افغانستان بخشی جدایی‌ناپذیر از فضای بزرگ‌تر سازمان شانگهای است

سرنوشت: اجلاس مهم سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به زودی در شهر تاریخی سمرقند ازبکستان برگزار می‌شود. این نخستین بار در سه سال گذشته پس از پاندمی کرونا است که رهبران این کشورها می‌‌توانند به طور مستقیم در یک اجلاس بزرگ شرکت کنند. شانگهای یک سازمان همکاری منطقه‌ای است که بسیاری از ناظران آن را مدل در حال توسعه ناتو در شرق می‌دانند.
وضعیت افغانستان همواره از مسایل عمده در نشست‌های شانگهای بوده‌است. در اجلاس سران نیز انتظار می‌رود که این موضوع بار دیگر به یکی محورهای اصلی تبدیل شود.

در آستانه برگزاری نشست سران کشورهای عضو سازمان شانگهای، خبرگزاری افق متن کامل مقاله شوکت میرضیایف؛ رییس جمهور ازبکستان را منتشر می‌کند که در آن به چشم‌انداز این سازمان، موقعیت افغانستان و کاری که شانگهای باید برای کمک به افغانستان انجام دهد در آن پرداخته شده‌است.

این مقاله را محمدمهدی نوری ترجمه کرده‌است. متن کامل آن به شرح زیر است:

ریاست ازبکستان در سازمان همکاری شانگهای در دوره‌ای پویا، مملو از رویدادها و روندهای مختلف – دوره «شکاف تاریخی»، زمانی که یک دوره به پایان می‌رسد و دوره‌ای دیگر آغاز می‌شود – صورت گرفت.

سیستم مدرن همکاری بین‌المللی، بر اساس اصول و هنجارهای جهانی، شروع به تزلزل می‌کند. یکی از دلایل اصلی این امر، بحران عمیق در سطح جهانی است که به نوبه خود باعث ایجاد تقابل ژئوپلیتیکی و خطر احیای کلیشه‌های تفکر بلوکی می‌شود. این روند از خودبیگانگی متقابل، بازگشت اقتصاد جهانی به مسیر توسعه سابق خود و بازسازی زنجیره تامین جهانی را پیچیده می‌کند.

درگیری‌های مسلحانه جاری در بخش‌های مختلف جهان جریان‌های تجاری و سرمایه‌گذاری را بی‌ثبات می‌کند و مشکلات تضمین امنیت غذایی و انرژی را تشدید می‌کند.

در کنار این، شوک‌های آب و هوایی جهانی، کمبود فزاینده منابع طبیعی و آبی، کاهش تنوع زیستی، شیوع بیماری‌های عفونی خطرناک، آسیب‌پذیری جوامع ما را بیش از پیش آشکار کرده‌است. آن‌ها منجر به تخریب کالاهای مشترک وجودی، تهدید اساس زندگی مردم و کاهش منابع درآمد می‌شوند.

در این شرایط بدیهی است که هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند به دوری یا مقابله با این خطرات و چالش‌های جهانی امیدوار باشد.

تنها یک راه برای برون‌رفت از مارپیچ خطرناک مشکلات در دنیای به‌هم پیوسته‌ای که همه ما امروز در آن زندگی می‌کنیم وجود دارد – از طریق گفتگوی سازنده و همکاری چندجانبه مبتنی بر توجه و احترام به منافع همه. دقیقاً در زمان بحران است که همه کشورها – اعم از بزرگ، متوسط یا کوچک – باید منافع محدود خود را کنار بگذارند و بر این‌گونه تعاملات متقابل تمرکز کنند، تلاش‌ها و امکانات مشترک را برای مقابله با تهدیدات متحد و چندبرابر کنند و چالش‌ها برای صلح، امنیت و توسعه پایدار که به هریک از ما مربوط می‌شود را از میان بردارند.

همکاری مؤثر بین‌المللی، جهان را باثبات‌تر، قابل پیش‌بینی‌تر و مرفه‌تر می‌کند. این عملی‌ترین، در دسترس‌ترین و نزدیک‌ترین راه برای حل مشکلات رایج زمان ما و همچنین یک بیمه‌نامه جهانی در برابر چالش‌ها و شوک‌های آینده است.

الگویی برای همکاری موفق منطقه‌ای
همکاری بین‌المللی که به نفع همه باشد بدون نهادهای چندجانبه غیرممکن است. علیرغم برخی کاستی‌ها، آن‌ها همچنان به عنوان مهم‌ترین عامل تعامل بین کشورها – در سطح منطقه‌ای و جهانی – عمل می‌کنند. سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای به کشورها کمک می‌کنند تا بر اختلافات غلبه کنند و درک متقابل را تقویت کنند، همکاری‌های سیاسی و اقتصادی را توسعه دهند، تجارت را گسترش دهند و تبادلات فرهنگی و بشردوستانه را تحریک کنند.

این‌ها اهداف و مقاصدی است که توسط یکی از جوان‌ترین نهادهای چندجانبه – سازمان همکاری شانگهای (SCO)- دنبال می‌شود. در واقع یک ساختار بین‌دولتی منحصر به فرد است که توانسته کشورها را متحد کند.
با کدهای مختلف فرهنگی و تمدنی، رهنمودهای سیاست خارجی خاص خود و الگوهای توسعه ملی.

در یک دوره تاریخی نسبتاً کوتاه، سازمان همکاری شانگهای راه درازی را پیموده‌است و به عنصری جدایی‌ناپذیر از نظم جهانی سیاسی و اقتصادی مدرن تبدیل شده‌است.

امروزه خانواده سازمان همکاری شانگهای بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای جهان است که فضای جغرافیایی عظیم و حدود نیمی از جمعیت سیاره ما را متحد کرده‌است.

مبنای جذابیت بین‌المللی سازمان همکاری شانگهای غیر بلوکی‌بودن، علنی‌بودن، عدم هدف قرار دادن کشورهای ثالث یا سازمان‌های بین‌المللی، برابری و احترام به حاکمیت همه شرکت‌کنندگان، امتناع از مداخله در امور داخلی و همچنین جلوگیری از تقابل سیاسی و رقابت ناسالم مفهوم موفقیت سازمان همکاری شانگهای ارتقای همکاری‌های چندجانبه از طریق تضمین امنیت منطقه‌ای است.

در واقع از سازمان همکاری شانگهای خواسته شده‌است که به نام صلح، همکاری و پیشرفت به قطب جذب بدون خطوط تقسیم تبدیل شود.

بنابراین، تعداد کشورهایی که آماده همکاری با سازمان همکاری شانگهای هستند، هر سال در حال افزایش است و این امر به ویژه در شرایط دگرگونی نظام مدرن روابط بین‌المللی و منطقه‌ای قابل توجه است.

ارزش اقتصادی سازمان همکاری شانگهای با خودکفایی فضای آن افزایش می‌یابد، جایی که اقتصادهای جهان به طور پویا در حال توسعه با پتانسیل عظیم انسانی، فکری و فناوری و وجود حجم زیادی از منابع طبیعی استفاده نشده هستند.

امروز، کل تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به حدود یک‌چهارم رقم جهانی رسیده‌است. این در حال حاضر کمک بسیار محکمی به توسعه پایدار جهانی از سوی یک سازمان منطقه‌ای است که به تازگی از آستانه ۲۰ سالگی خود عبور کرده‌است.

در دنیایی با چالش‌ها و فرصت‌های جدید، سازمان همکاری شانگهای نه تنها از طریق تجدید کمی؛ بلکه از طریق باز کردن مسیرهای استراتژیک جدید، چشم‌انداز بسیار خوبی برای تحول و رشد دارد. این‌ها حمل و نقل و اتصال، انرژی، غذا و امنیت محیطی، نوآوری‌ها، تحول دیجیتال و اقتصاد سبز هستند.

ریاست ازبکستان: به سوی موفقیت مشترک از طریق توسعه مشترک
جمهوری ازبکستان با پذیرفتن ماموریت مسئولانه ریاست سازمان همکاری شانگهای، بر استراتژی پیشبرد توسعه سازمان از طریق گشودن افق‌های جدید برای همکاری و استفاده از ذخایر بکر هریک از اعضای خود تکیه کرده‌است.

شعار ما این است که سازمان همکاری شانگهای قوی است اگر هریک از ما قوی باشیم. با اجرای این امر، ما تلاش جدی کرده‌ایم تا سازمان را از درون قوی‌تر و از بیرون برای شرکای بین‌المللی خود جذاب‌تر کنیم.

در شعاع بیش از ۸۰ رویداد مهمی که در طول سال برگزار شد، دستور کار جامعی برای سازمان همکاری شانگهای شکل گرفت که از موضوعات گسترش بیشتر همکاری‌ها در امنیت، تقویت ارتباط حمل و نقل و اقتصادی و قرار گرفتن سازمان در عرصه بین‌المللی تا جستجوی راه‌ها و نکات جدید برای توسعه.

همه این مسیرهای امیدوارکننده همکاری برای سازمان همکاری شانگهای در مرحله جدید توسعه تاریخی آن در بیش از ۳۰ برنامه مفهومی، توافق‌نامه و تصمیم تهیه‌شده در دوره ریاست ما منعکس شده‌است.

من حتی بیش‌تر می‌گویم. ریاست ازبکستان در سازمان همکاری شانگهای ادامه منطقی یک مسیر فعال و باز سیاست خارجی است که در شش سال گذشته توسط کشورمان دنبال شده‌است. این سیاست، بیش از هر چیز، در آسیای مرکزی، هسته جغرافیایی سازمان همکاری شانگهای، جایی که فرایندهای مثبت و غیرقابل برگشت تقویت حسن همجواری و همکاری در حال وقوع است، تجسم یافته‌است.

همه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نزدیک‌ترین همسایگان، دوستان و شرکای استراتژیک ما هستند.

ریاست به ما فرصت خوبی برای تقویت بیشتر همکاری‌های چندجانبه و گسترش همکاری‌های دوجانبه با هریک از آن‌ها و همچنین تعیین اهداف جدید برای مشارکت عمیق‌تر داده‌است.

من کاملاً مطمئن هستم که برای سازمان همکاری شانگهای مهم و ضروری است که داستان موفقیت خود را با افغانستان در میان بگذارد. این کشور بخشی جدایی‌ناپذیر از فضای بزرگ‌تر سازمان همکاری شانگهای است. مردم افغانستان اکنون بیش از هر زمان دیگری به همسایگان خوب و حمایت آن‌ها نیاز دارند. این وظیفه اخلاقی ماست که دست یاری دراز کنیم و راه‌های مؤثری را برای غلبه بر بحران چندساله از طریق ارتقای رشد اقتصادی-اجتماعی کشور و ادغام آن در فرایندهای توسعه منطقه‌ای و جهانی به آن‌ها ارائه دهیم.

افغانستان که قرن‌ها نقش حائل را در رویارویی‌های تاریخی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای ایفا کرده‌است، باید در یک ماموریت صلح‌آمیز جدید برای اتصال آسیای مرکزی و جنوبی تلاش کند.

ساخت دهلیز بین‌الافغانی می‌تواند به نمادی از این همکاری‌های دوجانبه سودمند بین منطقه‌ای تبدیل شود. همچنین درک این نکته حائز اهمیت است که با اجرای پروژه‌های زیربنایی مشترک مانند خط آهن ترمذ – مزار شریف – کابل – پیشاور، ما نه تنها مشکلات اجتماعی، اقتصادی، حمل و نقل و ارتباطی را حل می‌کنیم؛ بلکه کمک قابل توجهی به تضمین امنیت منطقه‌ای می‌کنیم.

با نزدیک‌تر کردن مواضع خود به یکدیگر، می‌توانیم یک برنامه جدید سازمان همکاری شانگهای برای یک افغانستان صلح‌آمیز، باثبات و مرفه‌تر ایجاد کنیم. تنها از این طریق می‌توانیم فضای سازمان همکاری شانگهای با ثبات و پایدار با امنیت غیرقابل تقسیم ایجاد کنیم.

«روح سمرقندی» – تجسم همکاری، درک متقابل و دوستی
پس از سه سال توقف همه‌گیری که باعث اختلال جدی در روابط تجاری، اقتصادی و صنعتی شده‌است، کشورها و مردم سازمان همکاری شانگهای باید مستقیماً با هم ارتباط برقرار کنند.

شهر باستانی سمرقند، جواهر جاده بزرگ ابریشم، با پیشنهادات و ابتکارات جدید برای خدمت به خیر و کامیابی سازمان همکاری شانگهای و هریک از اعضای آن، آماده پذیرایی از رهبران ۱۴ کشور است.

شکی نیست که این شهر افسانه‌ای فصل دیگری از داستان موفقیت سازمان همکاری شانگهای را باز خواهد کرد. میراث تاریخی باشکوه سمرقند به این امر کمک خواهد کرد.

برای قرن‌ها، این شهر کشورهایی را از اروپا تا چین به هم پیوند می‌دهد و شمال و جنوب، شرق و غرب را در یک گروه واحد ادغام می‌کند.

سمرقند از لحاظ تاریخی محل ذوب ایده‌ها و دانش بوده‌است که هدف مشترک بهتر زیستن، موفق‌تر شدن و شادتر شدن را «پخت» می‌کرد. و همه می‌دانستند که همسایگان دوست نیمی از دارایی شما هستند، شما خود برای آن‌ها نعمت هستید؛ زیرا می‌دانید که همکاری، تجارت، کار، علم، هنر و بهترین ایده‌ها باعث خیر، غنی‌سازی و گرد هم آوردن ملت‌ها می‌شود.

این ویژگی‌های منحصربه‌فرد سمرقند که امروزه از زیرساخت‌های مدرن و پویا در حال توسعه برخوردار است، آن را به مناسب‌ترین و مورد تقاضاترین بستر برای گفتگوهای مشترک، جستجوی پاسخ‌های لازم به چالش‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل کرده‌است.

یکپارچگی و پیوستگی بشر به گونه‌ای است که اکثر چالش‌ها نه تنها در سطح منطقه؛ بلکه در عرصه جهانی نیز نیازمند کار مشترک هستند.

با تکیه بر تجربه چندین ساله کار مشترک خود، اطمینان داریم که اجلاس سازمان همکاری شانگهای در سمرقند نمونه‌ای از راه‌اندازی یک گفتگوی جدید و فراگیر بر اساس اصول احترام متقابل، اعتماد و همکاری سازنده به منظور یک جهش جدید خواهد بود: امنیت و رفاه مشترک.

سمرقند می‌تواند به سکویی تبدیل شود که می‌تواند کشورها را با اولویت‌های مختلف سیاست خارجی متحد کند و آشتی دهد.

از نظر تاریخی، جهانی که از سمرقند به آن می‌نگریست، به جای تکه‌تکه‌شدن، تک و غیرقابل تقسیم تلقی شده‌است. این در واقع ماهیت پدیده منحصر به فرد «روح سمرقندی» است که می‌تواند به عنوان مبنایی برای قالب اساساً جدید تعامل بین‌المللی، از جمله در سازمان همکاری شانگهای، عمل کند.

«روح سمرقندی» برای تکمیل طبیعی «روح شانگهای» طراحی شده‌است که به لطف آن بیش از ۲۰ سال پیش کشورهای ما مشتاقانه تصمیم به ایجاد یک سازمان جدید گرفتند.

بنابراین، ما اطمینان داریم که در سمرقند شاهد تولد مرحله جدیدی از زندگی سازمان همکاری شانگهای خواهیم بود که تعداد اعضای آن افزایش می‌یابد و دستور کار آینده آن شکل می‌گیرد و این بسیار نمادین است.

ما سرشار از خوش‌بینی هستیم و متقاعد شده‌ایم که تصمیمات اجلاس آتی سازمان همکاری شانگهای کمک عملی به تقویت گفتگو، درک متقابل و همکاری در سطح منطقه و در مقیاس جهانی خواهد کرد.