بیش از ۳۰۰۰ رسانه صدها میلیون افغانی قرضدار هستند + سند
اسنادی در اختیار خبرگزاری افق قرار گرفته که نشان می‌دهد حداقل ۲۰۰ رسانه صوتی و تصویری، از چندسال بدین‌سو، به‌دلیل نپرداختن پول مالیات، عدم تمدید جواز، صرفیه برق و اجرت فریکونسی، فعالیت‌شان متوقف شده و یا در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برند.
با آن‌که وزارت اطلاعات و فرهنگ با صدور اخطاریه، بارها از مالکان رسانه‌ها خواستار تصفیه باقی‌داری‌شان شده و گفته‌است که در غیر این صورت، نشرات‌شان را متوقف می‌کند؛ اما تعداد کثیر آنها به این امر اعتنایی نکرده‌اند.
رسانه‌های زورمندان
بربنیاد یافته‌های افق، در این لیست، نام رسانه‌هایی که صاحب‌امتیاز آنها شخصیت‌های سیاسی و با نفوذی چون تلویزیون و رادیو «راه فردا» به صاحب‌امتیازی محمد محقق؛ معاون دوم رییس اجرایی، تلویزیون «دعوت» به صاحب‌امتیازی عبدالرب رسول سیاف، تلویزیون و رادیو «میترا» به صاحب‌امتیازی عطامحمد نور، تلویزیون و رادیو «لحظه» به صاحب‌امتیازی محمدابراهیم غضنفر؛ حامی بزرگ اشرف‌غنی در کارزارهای انتخاباتی امسال، تلویزیون ولسی جرگه به صاحب‌امتیازی مجلس نمایندگان، نمایندگان پارلمان و ده‌ها شخصیت حقیقی و حقوقی دیگر، دیده می‌شود.
در کنار این‌همه، تلویزیون آریا از عبدالعفار داوی در کابل، ترقی از سید اسماعیل رحیمی در هرات، ورزش جهان از میر عبدالمقصود میرزاده در پروان ، سیمای صلح و رستم از محمد حنیف و نجیب‌الله در سمنگان، الهام از سید قاسم و فرید در پروان، کام از احمدفرهاد بلخی در بلخ، مهربان از حاجی نادر در بلخ، شیرین‌تگاب از گل‌محمد در فاریاب، بهار از صمیم استانکزی در ننگرهار، هیواد از قیوم کرزی در قندهار، آفتاب از عبدالصبور حمیدی در غزنی، جوان از سید حمید حسینی در ۵ ولایت و تلویزیون افغان از احمدشاه احمدزی در کابل و قندوز؛ رادیوهای نورین از محمدعارف نوری، تپش از عزیزالله امیز، آموزگار از رحمت‌الله بیگانه در کابل و نزدیک به ۵۰ رادیوی دیگر در ولایات از بخش فریکونسی باقی‌دار اند.
همچنین، آژانس‌های خبری توسعه افغانستان از سنجر سهیل، پیک از سمیع‌الله مهدی، اور از حفیظ‌الله بارکزی، آیینه فوتوژورنالیزم از محمدفهیم دشتی و ده‌ها آژانس خبری دیگر؛ نهادهای آموزش ژورنالیزم به ترتیب گروه رسانه‌ها از صدیق‌الله توحیدی، بهار افغان از امام محمد وریماچ و ده‌ها نهاد آموزشی دیگر؛ تلویزیون‌های جهان، امروز، تمدن، ۲۴، اقرأ، ۷، آسمایی، خاور و ده‌ها شبکه دیگر؛ ده‌ها رادیو در ولایات؛ روزنامه‌های ماندگار از ولی مسعود، کیوان از فوزیه کوفی، راه نجات از سیدحسین عالمی بلخی، امنیت از ریاست عمومی امنیت ملی، انرژی و آب از وزارت انرژی و آب و ده‌ها روزنامه دیگر؛ هفته‌نامه‌های افغانستان واحد مربوط به حزب افغانستان واحد، تصمیم مربوط به حزب مشارکت ملی افغانستان، صدای مردم افغانستان مربوطه به داوودعلی نجفی، پیام آزادی مربوط به مسعوده جلال، انسجام ملی مربوط به حزب انسجام ملی، ترقی و آیینه زن مربوط به شکریه بارکزی، آرمان صلح مربوط به حزب صلح ملی اسلامی افغانستان، سروش ملت و راه توسعه مربوط به جعفر مهدوی، راه آزادی مربوط به حزب آزادی‌خواهان مردم افغانستان، آرمان مردم مربوط به حزب آرمان مردم افغانستان، راه افغان مربوط به نورالحق علومی، شهادت ارگان حزب اسلامی افغانستان، حرکت مربوط به حزب حرکت اسلامی افغانستان و ده‌ها هفته‌نامه دیگر؛ مجله‌های اریکه مربوط به دفتر مطبوعاتی وزارت مخابرات، محیط زیست مربوط به اداره ملی حفاظت از محیط زیست، قانون اساسی مربوط به کمیسیون مستقل نظارت بر قانون اساسی، سیمه‌ییزه هنداره مربوط به اداره مستقل ارگان‌های محلی، پیام حق مربوط به وزارت حج و اوقاف، آگاهی حقوقی و عدالت مربوط به وزارت عدلیه، ترانسپورت مربوط به وزارت ترانسپورت، استندرد مربوط به اداره مستقل استندرد افغانستان، کرنه مربوط به وزارت زراعت و آبیاری، سوداگری مربوط به وزارت تجارت و صنایع، طبی تحصصی مربوط به وزارت صحت عامه، صدای مهاجر و بازگشت‌کننده و عودت و مهاجرین مربوط به وزارت مهاجرین، کار و اجتماعی مربوط به وزارت کار، ترانسپورت مربوط به وزارت هوانوردی، اقتصاد و انکشاف مربوط به وزارت اقتصاد، هموطن، غرجستان، جرگه و… مربوط به وزارت سرحدات، اردو و دفاع مربوط به وزارت دفاع ملی، تربیت مربوط به وزارت معارف، انکشاف شهر مربوط به وزارت انکشاف شهری و ده‌ها هفته‌نامه و ماهنامه مربوط به وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، ریاست‌های اطلاعات و فرهنگ ولایت‌ها و سایر اداراتی که یا از بخش عدم تمدید جواز و یا عدم پرداخت اجرت فریکونسی قرضدار هستند.
اقدام اترا و پاسخ رسانه‌ها
این لیست نشان می‌دهد که از جمع ۲۰۰ رسانه، ۱۱۲ رسانه تصویری و شنیداری که تاکنون حاضر به پرداخت باقی‌داری‌شان نشده‌اند، تنها از بابت عدم پرداخت اجرت فریکونسی مبلغ ۱۰۱ میلیون و ۱۷ هزار ۸۹۶ افغانی، و ۲۵ هزار ۱۶۵ دالر قرضدار اند و اداره «اترا» جوازنامه‌های فریکونسی‌شان را لغو کرده‌است؛ چیزی که شمار زیادی از مسؤولین رسانه‌های یادشده آن را نپذیرفته و این کار «اترا» را خلاف قانون می‌دانند.
مسؤولین رسانه‌های نامبرده در تماس با خبرگزاری افق، هرگونه قرضداری را رد کرده می‌گویند که در صورت باقی‌داری، حاضر به پرداخت آن هستند.
شفیق‌الله سلیم پویا؛ رییس شبکه ورزشی ۳ Sportمی‌گوید که این کار اترا خلاف قانون است و طبق قانون هیچ‌کس حق ندارد که فریکونسی رسانه‌ها را لغو کند.
مشکل در کجاست؟
او می‌گوید، دلیل عدم مراجعه رسانه‌ها جهت پرداخت باقی‌داری‌شان، یکی از ماده‌های حکم رییس جمهور است که می‌گوید تمام رسانه‌ها مکلف اند تا ۲۰ درصد اصل باقی‌داری‌شان را یکباره پرداخت کنند.
آقای پویا تأکید می‌کند که همه می‌دانند که وضعیت مالی رسانه‌ها خوب نیست و پرداخت ۲۰ درصد به شکل یکبارگی کار دشوار است. او از مسؤولین مربوطه و ریاست جمهوری می‌خواهد معافیت بیشتری برای رسانه‌ها در نظر گرفته شود.
با این‌همه، اداره برق یا «برشنا» به‌تاریخ ۲۶ عقرب امسال، لیستی از مقروضین خود را نشر کرد که نشان می‌دهد تنها تلویزیون «میترا» وابسته به عطامحمد نور، مبلغ ۹ میلیون ۹۸۶ هزار ۸۳۷ افغانی از این شرکت مقروض است.
قابل ذکر است که خبرگزاری افق تلاش کرد با اکثر مسؤولین رسانه‌هایی که در ادامه گزارش نام‌شان درج است، تماس بگیرد؛ اما به‌دلیل در دسترس‌نبودن‌شان، موفق به گرفتن نظر تمام مسؤولین نشد.
اکثر رسانه‌ها جواز فعالیت‌شان را تمدید نکرده‌اند
در کنار نپرداختن اجرت فریکونسی، سندی هم از یک منبع معتبر در وزارت اطلاعات و فرهنگ در اختیار خبرگزاری افق قرار گرفته که نشان می‌دهد ۲۰۳۸ رسانه از زمان تاسیس الی ۲۵/۰۸/۱۳۹۸ که زمان تاسیس تعدادی از این رسانه‌ها به بیش از ۸ سال نیز می‌رسد، جواز فعالیت‌شان را تمدید نکرده‌اند.
بر اساس این سند، از جمع ۲۰۳۸ رسانه، ۶۳ تلویزیون شامل ولسی جرکه، ۳Sport، ژوندون، خورشید، آیینه، میترا، آرزو و…، ۴۳ آژانس خبری یا خبرگزاری شامل خاورمیانه، بخدی، رصد، جمهور و…، ۱۲۰ رادیو، شامل کابل، وطندار و…، ۲ شبکه رادیو- تلویزیونی، ۶۴ روزنامه از جمله ماندگار، انرژی و آب و…، ۳۵۲ مجله مشمول حقوق بشر، پشتنی، کابل، وعزیزی‌بانک و…، ۳۴۷ هفته‌نامه از جمله راه مدنیت، کابل غژ و…، ۱۶۲ کیبل، ۲۰۴ ماهنامه مشمول البیرونی، مدنیت و…، ۴۲ فصل‌نامه، ۹۰ دوهفته‌نامه، ۱۲۷ شرکت اعلانات و تبلیغات، ۹۸ دارالترجمه، ۶۷ جریده، ۵۶ گاهنامه، ۸۱ مؤسسه نشراتی، ۸۷ کانون فرهنگی، ۲۲ نهاد آموزش ژورنالیزم، ۴ رسانه خصوصی مشمول مرکز حمایت از خبرنگاران افغانستان، ۶ وبسایت و ۱ سالنامه جوار فعالیت‌شان را تمدید نکرده‌اند.
لازم به ذکر است که اسامی رسانه‌هایی که ذکر شده و نیز رسانه‌هایی که به منظور پرهیز از طولانی‌شدن این گزارش، از آنها یاد نشده، در اسناد منابع معتبر موجود است و خبرگزاری افق یا به‌دلیل عدم دسترسی به راه‌های ارتباطی مسؤولان رسانه‌های مربوطه و یا به جهت عدم پاسخ‌گویی آنان، به‌طور مستقل، قادر به رد یا تأیید ادعای قرضداری رسانه‌های یادشده نیست؛ بنابراین، ممکن است شماری از آنها قرضداری‌شان را ادا کرده‌باشند و یا میزان قرضداری‌شان کمتر از آن‌چیزی باشد که در این مدارک آمده‌است.
| بابت مقروضیت
| موقعیت | صاحب امتیاز | نام رسانه | شماره | ||
| عدم پرداخت صرفیه برق | طیف فریکونسی | جریمه مالیاتی | ||||
| ۱۴۵۷۰۰۰ | ۱۳۰۸۰۰۰ | ۵۹۱٫۸۰۰ | کابل | عبدالرب رسول سیاف | رادیو – تلویزیون دعوت | ۱ |
| ۹۹۸۶۸۳۷ | ۹۸۴۰۰۰ | نامشخص | کابل و بلخ | عطامحمد نور | رادیو- تلویزیون میترا | ۲ |
| ۹۳۰۰۰۰ | ۷۳۲۰۰۰ | ۳۱۵۰۰۰ | کابل | حاجی محمد محقق | رادیو – تلویزیون راه فردا | ۳ |
| نامشخص | نزدیک به ۱۰۰ میلیون | ۱۲۰۰۰۰۰ | کابل، بلخ، جوزجان، فاریاب، سرپل، بدخشان و تخار | یارمحمد دوستم | تلویزیو آئینه | ۴ |
| نامشخص | ۶۹۳۰۰۰ | ندارد | کابل | ولسی جرگه | تلویزیون ولسی جرگه | ۵ |
| نامشخص | ۵۴۰۰۰۰۰ | ندارد | کابل، ننگرهار، قندهار، بلخ و هرات | شفیق‌الله سلیم پویا | تلویزیون ۳ Sport | ۶ |
| ۷۳۷۰۰۰ | ۱۶۰۰۰۰۰ | ۳۶۴۰۰۰ | کابل، ننگرهار، قندهار، قندوز، بلخ و هرات | سید امین حسینی | تلویزیون جوان | ۷ |
| ۱۳۱۱۰۸۳۷ | نزدیک به ۱۱۰ میلیون | ۲۴۷۰۸۰۰ | مجمــوع | |||
جدول بالا نشان‌دهنده قرضداری تنها ۷ رسانه از بابت‌های مختلف می‌باشد، سایر رسانه های دیداری و شنیداری به‌دلیل آمار بالا در جدول درج نگردیده‌اند. قابل ذکر است که این مبالغ بر اساس اطلاعات وزارت مالیه منتشر می‌گردد.
فرار مالیاتی
معینیت عواید و گمرکات وزارت مالیه، طی پیشنهادی به‌تاریخ ۱۹/۱۲/۱۳۹۶ عنوانی ریاست جمهوری کشور می‌نویسد: شمار زیادی از نهادهای رسانه‌ای از سال‌های متمادی در کشور فعالیت داشته که از این میان، تعداد زیاد آنها بر اثر عدم آگاهی از قوانین مالیاتی از بابت مالیه باقی‌دار اند و همچنین بر اثر ناتوانی مالی از وزارت اطلاعات و فرهنگ، اداره اترا و شرکت برشنا از بابت حق‌الامتیاز جواز فعالیت، اجرت فریکونسی و اجرت برق، مقروض می‌باشند.
به منظور حل این مشکلات، سکتور رسانه بر اساس حکم ریاست جمهوری، کمیته‌ای به ریاست معین عواید و گمرکات وزارت مالیه و عضویت معین وزارت اطلاعات و فرهنگ، رؤسای اداره اترا و شرکت برق، نمایندگان فدراسیون نهادهای ژورنالیستان و رسانه‌های افغانستان تشکیل شد.
اعضای این کمیته در آخرین نشست‌شان که به‌تاریخ هشتم دلو ۱۳۹۶ برگزار می‌شود، موارد ذیل را به ریاست جمهوری پیشنهاد می‌کنند:
- تمام رسانه‌ها اصل باقی‌داری‌شان را از بابت موارد نامبرده، در اقساط مختلف در مدت هفت سال تصفیه کنند.
- نهادهای متذکره ۲۰ درصد اصل باقیات را به حیث قسط اول به‌شکل یکبارگی پرداخت نمایند.
- تمام جرایم از بابت موارد ذکرشده معاف می‌باشد.
- هرگاه نهادهای متذکره در خلال سه ماه پس از تاریخ انفاذ حکم، باقیات‌شان را تصفیه نمی‌کنند، اداره اترا فریکونسی‌شان را قطع و وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز جوازشان را لغو خواهند نمود.
- مفاد موارد این حکم برای رسانه‌ها یک‌بار بوده و تمدید نمی‌گردد.
ریاست جمهوری نیز به‌تاریخ نهم ماه ثور ۱۳۹۷ طی حکم شماره ۳۰۷ متن پیشنهادی کمیته یادشده را منظور می‌کند.
پس از آن، اداره تنظیم خدمات مخابراتی (اترا) هم به‌تاریخ ۱۹ سرطان ۱۳۹۸ طی پیشنهاد شماره ۵۷۲۶ از ریاست جمهوری درخواست می‌کند هیاتی را جهت پرداخت قرضداری این تعداد رسانه تعیین کند.
ریاست جمهوری، پس از دریافت دو پیشنهاد، در دو جلسه جداگانه به‌تاریخ ۱۳/۰۵/۱۳۹۸ و ۳۰/۰۵/۱۳۹۸ در ریاست عمومی اداره امور با اشتراک نمایندگان وزارت‌های مالیه، داخله، اداره اترا، شرکت برق، فدراسیون ژورنالیستان و رسانه‌ها تصمیم می‌گیرد تا لیست رسانه‌های قرضداری که طی چندسال مالیه، اجرت فریکونسی و صرفیه برق را تحویل نداده و به تمدید جواز فعالیت‌شان نپرداخته‌اند را به کمیسیون جهت تطبیق حکم آن مقام، تحت نظر معاون دادستانی کل کشور، محول شود.
سرنوشت حکم رییس جمهور چه شد؟
نظر به اسناد، دیده می‌شود که پس از گذشت نزدیک به دو سال، هنوز ۱۱۲ رسانه به حکم ریاست جمهوری پایبند نبوده و باقی‌داری‌شان را تصفیه نکرده‌اند.
صابر مومند؛ سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید، بر اساس پیشنهاد وزارت اطلاعات و فرهنگ، ریاست جمهوری طی فرمانی، جریمه رسانه‌هایی را که در پرداخت مالیه، صرفیه برق، حق الشمول و… مشکل داشتند، معاف کرد و برای‌شان هدایت داده شد که اگر طی سه ماه، کار و فعالیت‌شان را آغاز کنند، می‌توانند در هفت سال آینده به شکل اقساط،، مالیات خود را بپردازند.
آقای مومند افزود، در مدت تعیین‌شده نزدیک به ۸۸ رسانه حاضر شدند که جوازشان را تمدید کنند؛ ولی پس از تکمیل مدت معینه، هیچ رسانه دیگری حاضر نشده تا مالیات و سایر باقی‌داری خود را تصفیه کند و اکنون نیز زمان فرمان به پایان رسیده‌است.
او می‌گوید که به‌شمول ۲۰۰ رسانه تصویری و صوتی، مجموعا ۱۸۰۰ رسانه بی‌سرنوشت اند و لیست این تعداد رسانه به کمیسیون مرتبط در دادستانی کل فرستاده شده و وزارت اطلاعات و فرهنگ در انتظار فیصله دادستانی کل است.
بیش از ۳۰۰۰ رسانه ۴۴۲ میلیون قرضدار اند
شمروزخان مسجدی؛ سخنگوی وزارت مالیه می‌گوید، برای شرکت‌ها و رسانه‌هایی که مقروض اند، ۸۵ درصد معافیت در نظر گرفته شده و در مورد مقروضیت رسانه‌ها نیز نشست‌هایی صورت گرفته، جلسه دوام دارد؛ ولی هنوز فیصله نهایی نشده که آیا آنها را به‌طور کامل معاف می‌کنند یا خیر.
به گفته اقای مسجدی، در کل ۳۲۰۸ رسانه مختلف ثبت در این وزارت، مبلغ ۴۴۲ میلیون افغانی از بابت‌های مختلف باقی‌دار اند که از این میان، ۲۱۵ میلیون آن مربوط به جرایم مالیاتی، ۲۰۲ میلیون مربوط به فریکونسی و ۲۵ میلیون آن مربوط به برق می‌شود.
گفتنی است که باقی‌داری این تعداد رسانه از سال ۱۳۸۱ تاکنون محاسبه شده‌است.
آقای مسجدی افزود، رسانه‌هایی که پس از اطلاع این وزارت و اداره اترا، حاضر به پرداخت مالیه نشوند، مطابق قانون به دادستانی کل معرفی می‌شوند.
با این‌همه، اکنون وزارت اطلاعات و فرهنگ، اداره اترا، وزارت مالیه و حدود ۱۷۰۰ رسانه دیگر، به فیصله نهایی دادستانی کل کشور چشم دوخته‌اند.
پاسخ دادستانی کل
عبدالقهار فرخ‌سیر؛ رییس نشرات دادستانی کل به خبرگزاری افق می‌گوید، بر اساس فرمان رییس جمهوری، یک کمیته خاص برای استحصال ادارات مقروض دولتی و غیر دولتی ایجاد شده که در آن، لیست مقروضیت رسانه‌ها از بابت مالیه، اجرت فریکونسی، عدم تجدید جواز و نیز عدم پرداخت صرفیه برق هم شامل است. این کمیته مختلط بوده که نمایندگان ریاست عمومی امنیت ملی، وزارت داخله و مالیه به ریاست دادستانی کل به‌گونه مشترک بر اسناد کار می‌کنند تا تصمیم نهایی را بگیرند.
خبرگزاری افق با چندین‌بار تماس و مراجعه حضوری به وزارت اطلاعات و فرهنگ، تلاش کرد آمار مقروضیت این تعداد رسانه را از آن وزارت و ریاست برق به‌دست آورد؛ اما گذشته از عدم همکاری شرکت برق، وزارت اطلاعات و فرهنگ در جواب مکتوب رسمی افق به‌خاطر دریافت مبلغ مجموعی باقی‌داری رسانه‌ها خطاب به ادارات زیردست این نهاد نوشت: «مدیریت محترم اجراییه! از این‌که حصول باقی‌داری مالیاتی رسانه‌ها تحت کار است از دادن معلومات خودداری شود.»
