آزادی حقانی؛ با فشار امریکا، به‌ نفع طالبان، به زیان مردم افغانستان

پس از گفتگوهای پشت پرده‌ زلمی خلیلزاد و اشرف‌غنی در جریان سفرهای اخیر او به کابل و عدول دولت افغانستان از «خط سرخ» خود، انس حقانی؛ برادر سراج‌الدین حقانی؛ رهبر شبکه حقانی از بند رها شد. مردم افغانستان اما در سطوح متفاوت واکنش‌هایی عمدتا منفی به این رویداد نشان دادند.

خبرگزاری افق برای بررسی زوایای پیدا و پنهان این تصمیم، زد و بندهای احتمالی پشت پرده و عواقب و پیامدهای آن برای امنیت و ثبات و صلح و مبارزه با تروریزم و عدالت و… این موضوع را شماری از کارشناسان سیاسی در میان گذاشته‌‌است.

فشار امریکایی‌ها
وحید مژده؛ آگاه مسایل سیاسی و از چهره‌های سیاسی نزدیک به طالبان می‌گوید که آزادی انس حقانی ابعاد مختلفی دارد؛ اول این‌که فشار امریکایی‌ها بود و خلیلزاد در سفرش به کابل به اشرف‌غنی گفت که حرف‌های «خطوط قرمز» و… را کنار بگذارید و برای رهایی آن شخص، آمادگی بگیرید، بعد به قطر رفت و به طالبان گفت تا آمادگی آزادی دو استاد امریکایی را بگیرند. ۸۰ نفر دیگر هم به تدریج آزاد می‌شوند و طالبان نیز اطمینان حاصل کردند که آن‌ها نیز در مقابل، سربازان افغانی که اسیر طالبان اند، آزاد خواهند کرد.

برگ برنده ترامپ، شکست افغانستان
مساله دوم از دید آقای مژده، استجواب ترامپ از سوی مجلس سنای آن کشور است. به‌باور وی، ترامپ می‌خواهد با آزادسازی دو استاد، یک دستاورد را به نام خود ثبت کند.

به گفته آقای مژده، در مجموع آزادی انس حقانی هیچ امتیازی برای دولت افغانستان ندارد و تنها کسی که از آن سود می‌برد اداره ترامپ است.

این آگاه سیاسی، معتقد است که شکستن «خط قرمز» خود از سوی دولت افغانستان، نشانگر ناتوانی دولت کابل در مقابل امریکا است؛ زیرا دولت باید دستوری را که امریکا می‌دهد، عملی کند.

آقای مژده می‌گوید که آزادی این افراد، یگانه تاثیری که می‌تواند داشته باشد این است که حکومت افغانستان را به طالبان یک حکومت «دست‌نشانده» معرفی می‌کند و نظر مردم افغانستان را نیز ذهنیت «برحق‌بودن» جنگ طالبان و «جهاد» آن‌ها را علیه «اشغال‌گران» تغییر می‌دهد.

همه‌چیز در دست دولت
هارون میر؛ یکی دیگر از آگاهان سیاسی اما برخلاف اقای مژده، معتقد است که آزادی حقانی یک پیام واضح برای طالبان داشت و آن این‌که طالبان باید معتقد شوند که همه‌چیز در دست دولت افغانستان است و هرگاه بخواهند مذاکره کنند، باید با دولت افغانستان مصالحه کنند نه با طرف‌های دیگر.

معامله بد، برد طالبان
اسدالله ندیم؛ آگاه نظامی اما می‌گوید که انس حقانی از جمله کسانی است که بسیار در شبکه حقانی اهمیت دارد و آزادسازی او یک کارت برد برای طالبان و سایر گروه‌های مخالف دولت است.

آقای ندیم می‌افزاید که انس حقانی؛ مسؤول بخش مالی شبکه حقانی و برادر سراج‌الدین حقانی بود که کمک‌های مالی را از کشورهای خلیج جمع‌آوری می‌کرد.

به‌باور این آگاه نظامی، آزادی انس حقانی برای افغانستان، اهمیتی ندارد و این معامله به نفع امریکا، پاکستان و شبکه حقانی صورت گرفت.

تقویت طالبان، تضعیف نیروهای افغان
آقای ندیم همچنین باور دارد که در عرصه نظامی انس حقانی هیچ کاری نمی‌تواند؛ ولی در عرصه جنگ روانی، او به تقویت مورال و روحیه شبه نطامیان طالبان کمک می‌کند و برعکس، مورال نظامیان افغان را تضعیف می‌کند. طالبان از آن در عرصه جنگ روانی استفاده فوق‌العاده‌ای می‌کنند.

او آزادسازی انس حقانی را چراغ سبزی برای طالبان و شبکه‌های دیگر می‌داند که می‌توانند با گروگان‌گیری به اهداف‌شان برسند و در آینده آن‌ها تشویق می‌شوند تا بیشتر گروگان‌گیری کنند و از آن طریق معاملات بسیار خوبی انجام دهند.

بیم و امید؛ انعطاف برای صلح
هاورن میر می‌گوید که برای حل مشکلات افغانستان، حکومت مجبور است یک‌سلسله انعطاف‌پذیری‌هایی را از خود نشان دهد که یکی از آن‌ها همین روند آزادسازی طالبان است که در گذشته نیز وجود داشته و ادامه دارد.

او می‌افزاید: «ما در این‌گونه شرایط ضرورت داریم تا تصامیم بزرگی را که برای مردم نیز دشوار است بگیریم و پشتیبانی حامیان خارجی خود را داشته باشیم.»

آقای میر می‌گوید که رهایی یک فرد هیچ تاثیری در میدان جنگ ندارد.

به‌نفع ما نیست
ترنم سعیدی؛ فعال حقوق بشر اما می‌گوید که آزادی انس حقانی با دو نفر از همراهانش که بیشترین حملات انتحاری را در افغانستان داشتند، به روند صلح هیچ کمکی نمی‌کند و «اصلا به نفع ما نیست».

تکان‌دهنده و مأیوس‌کننده
همایون دوست؛ از فعالان مدنی هم معتقد است که آگاهی مردم از آزادسازی انس حقانی یک خبر تکان‌دهنده و مایوس‌کننده بود به‌خصوص برای خانواد‌های قربانیان.

به گفته آقای دوست، قبل از این، مردم بر این نظر بودند که حکومت سران گروه‌های مخالف را دستگیر می‌کند و با این کار طرف‌های درگیر دچار ضعف می‌شوند؛ اما نتیجه برعکس شد و این برای مردم شکننده بود.

این فعال مدنی می‌افزاید، شاید آزادی مشروط او در راستای به میان‌آمدن صلح، امیدوارکننده باشد؛ اما مردم بیشتر نگران اند و این را فشار بیرونی بر دولت افغانستان می‌دانند.

بازی سیاسی ترامپ و اشرف‌غنی
با آن‌که هارون میر؛ یکی از آگاهان سیاسی، آزادی انس حقانی را نشان‌دهنده یک دولت مشروع می‌داند؛ اما باور فعالین مدنی و حقوق بشر در این باره، متفاوت است.

ترنم سعیدی آزادی انس حقانی را یک بازی سیاسی میان ترامپ و دولت اشرف‌غنی دانسته و می‌گوید که حقانی در نتیجه یک معامله آزادشده و بیشترین نفع آن برای امریکا است.

خانم سعیدی هشدار می‌دهد که رییس جمهور غنی بدون در نظرداشت خواست مردم افغانستان و خانواده‌های قربانیان، انس حقانی را آزاد کرد؛ بنابراین مردم افغانستان دیگر از این معاملات چشم نمی‌پوشند و بالاخره فریاد مردم بلند می‌شود و آن زمان شاید دیر شده‌باشد.

به گفته این فعال حقوق بشر، فرزندان سران حکومت در کشورهای خارجی اند و درد ملت افغان را نمی‌دانند و نمی‌کشند.

به باور وی، حقانی و سایر کسانی که در جنایات افغانستان دست داشته‌اند هرگز آرام نمی‌نشینند و شاید پس از رسیدن به قطر دوباره به جمع‌آوری بودجه برای ترور آغاز کنند.

در همین حال، کمیسیون حقوق بشر افغانستان نیز در واکنش به رهایی سه عضو کلیدی شبکه حقانی گفته‌است که این اقدام باعث تقویت فرهنگ معافیت از مجازات و نادیده‌گرفتن خواسته‌های قربانیان مبنی بر اجرای عدالت می‌شود.