فرمت مسکو؛ حضور طالبان، غیبت مخالفان؟
بخشی دیگر از تعاملات کشورهای همسایه و منطقه با طالبان برآمده از تهدیدهای بالقوه ناشی از حاکمیت خود این گروه بر افغانستان است. به بیان واضح‌تر بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه از جمله روسیه به هدف کنترل طالبان با این گروه رابطه برقرار کرده و در صدد هستند که با حفظ تعامل مستقیم با طالبان تهدیدهای ناشی از حاکمیت آن‌ها بر افغانستان را مهار کرده و حاکمان کنونی کابل را به رفتار مسئولانه در قبال امنیت و ثبات در منطقه ترغیب کنند.
آندری رودنکو؛ معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرده که ششمین نشست فرمت مسکو در مورد افغانستان در ماه اکتبر سال جاری با حضور طالبان برگزار خواهد شد.
دیمیتری ژیرنوف؛ سفیر روسیه در کابل ماه سنبله در دیدار با امیرخان متقی نمایندگان این گروه را برای شرکت در نشست آتی «فرمت مسکو» دعوت کرد.
در نشست قبلی فرمت مسکو در شهر کازان، علاوه بر روسیه، نمایندگان هند، ایران، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان و طالبان حضور داشتند.
هیچکدام از این کشورها طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند، اما روابط دیپلماتیک با این گروه دارند.
روسیه در حالی از طالبان برای شرکت در نشست فرمت مسکو دعوت می‌کند که هنوز مشخص نیست که آیا مخالفان طالبان در این نشست حضور خواهند داشت یا خیر.
در نشست پیشین فرمت مسکو که طالبان در آن حضور داشتند هیچ‌یک از نمایندگان جریان‌های مخالف طالبان و حتی شخصیت‌های مستقل افغانستان دعوت نشدند.
به همین دلیل به باور کارشناسان در صورتی که امسال نیز طالبان تنها طرف شرکت‌کننده از افغانستان در نشست فرمت مسکو باشند این تصمیم بر نتایج و خروجی این نشست تاثیر خواهد گذاشت و انتظارات برای حل بحران‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و حقوق بشری در افغانستان از طریق سازوکار فرمت مسکو را به حداقل ممکن کاهش خواهد داد.
در این تردیدی نیست که برگزارکنندگان و شرکت کنندگان نشست مسکو تعاملات رو به توسعه‌ای با طالبان دارند و این تعاملات با توجه به وضعیت دشوار و پیچیده افغانستان، تهدیدهای ناشی از آن برای کل منطقه و چشم‌انداز مبهم امنیت منطقه‌ای در شرایط کنونی یک نیاز محسوب می‌شود.
به عنوان نمونه، شاخه خراسان داعش یکی از گروه‌های تروریستی بسیار قدرتمند فعال در افغانستان است؛ نیرویی که تهدیدهای آن بسیار فراتر از مرزهای افغانستان عمل می‌کند و تاکنون با راه‌اندازی چندین عملیات منطقه‌ای شماری از کشورهای شرکت کننده در فرمت مسکو را هدف قرار داده است.
بنابراین واقع‌بینانه خواهد بود که کشورهای قربانی عملیات تروریستی داعش برای جلوگیری از تکرار این گونه عملیات ناگزیر به تعامل با طالبان باشند؛ زیرا طالبان از نظر واقعی حاکمان بلامنازع افغانستان هستند و اگر اراده کنند می‌توانند به نیابت از کشورهای قربانی تروریزم با تروریست‌های فعال در افغانستان مبارزه کرده و خطرات هراس‌افکنانه ناشی از افغانستان علیه منطقه را به حداقل برسانند.
بخشی دیگر از تعاملات کشورهای همسایه و منطقه با طالبان برآمده از تهدیدهای بالقوه ناشی از حاکمیت خود این گروه بر افغانستان است. به بیان واضح‌تر بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه از جمله روسیه به هدف کنترل طالبان با این گروه رابطه برقرار کرده و در صدد هستند که با حفظ تعامل مستقیم با طالبان تهدیدهای ناشی از حاکمیت آن‌ها بر افغانستان را مهار کرده و حاکمان کنونی کابل را به رفتار مسئولانه در قبال امنیت و ثبات در منطقه ترغیب کنند.
بر این اساس، دعوت از طالبان در نشست فرمت مسکو لزوماً به معنای مشروعیت بخشیدن به حکومت آن‌ها نیست؛ بلکه ناشی از ناگزیری کشورهای منطقه برای حفظ تعامل با طالبان، ترغیب آن‌ها به مبارزه با تروریزم و فاصله گرفتن از سوابق تروریستی خود است.
با این حال نباید فراموش کرد که طالبان تنها بازیگران افغانستان امروز و آینده نیستند. همانگونه که سرگی لاوروف؛ وزیر امور خارجه روسیه پیش از این به صراحت اعلام کرده است طالبان تنها از یک گروه قومی و مذهبی خاص نمایندگی می‌کنند و حکومت آن‌ها پشتونوالی و مبتنی بر ایدئولوژی مخصوص خودشان است. بنابراین ادامه حاکمیت طالبان با شاکله کنونی، تهدیدی برای امنیت افغانستان و منطقه به حساب می‌آید؛ زیرا نارضایتی‌های قومی و یکجانبه‌گرایی طالبان در تحمیل حاکمیت خود بر سایر اقوام و مذاهب افغانستان، خطر جنگ داخلی را در پی دارد و بروز چنین جنگی بدون شک پیامدهای گسترده ملی، منطقه‌ای و بین المللی خواهد داشت.
بر این اساس، نیاز به تشکیل یک دولت فراگیر که متضمن رعایت تعهدات بین‌المللی افغانستان و تامین صلح منطقه‌ای باشد یک اولویت غیرقابل جایگزین محسوب می‌شود؛ چیزی که بدون شک در دستور کار نشست فرمت مسکو نیز قرار دارد و اعضای شرکت کننده در این نشست بارها به طور جداگانه و یا در بیانیه‌های پایانی نشست‌های پیشین بر این نکته تاکید کرده‌اند.
اما همانگونه که در بالا اشاره شد طالبان نمی‌توانند از عموم مردم افغانستان و جریان‌های سیاسی، قومی و مذهبی کشور نمایندگی کنند؛ بنابراین حضور یکجانبه آن‌ها در نشست‌هایی مانند فرمت مسکو و غیبت مخالفان طالبان در این گونه نشست‌ها چشم انداز دستیابی به اهداف این سازوکار مهم منطقه‌ای را تضعیف کرده و در مقابل به طالبان امکان مانور بی‌رقیب در عرصه دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی را اعطا می‌کند؛ چیزی که بدون شک دورنمای دستیابی به یک راه حل عادلانه برای پایان دادن به بحران‌های چندضلعی جاری در افغانستان و مهار پیامدهای منطقه‌ای و جهانی آن را غیرقابل دسترس‌تر خواهد کرد.
