ایران و عربستان، روی ریل رابطه
تهران به تازگی میزبان رییس دستگاه دیپلماسی عربستان سعودی بود تا روابط دو رقیب سنتی در جهان اسلام که هرکدام خود را نماینده اسلام شیعی و سنی می‌داند، رسما به حالت عادی بازگردد.
در این میان البته به باور کارشناسان، هنوز تمام مسایل به طور تمام و کمال، حل و فصل نشده‌است.
فیصل بن فرحان؛ وزیر خارجه عربستان که به تهران سفر کرده بود عصر روز شنبه، ۲۷ جوزا، با ابراهیم رئیسی؛ رییس جمهور ایران و حسین امیرعبداللهیان؛ وزیر خارجه این کشور دیدار و گفتگو کرد.
این اولین سفر یک مقام ارشد عربستان به ایران پس از ۷ سال قطع روابط بین دو کشور است.
وزیر خارجه عربستان همچنین در نشست خبری مشترکی با حسین امیرعبداللهیان شرکت کرد.
در این نشست فیصل بن فرحان گفته که سفرش در جهت تکمیل توافقی است که بین دو کشور برای عادی سازی روابط صورت گرفت.
روزنامه الکترونیکی «رأی الیوم»، به نقل از منابع سیاسی لبنانی گزارش داد که «فیصل بن فرحان پیامی را از طرف ملک سلمان بن عبدالعزیز برای رییس جمهور ایران خواهد آورد که به توسعه روابط دو کشور مربوط می‌شود.»
نخستین سفر یک مقام بلندپایه سعودی به تهران آن‌هم ۷ سال پس از قطع روابط میان دو کشور مهم منطقه، نتیجه دیپلماسی میانجی‌گری چین است که متحد راهبردی تهران محسوب می‌شود و از سوی دیگر، با توسعه روابط خود در تمامی زمینه‌ها با ریاض نیز در تلاش است تا از قدرت رو به زوال امریکا در منطقه استفاده کند و به بزرگ‌ترین شریک استراتژيک قدرت‌های مسلط بر مناسبات خاورمیانه تبدیل شود.
با این حال، تحول در روابط تهران – ریاض، دلایل و عوامل دیگری نیز دارد که یکی از آن‌ها تغییر مناسبات امریکا با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است. پس از ماجرای قتل فجیع جمال خاشقجی و روی کار آمدن دموکرات‌ها در کاخ سفید که نسبت به جمهوری‌خواهان، بیش‌تر به مسایل حقوق بشری اهمیت می‌‌دهند یا دست‌کم این‌گونه تظاهر می‌کنند، روابط میان واشنگتن و ریاض به وضوح رو به سردی نهاد.
یک دلیل دیگر، نحوه خروج نظامیان امریکایی از افغانستان بود. اعراب نیز مانند سایر متحدان سنتی امریکا دریافتند که واشنگتن، هرگز در روزهای سخت، شریکی نیست که بتوان بر آن تکیه کرد. به همین دلیل، آن‌ها اکنون در تلاش اند تا شرکای راهبردی تازه‌ای برای خود جستجو کنند و یا دست کم از حجم تنش و تخاصم با دشمنان سنتی‌شان بکاهند تا کم‌تر آسیب‌پذیر باشند.
بن‌بست در جنگ یمن و افزایش کسری بودجه سعودی‌ها در کنار تخریب وحشتناک وجهه حقوق بشری شاهزاده‌های آل سعود نیز از دیگر مواردی بود که آن‌ها را در نهایت به این نتیجه رساند که راهی جز تعامل با ایران ندارند.
از سوی دیگر، گفته می‌شود که اعراب از این‌که امریکا به آن‌ها در «مهار ایران» کمک نمی‌کند، خشمگین و عصبی‌اند و به همین دلیل، به جای تقابل مستقیم با تهران که هزینه‌های بسیار بالایی برای اعراب متکی به امریکای غیرقابل اعتماد خواهد داشت، راه سازش و رابطه را در پیش گرفته‌اند.
جنگ اوکراین و آشکار شدن نشانه‌های بزرگ تغییر در مناسبات جهانی و معادلات بین‌المللی با محوریت قدرت‌های مخالف امریکا و غرب نیز از دیگر مواردی بود که بر ترمیم روابط اعراب با تهران، تاثیر گذاشت.
عرب‌ها پیش‌تر با خواسته‌های امریکا برای تحریم روسیه، همراهی نکرده بودند. آن‌ها همچنین برای مهار افزایش شدید قیمت جهانی نفت پس از آغاز جنگ اوکراین نیز به خواست امریکا تمکین نکردند و تولید نفت خود را افزایش ندادند.
به این ترتیب، تهران به تازگی میزبان رییس دستگاه دیپلماسی عربستان سعودی بود تا روابط دو رقیب سنتی در جهان اسلام که هرکدام خود را نماینده اسلام شیعی و سنی می‌داند، رسما به حالت عادی بازگردد.
در این میان البته به باور کارشناسان، هنوز تمام مسایل به طور تمام و کمال، حل و فصل نشده‌است. از جمله این‌که ریاض همچنان در حال پی‌‌‌گیری یک دیپلماسی نهان‌روشانه برای عادی‌سازی آرام رابطه با رژيم اسراییل است؛ چیزی که بی‌تردید به مذاق تهران، خوش نخواهد آمد.
در عرصه‌های دیگری مانند یمن، لبنان، فلسطین، سوریه، عراق، افغانستان و دیگر کشورهای آشوب‌زده خاورمیانه هم دو قدرت سنتی جهان اسلام، درگیر تضاد منافع اند که مدیریت متمدنانه و مسالمت‌آمیز آن نیازمند سطحی بی‌سابقه از همکاری‌های راهبردی است؛ چیزی که دست‌کم در حال حاضر وجود ندارد و برای دستیابی به آن، هردوطرف نیازمند اعتمادسازی، حسن نیت و تعمیق روابط اند.
