طالبان در نشست مسکو؛ دولت فراگیر یا پذیرش «امارت»؟
دعوت از نماینده طالبان در فرمت مسکو هرگز به معنای پذیرش رژيم «امارت» از سوی روسیه نخواهد بود و چه بسا بالعکس، این اقدام، چنان که پیش از این، ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور افغانستان، بیان کرده، تلاشی برای تحت فشار قرار دادن طالبان برای تمکین به خواسته مهم جامعه جهانی برای تشکیل «دولت واقعا فراگیر» در کابل باشد.
ماریا زاخارووا؛ سخنگوی وزارت خارجه روسیه در کنفرانس مطبوعاتی هفتگی خود گفت که پنجمین نشست رایزنی کشورهای منطقه درباره افغانستان در ۲۹ سپتامبر در شهر زاخان روسیه برگزار خواهد شد.
او گفت: «قرار است شرکت‌کنندگان در نشست در مورد تحولات جاری افغانستان، مصالحه بین‌افغانی، تلاش‌ها برای تامین امنیت در منطقه و بازسازی کشور گفتگو کنند و بیانیه مشترکی نیز صادر شود.»
در همین حال، وزارت خارجه طالبان به رسانه‌های محلی گفته که امیرخان متقی؛ وزیر خارجه این گروه در نشست مسکو شرکت می‌کند.
در نشست قبلی فرمت مسکو که در نوامبر سال گذشته برگزار شد، از طالبان دعوت نشد.
در رویدادی دیگر، به گزارش خبرگزاری تاس، واسیلی نبنزیا؛ نماینده دایم روسیه در سازمان ملل گفته است که اوکراین امسال بیش از ۱.۸ میلیارد دالر کمک سازمان ملل دریافت کرده است که یک میلیارد دالر بیش‌تر از کمک این سازمان به افغانستان است.
روسیه از جمله کشورهایی است که بارها تصریح کرده که مسئولیت کمک به مردم افغانستان و بازسازی این کشور جنگ‌زده به عهده امریکاست؛ کشوری که ۲۰ سال رهبری جنگی را در اختیار داشت که باعث کشته شدن صدها هزار نفر شد و ویرانی‌های گسترده‌ای را در پی داشت. به نظر میرسد که ارزیابی روسیه از میزان پول کمک‌شده از سوی سازمان ملل به اوکراین و افغانستان هم در راستای همین مطالبه صورت گرفته و هدف از آن، نشان دادن دوگانه‌رفتاری ناعادلانه در قبال بحران‌های مشابه در دو کشور گوناگون است که یکی در مسیر منافع غرب قرار دارد و دیگری کشوری فراموش‌شده است و علیرغم این‌که غرب خود مسئول ایجاد بحران و بی‌ثباتی و جنگ و ویرانی در آن شمرده می‌شود؛ اما هیچ مسئولیتی در قبال اعمال و رفتار خود و پیامدهای آن برای کشور هدف، بر عهده نمی‌گیرد.
در این میان، نشست «فرمت مسکو» امسال در شرایطی برگزار می‌شود که به نظر میرسد سیاست روسیه در قبال افغانستان در غیاب امریکا، فعال‌تر شده و نگرانی‌ها، چالش‌ها و دغدغه‌های امنیتی، استراتژيک و ژئوپلیتیک تازه‌ای در این زمینه شکل گرفته‌است.
اگرچه روسیه از همان آغاز تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، تلاش کرده تا روابط خود را با رژيم کابل، حفظ کند؛ اما این روابط برخلاف انتظارهای اولیه، دیگر چندان گرم و دوستانه نیست. در برخی موارد حتی اظهار نگرانی‌های صریح مقام‌های مسکو درباره وضعیت امنیتی افغانستان، مساله تروریزم، قدرت‌گیری داعش و افزایش تولید و قاچاق مواد مخدر، واکنش مستقیم طالبان را در پی داشته و به تنش لفظی و دیپلماتیک میان دوطرف تبدیل شده‌است.
از جانب دیگر، در هفته‌های اخیر، روابط روسیه با «جبهه مقاومت» ضد طالبان به رهبری احمد مسعود، دستخوش تغییرات ملموس شده است. اخیرا احمد مسعود به مجلس دومای روسیه دعوت شد و در پی آن نیز رییس دفتر «بنیاد مسعود» در مسکو از «فصل جدید» روابط روسیه و «جبهه مقاومت» سخن گفت.
افزون بر این، مقام‌های روسی بارها به صراحت اعلام کرده‌اند که دولتی را در کابل به رسمیت می‌شناسند که به معنای واقعی کلمه فراگیر و نماینده تمام اقلیت‌‌های قومی افغانستان باشد؛ خواسته‌ای که طالبان همچنان در برابر آن مقاومت می‌کنند و مدعی اند که دولت آن‌ها فراگیر است!
با توجه به این واقعیت‌ها اگرچه طالبان تلاش خواهند کرد تا در نشست «فرمت مسکو» ادعای تکراری و مضحک خود در زمینه وجود دولت فراگیر و همه‌شمول در کابل را تکرار کنند و از این نشست به مثابه فرصتی برای لابی‌گری با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی سود ببرند؛ اما به باور تحلیل‌گران، دعوت از نماینده طالبان در فرمت مسکو هرگز به معنای پذیرش رژيم «امارت» از سوی روسیه نخواهد بود و چه بسا بالعکس، این اقدام، چنان که پیش از این، ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور افغانستان، بیان کرده، تلاشی برای تحت فشار قرار دادن طالبان برای تمکین به خواسته مهم جامعه جهانی برای تشکیل «دولت واقعا فراگیر» در کابل باشد.
در این میان البته این نیز مهم است که به جز نماینده طالبان، چه طرف‌های دیگری از رهبران سیاسی و قومی و فعالان سرشناس افغان در این نشست دعوت می‌شوند. در صورتی که در کنار طالبان از جریان‌های ضد طالبان نیز دعوت شود، این امر می‌تواند بر ارزش و اعتبار نشست فرمت مسکو بیافزاید و به این روند برای تبدیل‌شدن به بستر و زمینه‌ای برای شکل‌گیری یک گفتگوی معنادار بین‌افغانی به منظور رسیدن به یک توافق صلح‌آمیز سیاسی، ظٰرفیت مضاعف اعطا کند.
