلح  است اما این پروسه نیاز به حمایت دولت افغانستان حتی کشورهای حامی افغانستان دارد. شما می دانید که جنگ افغانستان تنها یک منازعه داخلی نیست که تنها میان دو گروه باشد بلکه یک منازعه کلان است که نقش کشورهای همسایه و حتی کشورهای دیگر در آن مهم است و باید یک همکاری همه جانبه در این مورد صورت بگیرد.

بنابراین در این مورد شورای عالی صلح افغانستان و دولت افغانستان با هم کاملا هماهنگ شده عمل می کنند با این تفاوت که بیشتر رایزنی ها از سوی شورای عالی صلح صورت می گیرد اما دولت افغانستان و رهبران حکومت در این مورد مصمم به آمدن صلح در افغانستان هستند و ما امیدواریم که در این راستا بتوانیم اجماع بیشتری را به وجود بیاوریم.

سوال: اولیت بندی شورای عالی صلح حزب اسلامی است یا طالبان ؟

شورای عالی صلح وظیفه دارد تا با گروه مسلح مخالف دولت زمینه گفتگو و تعامل را فراهم کند.حزب اسلامی بیش از هر زمان دیگری علاقه نشان داده تا در این گفتگوها شرکت کند و تاکنون هم خیلی از موارد که در آن قبلا اختلاف دیده می شد میان دو تیم مذاکره کننده حل شده است. در مورد طالبان هم متاسفانه رهبر جدید این گروه بر خلاف تصورات خیلی از کارشناسان تمایل جدی برای پیوستن به پروسه صلح ندارد. گفتگوها با طالبان در سال گذشته در مری پاکستان بصورت خیلی خوب پیشرفت کرده بود هیات افغانی با طرف مذاکره کننده طالبان دیدارهای امید بخشی نیز انجام داده بود که خبر مرگ ملاعمر اعلام شد و در واقع این گفتگوها هم به شکست انجامید. من تصور می کنم که رهبر جدید طالبان در زمینه گفتگوهای صلح خیلی تمایل ندارد و بیش از دیگر رهبران طالبان بر استمرار جنگ  تاکید دارد.

سوال: شناخت شما‌از هیت مذاکره کننده طالبان که در برنامه صلح نقش اساسی دارند چی اندازه است؟

شورای عالی صلح با تمامی جناح های مربوط به مخالفان تماس داشته و شناخت دارد. شاخه های طالبان که یک شاخه سیاسی در قطر دفتر ایجاد کرده در ابتدا مایه امیدواری بودو ما انتظار داشتیم که طالبان دفتری ایجاد کنند که بشود با آنان رو در رو مذاکره کرد اما به یکباره در این دفتر خلاف انتظارات، دیدیم که آنان پرچم امارت اسلامی را بالا کردند که این به معنای ایجاد یک مشروعیت برای طالبان و شما شاهد بودید که در همان زمان دولت افغانستان و شورای عالی صلح این کار طالبان را مردود دانست و روند مذاکرات قطع شد.

در کل شورای عالی صلح با هدف آوردن صلح به کشور تلاش می کند و در این راستا از تمامی گروه هایی که به نحوی درگیر جنگ هستند شناخت کافی داریم و نکته مهم این است که برای مذاکره و حاضر شدن این گروه ها به میز مذاکره، نقش کشورهای همسایه و نیز حامیان جهانی افغانستان هم مهم است و بخصوص شما شاهد بودید که سرتاج عزیز در امریکا به صراحت اعلام کرد که خانواده رهبران طالبان در پاکستان زندگی می کنند و از سوی این کشور در حقیقت حمایت می شوند و این کشور توانایی آن را دارد که آنان را به مذاکره وادار کند.

سوال: مردم افغانستان چقدر از گفتگوهای صلح با حکمتیار آگاه هستند؟

در عصر کنونی از دید رسانه ها هیچ چیز پنهان نمی ‌ماند. به همین خاطر مردم از تمام اتفاقات این گفنگوها خبر دارند. یک مساله مهم در روند مذاکرات این است که اگر بخشی از مذاکرات تا نتیجه دادن همگانی نشود، خیلی موثر است و می تواند برای دو طرف یک حاشیه امن ایجاد کند که به صراحت خواسته های شان را بگویند و استدلال کنند اما خوب بیشتر جریانات در مورد مذاکرات کنونی از طریق رسانه ها نشر شده است.

سوال: نقش امریکا، روسیه و چین در گفتگو های صلح و خصوصا پیوستن حزب اسلامی به این پروسه چقدر مفید است؟

امریکا اگر بخواهد در کم‌ترین زمان ممکن صلح در افغانستان مستقرمی شود چرا که این کشور به عنوان یکی از قدرت مندترین کشورهای جهان، بالای همه طرفهای جنگ در افغانستان نفوذ دارد و از جانبی این کشور خود بزگترین قربانی تروریزم به شمار می رود که رویداد دهشتناک یازده سپتامبر را همگان به یاد داریم. متاسفانه در طول این سالها که امریکا درافغانستان حضور نظامی داشت می‌توانست طالبان را سرکوب کند چرا که نیروهای خارجی که در قالب آیساف و ناتو در افغانستان پایگاه ایجاد کردند توان سرکوب و سرنگونی گروه های تروریستی مثل طالبان را داشتند که متاسفانه این کار صورت نگرفت.

از سوی دیگر امریکا با پاکستان تعاملات نظامی و اقتصادی دارد که می تواند بر پاکستان فشار وارد کند تا طالبان را وادار به کشاندن بر سر میز مذاکره کند. امریکا متاسفانه در طول این سالها در زمینه کشاندن طالبان به میز مذاکره و صلح دو پهلو بوده و کاری قابل توجه‌ی در این زمنیه نکرده است.

کشورهای دیگری چون ایران، روسیه و چین نیز می تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد و ما امیدواریم که کشورهای همسایه و دوست افغانستان در این زمینه حسن نیت و تلاش بیشتری به خرج دهد.

تشکر از شما جناب قاسم‌یار