بررسی علت مهاجرت افغان‌ها به خارج از افغانستان در گفتگو با سخنگوی وزارت خارجه کشور

سالهاست که مهاجرت با نام افغانستان گره کوری خورده و آمار‌ها نشان می‌دهد که افغانستان بالاترین گراف مهاجرت را داشته و این روند با وجود وضعیت موجود که در آن، کشور تحت یک نظامی دموکراتیک اداره می‌شود همچنان ادامه دارد.

پدیده مهاجرت تاوان‌های سنگین انسانی و اقتصادی بر مردم افغانستان تحمیل نموده و هر از گاهی سر و صدای رسانه‌ی آن عزت و احترام کشور افغانستان و مردمان آن را نشانه می‌رود.

در تازه ترین واکنش مهاجرین افغانستانی مقیم ترکیه از یک هفته بدینسو در انقره ترکیه دست به اعتراض زده و بیش از 200 نفر در مقابل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان دست به تحصن زده و ادعا کردند که اگر به پرونده‌های آنان رسیدگی صورت نگیرد به اعتصاب غذا روی آورده و تعداد دیگری را نیز با خود همراه خواهند کرد.

خبرگزاری افق و بخدی، گفتگوی مشترکی را با “احمدشکیب مستغنی” سخنگوی وزارت امور خارجه ترتیب داده و در این مصاحبه مشکلات مهاجرین، علل و عوامل آن را به بررسی گرفته است.

چرا روند مهاجرت با توجه به شرایط، که انتظار می‌رفت کمتر شود بیشتر شده است؟

در جواب این سووال از آدرس وزارت امور خارجه باید بگویم که مهاجرت‌های سال‌های اخیر در اکثر موارد هوسی و شوقی بوده است، همه‌ی ما نیک می‌دانیم که بعضی از این مهاجرت ها معمولا با صرف هزینه‌های خیلی گزاف صورت می‌گیرد در حالی که خیلی‌ها ادعا دارند که از بیکاری فرار نموده و به سمت کشور‌های اروپایی مهاجرت می‌کنند حال آنکه اگر همان پولی را که با تحمل خطرات جانی به قاچاقبر می‌دهند تا از راه‌های غیرقانونی به اروپا، امریکا و استرالیا و… برسند برای یک طرح مبتکارانه سرمایه گزاری کنند از شر بیکاری نجات خواهند یافت.

همه میدانیم که در سال‌های اخیر  دست آورد‌های زیادی دولت جمهوری اسلامی افغانستان داشته است که به عنوان می‌توانیم بگوییم که برخلاف ده‌های پیشین، هیچ طفلی از تعلیم محروم نیست و هیچ جوان و نوجوانی از تحصیل محروم نیست و هرگاه آمادگی لازم باشد فرصت کار برای همگان فراهم است و به جز یکسری نقاط محدود کشور در خیلی از مناطق کشور امنیت تامین است، ما انگیزه‌های خیلی موجهی در مورد اقدام به مهاجرت‌های که در سالیان اخیر صورت گرفته است سراغ نداریم، اما شاید هوس زندگی در اروپا و چیزهای که از دور می‌شوند و برای شان زیبا جلوه می‌کند اقدام به مهاجرت می‌کنند.

 اما اینکه چرا  خود دفتر ساحوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در شهر انقره ترکیه به مهاجرین افغانستانی خدمات عرضه نمی‌‌کند یکی از سه دلیل شان  همین است که کشورهای مهاجر پذیر حاضر نیستند مهاجرین را بپذیرند و  ادعا دارندکه در سالهای گذشته برای آنان ثابت شده که این‌ها در بسا موارد به اساس معیار‌های اداره‌های مهاجرت، مهاجر محسوب نمی‌شوند و شرایط پذیرش را ندارند.

جناب مستغنی شما تنها به مساله‌ی کار و بیکاری اشاره کردید شما امنیت را یک چالش عمده و بزرگ فراروی مردم افغانستان نمی‌دانید و فکر نمی‌کنید بخشی از انگیزه‌های مهاجرت را عدم ثبات و امنیت تشکیل می‌دهد؟

این سووال طوری مطرح شده است که بخشی از آن را باید وزارت مهاجرین، بخشی دیگر را وزارت کار و بخشی دیگر را نیز ارگان‌های امنیتی جواب دهد و از آنجاییکه  وزارت خارجه  نیز با برخی از مشکلات مهاجرین درگیر است من از آدرس وزارت خارجه جواب سووال شما را  در سووال قبلی دادم.

آقای مسغنی شما برخی از مهاجرت‌ها را بوالهوسانه خواندید و بیشتر احساسی ولی ما در پدیده‌ای مهاجرت نوع دیگری از مهاجرت را نیز داریم که آگاهانه صورت می‌گیرد همانند مهاجرت کسانی که رتبه‌های  علمی بالا دارند و تا مقطع فوق لیسانس و دکترا پیش رفتند ولی به دلیل عدم شغل و یا حد اقل عدم امنیت شغلی ترک وطن کردند و به مهاجرت روی آوردند حال شما این مشکل و معضل فراروی مردم و نسل تحصیل کرده را می‌پذیرید؟

من برعکس فکر میکنم، به نظر من در سال‌های اخیر بیشترین فرصت و زمینه‌ی کار برای تحصیل کردگان، نسل دانشگاهی و اهل هنر  و مهارت فراهم بوده است و همین علت هم باعث شده است که یک انگیزه‌ی خیلی قوی و چشم گیر در میان  جوانان و نوجوانان برای فراگیری علم و دانش شکل گرفته است که این بی دلیل نیست و مردم کاملا متوجه شدند که چطوری میتوانند با طی نمودن پله ‌های علم و معرفت به کار شایسته و بایسته شان برسند.

من فکر می‌کنم که بیشترین زمینه‌‌های کار در سال‌های اخیر برای قشر تعلیم و تحصیل یافته فراهم بوده است که مطمیین هستم یک چنین فرصت زندگی و آسایشی را این ها سال‌ها در بیرون از افغانستان نخواهند داشت.

دستگاهی دیپلوماسی کشور در قبال مهاجرین خارج از کشور چه مسوولیت‌های دارد و وزارت امور خارجه به چه اندازه روزانه، هفته وار و ماهوار با آن درگیر و اصولا چه خدماتی به آنان داده می‌شود؟

بدون شک بزرگترین مسوولیتی که وزارت امور خارجه، نمایندگی‌های سیاسی و قنسولی جمهوری اسلامی افغانستان در قبال اتباع افغانستان اعم از آنانیکه مهاجرند، مسافرند و به هر قصد و نیتی که در بیرون از افغانستان باشند عرضه خدمات قنسولی است، عرضه خدمات قنسولی ساحات وسیعی را تحت پوشش قرار می‌دهد. اما مهاجرین خودشان توقعی از سفارت‌ها و یا نمایندگی‌های سیاسی کشورشان در خارج از افغانستان ندارند بخاطرکه آنها در رفتار‌های شان با طرف دیگر بحث مهاجرت،  طوری رفتار و وانمود می‌کنند که کشورشان ازپس مشکلات شان بر نیامده و احیانا اگر مشکلی داشته باشد دولت با آنان همکاری نخواهند کرد و یا دولت از کمک به آن‌ها عاجز است.

این‌ها احساس می‌کنند که اگر در بیرون از افغانستان به نمایندگی‌های سیاسی و قنسولی افغانستان تماس گرفته و یا مراجعه کنند در حقیقت گفته‌ها و ادعای  خودشان را نقض کرده و این سبب شده که مهاجرین ما خودشان علاقه ندارند و دور می‌ایستند از نمایندگی‌های سیاسی شان و حتی سعی دارند از حال و احوال شان هم نمایندگی‌های سیاسی کشور افغانستان خبر دار نشوند تا کدام آسیبی به ادعاهای مطرح شده از جانب آنان نرسد.

چه اقداماتی برای بازگشت آبرو مندانه مهاجرین و یا حل مشکلات قانونی مهاجرین انجام شده است؟

این یک بحث خیلی طولانی و دارای جزئیات بیشتر از حوصله این مصاحبه است و اگر قرار باشد این مساله موشکافی شود باید با وزارت مهاجرین وعودت کنندگان گفتگو صورت گیرد، زیرا در 12 سال گذشته‌ کارهای زیادی صورت گرفته است، اقدامات و رایزنی‌های فراوانی انجام شده است که شاید نشود در چند جمله خلاصه‌اش کنیم ضمن اینکه جزء ساحه کاری وزارت مهاجرین است.

حتما شما در جریان هستید و چیزهای هم نقل قول شده است در آژآنس‌های خبری در مورد تحصن و اعتصاب‌های مهاجرین در کشور ترکیه و ظاهرا تا کنون هم این وضع ادامه دارد ، حال شما وضعیت مهاجرین را در ترکیه چگونه بررسی می‌کنید و فکر می‌کنید ریشه‌ی مشکل در کجاست…؟

بدون شک یکی از کشور‌های که به عنوان یک نقطه ترانزیت برای افغانستانی‌های که قصد سفر و مهاجرت به سمت اروپا را داشته باشد کشور ترکیه است، در گذشته حدود 10 هزار مهاجر افغانستانی بعد از ثبت و راجستر شدن در دفتر مهاجرن کشور ترکیه به دفتر ساحوی کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان  مراجعه کرده بودند، این ده هزار نفر به سه کته‌گوری تقسیم می‌شوند، کته‌گوری اول کسانی هستند که  ثبت و راجستر شدند و با آنها مصاحبه هم صورت گرفته و به کشور سومی فرستاده شدند، کته‌گوری دوم کسانی هستند که ثبت نام شدند و مصاحبه هم شدند که تاریخ بعضی از این مصاحبه‌ها حتی سه سال قبل بوده است و یکسال و دوسال پیش نیز شامل این کته گوری بوده ولی تا هنوز به کشور سومی معرفی و یا فرستاده نشده اند. در کته‌گوری سوم از این ده هزار نفر هم کسانی هستند که فقط ثبت نام شده اند در دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد و برای شان وقت مصاحبه هم تعیین گردیده است که بعضی از  نوبت‌های مصاحبه هم به یک سال و دوسال و چند ماه می‌رسد.

در ماه جون 2013 میلادی دفتر ساحوی کمیساریایی عالی سازمان ملل در امور پناهندگان اعلام کرد که به سه دلیل برای یک دوره شش ماهه نمی‌تواند به مهاجرین افغان خدمات ارایه کند.

1 –      دلیل اول شان این بود که میگفتند که این یک دفتر ساحوی یا حوزوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در شهر انقره کشور ترکیه است که  حوزه فعالیت و کار شان کشور‌های سوریه، عراق و ایران تشکیل می‌دهد و مسوولیتی در قبال شهروندان افغانستانی ندارند.

2 –        دلیل دوم شان این بود که آنها ارایه می‌کنند این است که کشور های مهاجر پذیری چون کانادا، استرالیا و کشور‌های اروپایی و تمام کشور های که این دفتر برای آنها مهاجر معرفی می‌کنند  به آسانی و سادگی حاضر نیستند مهاجری از افغانستان بپذیرند، چون در گذشته در مواردی چنین به نظر رسیده و در مواردی هم ثابت شده که بر اساس معیار‌های مهاجرت این‌ها مهاجر واقعی به حساب نمی‌آید.

3 –      دلیل دیگر این است که گفته ‌می‌شود که در آینده خود دولت ترکیه مهاجر بپذیرد و آنان معتقدند که مهاجرین صبر کنند تا روند مهاجر پذیری دولت ترکیه آغاز و این مهاجرین که هم اکنون در ترکیه هستند در همانجا پناهنده شوند.

بعد از این دوره شش ماهه کمیساریایی عالی سازمان ملل در امور پناهندگان تصمیم گرفت این دوره را شش ماه دیگر نیز تمدید کند که در مجموع یک‌سال می‌شود و این یک سال هم در ماه جون و جولای تمام می‌شود. در این مدت برای این دو کته گوری آخر هیچ‌گونه خدماتی از سوی کمیساریا سازمان ملل متحد مستقر در انقره با همان دلایلی که قبلا گفتم خدمات ارایه نشده است.

لذا بعضی از مهاجرین ما که قبلا همین دکمیساریا آنان را ثبت کرده بود و به شهر‌های مختلف ترکیه فرستاده بود که در آنجا به عنوان مهاجر موقت به سر می‌بردند و علاوه بر کار به خدمات دیگر نیز دسترسی داشتند و اطفال شان درس می‌خواندند و از  خدمات عمومی دیگر نیز بهره مند بودند و این‌‌ها به این دلیل که خیلی وقت بود بلا تکلیف بودند و کسی هم پاسخگو نبود افسرده و عصبی شده و  چهارشنبه هفته گذشته دو، سه خانواده که تعداد شان 24 یا 25 نفر بودن بخاطر سرنوشت شان به این دفتر مراجعه کردند و جوابی در یافت نکردند یک سر و صدای راه انداختند ولی اعتراض خیلی گسترده نبوده اما این‌ها گفته بودند که ما تعدادی زیاد‌تری را با خود همراه می‌سازند و اعتراضات را گسترده می‌سازند و به اعتراض شان ادامه می‌دهند، که در روز های اخیر  سه چهار رو گذشته یک گروپ 75 نفری دیگر از نقاط مختلف ترکیه و سپس هم یک گروپ 100 نفری که مجموع شان به دوصد نفر رسیده آمده و در مقابل دفتر سازمان ملل در امور پناهندگان به اعتراض و اعتصاب و مظاهره پرداخته اما این ها خودشان نمی‌خواهند که سفارت افغانستان در جریان قرار بگیرد و پا در میانی کنند و تلاشی برای حل کنند زیر می‌ترسند اگر ثابت شود اینان دسترسی به خدمات در نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی افغانستان در انقره دارد و حاضر است برای شان خدمات ارایه کنند وضعیت مهاجرت و پناهندگی و فلسفه تصمیم گیری شان زیر سووال رفته و کیس ارایه شده از جانب آنان با خطراتی مواجه گردد. لذا این‌ها نه تنها که علاقه مند نیستند که سفارت افغانستان دراین مساله پا در میانی کنند که آنها حتی نمی‌خواهند سفارت افغانستان خبر شود که در آنجا چه می‌گذرد.

گزارش‌‌های وجود دارد که نشان می‌دهد تعدادی از هموطنان ما که برای پناهندگی به کشورهای اروپایی مانند سویدن، سویس، آلمان و… مراجعه می‌کنند وقتی کیس‌هایشان برگشت خورده و از جانب این کشورها برای شان اعلام می‌گردد که باید کشور را ترک کنند سعی می‌کنند بصورت قاچاقی در آن کشور‌ها زندگی نموده و این زندگی غیر قانونی آنان را با مشکلات زیادی مواجه می‌سازد که پیامدهای سوء‌ بهداشتی عدم دسترسی به آموزش و پرورشی یکی از این مشکلات است حالا کشور افغانستان برای شناسایی این عده از هموطنان و برگشت آبرومندانه آنان کاری کرده است یا خیر؟

درمورادی که نه تنها مهاجرین بلکه در مجموع افغانستانی‌های مقیم در خارج به نمایندگی‌های سیاسی و قنسولی افغانستان مراجعه کرده باشند، بهترین خدمات ممکن برای شان ارایه شده و می‌شود مگر اینکه همانطوری که شما به آن اشاره کردید مواردی که نخواهند مراجععه کنند و تلاش کنند به شکل غیر قانونی در آن کشور ها به زندگی ادامه دهند و دولت و پلیس و نهادهای مرتبط دیگر از شناسایی آنان بازمانده اند نمایندگی‌های ما یک چنین امکاناتی و مکلفیتی ندارد که آنان را شناسای و مورد پیگرد قرار دهند، هرگاه این‌ها بخواهند و خود را نیاز مند کمک‌های کشورشان بدانند و لازم باشد نمایندگی‌های سیاسی جمهوری اسلامی افغانستان زمینه‌ای بازگشت شان را به افغانستان فراهم نماید و یا خدمات دیگر برای شان عرضه نماید به محض مراجعه اینان از بهترین خدمات قنسولی برخوردار می‌شوند.

گفته می‌شود که شهروندان افغانستان وقتی به خارج از افغانستان می‌رود و در خواست پناهندگی می‌دهند دلایلی که ارایه می‌کنند بیشتر خلاف واقع بوده و برخلاف پیشرفت‌های که در افغانستان صورت گرفته و مردم سالاری هر روز بیشتر از روز پیش تقویت می‌شود و… ولی تصویری که از افغانستان در بیرون ارایه می‌شود خیلی وحشتاک‌تر و خشن‌تر از آن چیزی است که ما با آن زندگی می‌کنیم، حال میخواهم از شما بپرسم که عمده ترین دلایلی که برای اقناع اداره‌های مهاجرت از سوی هموطنان ما ارایه می‌شود چه هست و آیا این دلایل با واقعیت‌های موجود ما سازگاری دارد یاخیر…؟

من پیش‌بینی نمی‌توانم زیرا افراد مختلف کیس‌های گوناگون و مختلفی را پیش می‌کشند ولی مطمیین هستم که بسیاری از دلایلی ارایه شده با شرایط و اوضاع افغانستان و واقعیت‌های عینی افغانستان مطابقت نداشته و بلکه در تضاد قرار داشته باشد.

من به نمایندگی از وزارت امور خارجه کشور افغانستان می‌توانم اظهار کنم که آنچنان که عنوان میشود ما باور نداریم که دلایلی موجهی برای فرار از افغانستان و یاپناهندگی در بیرون از افغانستان وجود داشته باشد جز یک شوق و هوس برای زندگی کردن در اروپا و استرالیا که گویا فکر می‌کنند آنجا مدینه‌ی فاضله‌ی است و الزما باید آن را تجربه کنند و خیلی از این‌ها هم بعد از مدتی زندگی به این نتیجه می‌رسند که اشتباه کردند و تصور شان نیز غلط بوده و با هر روز زندگی در آنجا کاخ خیال و ارزوهای شان بیش از پیش  فرو می‌ریزد.

جناب مستغنی مخاطبین سایت خبری افق و بخدی را بیشتر هموطنان خارج از کشور تشکیل می‌دهد حال اگر شما پیامی برای هم‌وطنان ما در بیرون از افغانستان دارید بگویید تا از این طریق پیام دولت افغانستان به آنان ابلاغ شود

پیامی که ما به هموطنان ما داریم این است که در روند پیشرفت کشور شان سهم گیرند و مشارکت داشته باشند و جمهوری اسلامی افغانستان و ملت افغانستان روز به روز به سمت سعادت، پیشرفت و ترقی گام بر می‌دارد و ما از هموطنان ما تقاضا میکنم و این آرزو را داریم که در این روند سهیم شوند و با ابتکارات علمی، اقتصادی و… به مردم و کشور شان کمک کنند و به جایی اینکه همان سرمایه داشته‌ای شان را به دست قاچاق‌بر بسپارند و برای یک آینده نامعلوم سرمایه گزاری نموده و جان شان را هم به خطر بی‌اندازند همان را در داخل افغانستان سرمایه گزاری نموده هم خودشان را و هم مردم شان را به سعادت و خوشبختی برسانند و مطمیین باشند که هیچ جایی در دنیا وطن خودشان نخواهد شد.

سپاسگزاریم بابت وقتی که در اختیار خبرگزاری بخدی و افق قرار دادید.