موزیم هرات؛ آثار چند هزارساله در خطر تخریب

موزیم هرات پس از موزیم ملی کابل، دومین موزیم بزرگ در سطح افغانستان است. در این موزیم آثار باستانی از زمان‌ باختری‌ها، هخامنشی‌ها، طاهریان، سامانیان، غزنویان، غوری‌ها، تیموری‌ها و خوارزم‌شاهیان وجود دارد.

موزیم هرات در فضایی کوچک در داخل قلعه تاریخی‌ اختیارالدین موقعیت دارد و موجودیت این موزیم در داخل این بنای باعظمت تاریخی، باعث شده تا گردشگران بیشتری جذب شوند.

برخی از آثار این موزیم تا هفت‌هزار سال قبل از امروز نیز قدمت دارند.

جاوید ضرغام؛ آمر فرهنگ و هنر ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات به افق گفت که بیش از سه هزار اثر باستانی در این موزیم وجود دارد؛ اما فضا برای نمایش این آثار، کم است.

مشکلات عمده موزیم هرات
از سال‌ها به این‌سو، یکی از خواسته‌های اصلی مسؤولان فرهنگی و فرهنگیان هرات، ساخت مکانی مناسب برای موزیم هرات بوده‌است.

قلعه اختیار‌الدین، مکان مناسبی برای به‌نمایش‌گذاشتن آثار باستانی قلمداد نمی‌شود.

عبدالقیوم وزیری؛ رییس انجمن میراث‌ فرهنگی هرات به خبرگزاری افق گفت که در موزیم هرات رطوبت و نم زیاد است و سیستم سرما و گرمای معیاری نیز وجود ندارد و این دو مورد، زنگ خطری برای تخریب آثار باستانی در موزیم ملی پنداشته می‌شود.

ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گوید که چندین‌بار به اداره محلی این ولایت پیشنهاد کرده‌ که زمین مناسبی برای ساخت تعمیر موزیم در اختیار آن‌ها قرار دهد؛ اما تاکنون این خواست تحقق پیدا نکرده‌است.

جاوید ضرغام؛ آمر فرهنگ و هنر این ریاست می‌گوید که برای ساخت موزیم، زمینی به مساحت ۲۵ – ۳۰ جریب زمین نیاز است.

اما پیدا کردن زمینی با این مساحت در داخل شهر هرات دور از امکان است، احتمالاً چنین زمینی در حاشیه شهر هرات پیدا شود.

همین حالا هم قسمتی از آثار باستانی در جعبه‌های مخصوص در موزیم هرات نگهداری می‌شوند. این کار به این منظور صورت می‌گیرد که میکروب‌ها به این آثار حمله نکنند و رطوب هوا نیز باعث تخریب این آثار نشود.

کمبود کارمند
در مقطع کنونی سه تن [سرپرست مدیریت، یک مامور و یک صفاکار] در موزیم ملی هرات مصروف کار هستند.
قرار است که از طریق امتحان کانکور کمیسیون اصلاحات اداری، سه بست خالی در این موزیم نیز پر شود.

مسؤولان ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گویند که برای پیشبرد امور کاری موزیم هرات، نیاز به ۱۰ کارمند دارد تا کارهای این موزیم به‌گونه درست پیش برود.

غیرفعال‌بودن لابراتوار موزیم
فعال‌بودن لابراتوار، یکی از نیازهای اصلی هر موزیم شمرده می‌شود؛ اما لابراتوار موزیم هرات به‌دلیل نبود کارمند غیرفعال است.

آن‌گونه که مسؤولان ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات می‌گویند برای فعال‌سازی این لابراتور سه کارمند نیاز است.
در شرایط کنونی به‌نظر نمی‌رسد که تا چندسال دیگر، این لابراتوار فعال شود.

در لابراتوار موزیم، آثار باستانی کشف‌شده، تمیزکاری می‌شود و متعاقباً با مواد کیمیایی شسته شده و سپس آماده نمایش می‌گردد.

هرات جزء ولایت‌های باستانی افغانستان شمرده می‌شود، مطمئناً که بخش‌هایی از ساحات باستانی مخصوصاً در ولسوالی‌ها دست‌نخورده باشد؛ اما حالا اگر آثار باستانی هم کشف شود، به‌دلیل غیرفعال‌بودن لابراتوار، تمیزکاری و مراقبت نخواهند شد.

توقع می‌رود که با گذر زمان و کشف آثار باستانی، زمینه برای به نمایش‌گذاشتن آثار موزیم هرات در کشورهای دیگر نیز فراهم شود.

با افزایش بازدیدها از موزیم هرات، سطح عواید نیز به تناسب سال‌های گذشته افزایش را نشان می‌دهد.

آمارها نشان می‌دهد که ماهانه به‌طور متوسط ۱۵ هزار افغانی از فروش بلیت موزیم هرات به خزانه دولت واریز می‌شود و در صورتی که آثار بیشتری در این موزیم به نمایش گذاشته شود، یقیناً درآمد حکومت از این بخش نیز افزایش خواهد یافت.

قاچاق آثار باستانی
چهار دهه جنگ در افغانستان باعث غارت بسیاری از آثار باستانی به کشورهای خارجی شده‌است.

قاچاقبران از قاچاق این آثار پول‌های هنگفتی به‌ جیب زده‌اند و میراث‌ فرهنگی مردم افغانستان را به کشورهای خارجی منتقل کرده‌اند.

در گذشته چندین‌بار آثار موزیم هرات به‌سرقت رفته‌است. شماری از آثار این موزیم که در دوران حکومت طالبان به‌سرقت رفته، هنوز پیدا نشده است.

اگر نابه‌سامانی‌های امنیتی و سیاسی در افغانستان اتفاق نمی‌افتاد، ویترین‌های موزیم هرات نیز غنی‌تر می‌شد.