مارشال دوستم؛ دریافت رتبه نظامی تحت فشار سیاسی
رتبه مارشالی؛ عالی‌ترین نشان نظامی در افغانستان رسما به عبدالرشید دوستم توسط عبدالله عبدالله؛ رئیس شورای عالی مصالحه ملی با فرمان اشرف‌غنی؛ رئیس جمهوری افغانستان اعطا شد.
اعطای این رتبه یکی از شرط‌های توافق سیاسی آقای عبدالله با آقای غنی در بحران پس از انتخابات اخیر بود.
در حکم اعطای رتبه مارشالی آمده‌است: براساس فقره ۱۹ و ماده ۶۴ قانونی اساسی افغانستان، رتبه مارشالی را به شخصیت سیاسی کشور محترم عبدالرشید دوستم «به پاس خدمات ایشان در حل بن‌بست‌های سیاسی و تامین ثبات کشور، اعطا می‌نمایم».
آقای عبدالله گفت که رتبه مارشالی براساس توافق سیاسی به آقای دوستم اعطا شده‌است.
آقای دوستم نیز در این مراسم گفت که با زحمت زیاد به این مرحله رسیده‌است. اکنون تلاش می‌کند که مارشال تمام مردم افغانستان باشد و برای رسیدن به این مرحله دوستان زیادی را از دست داده‌است.
او مدعی شد که اگر دولت اجازه بدهد در مدت شش ماه طالبان را در شمال افغانستان شکست خواهد داد.
افزون بر این‌ها مراسم اعطای رتبه مارشالی به دوستم یک نمایش تمام‌عیار قدرت قومی و نظامی او بود. این مراسم در پارکی معروف به «پارک عدالت» در شهر شبرغان؛ مرکز جوزجان برگزار شد؛ جایی که همزمان گورستان حدود دو هزار جنگجوی تحت فرمان آقای دوستم نیز هست. در کنار آن، صدها نیروی مسلح دیگر نیز در مراسم اعطای رتبه مارشالی به آقای دوستم شرکت داشتند. این نشان می‌دهد که او خواست به منتقدانش و حتی ارگ ریاست جمهوری که آشکارا به تفویض این رتبه به او بی‌میل بود و تحت فشار سیاسی، تن به این خواسته داد، ثابت کند که هم قدرت دریافت رتبه مارشالی را دارد و هم لیاقت آن را.
آقای دوستم برای احراز شایستگی‌اش در دریافت این درجه نظامی، به بخشی از کارنامه جنگی‌اش در زمان سقوط دولت کمونیستی اشاره کرد و به نقل از برهان‌الدین ربانی؛ رییس جمهوری پیشین دولت مجاهدین، کارنامه خود را افتخاری ماندگار در «تاریخ اسلام» خواند.
او همچنین بار دیگر از رییس جمهور و شورای امنیت ملی خواست که به او اجازه دهند تا ظرف شش ماه بساط طالبان را برچیند و امنیت و ثبات را در افغانستان برقرار سازد. آقای دوستم در این زمینه حتی گفت که بگذارید امریکایی‌ها و ناتو افغانستان را ترک کنند.
صرف نظر از این‌که به لحاظ نظامی آیا آقای دوستم، چنین توانی دارد یا نه، از منظر سیاسی، این موضع‌گیری دو پیام متفاوت را به همراه داشت: پیام اول آن برای آقای غنی و ارگ ریاست جمهوری و دستگا‌ه‌های امنیتی دولت مرکزی در کابل بود. این‌که دوستم نه ضعیف شده و نه قابل انکار و نادیده‌گرفتن است. این‌که یک فرمانده نظامی، بدون داشتن هیچ مقام رسمی، قادر است صدها ملیشه مسلح را در یک مراسم تشریفاتی فراهم آورد و دولت مرکزی، با سکوت، نظاره‌گر نمایش قدرت اوست، چیزی نیست جز این پیام که دوستم زنده است و قدرت قومی ازبک‌ها در یک منطقه نیمه‌خودمختار در حوزه شمال، غیر قابل انکار می‌باشد.
پیام دوم مواضع آقای دوستم درباره نابودی طالبان و نمایش قدرت نظامی او در شمال کشور و حتی اعطای رتبه مارشالی به وی، به صورت غیر مستقیم از جانب ارگ به طالبان صادر شد. ارگ با این اقدام به نحو غیر مستقیم به طالبان پیام داد که صلح نیازمند یک همگرایی قومی میان عناصر مسلط بر ارگ و رهبران طالبان است، در غیر آن، افراد و چهره‌هایی مانند «مارشال» دوستم و ملیشه‌های وفادار به او آماده‌اند تا سلطه تاریخی یک قوم مسلط را به چالش بکشند و به این ترتیب، موجب قدرت‌گیری و وحدت سایر اقوام علیه قومیت مدعی رهبری سیاسی و نظامی افغانستان شوند.
در این میان، اعطای رتبه مارشالی به دوستم یک واقعیت دیگر را نیز در خود مستتر داشت و آن این‌که این رتبه با بی‌میلی واضح ارگ، در شرایطی اعطا شد که دست آقای دوستم در حوزه نظامی، عملا بسته است و او قادر نیست نقشه‌ها و برنامه‌هایش را برای امنیت افغانستان و یا حتی منطقه تحت نفوذ سنتی‌اش در شمال افغانستان به اجرا درآورد؛ بنابراین، رتبه مارشالی همان‌گونه که آقای عبدالله هم گفت و در پیام آقای غنی در این باره نیز تلویحا مورد اشاره قرار گرفته، تحت فشار سیاسی به آقای دوستم اعطا شد و از این منظر، اعتبار چندانی به لحاظ نظامی ندارد. به بیان واضح‌تر، آقای دوستم اگرچه حالا می‌تواند عنوان سنگین «سومین مارشال افغانستان» را یدک بکشد؛ اما مثل دو مارشال قبلی، بنا بر مصالح سیاسی، قادر به دریافت این رتبه شد؛ نه بر پایه شایستگی‌های نظامی.
و آخرین نکته این‌که رتبه مارشالی در افغانستان، یک درجه تشریفاتی است و هیچ جایگاه تعریف‌شده‌ای در قانون اساسی یا قانون ذاتی افسران و سایر قوانین امنیتی و دفاعی کشور ندارد.