غیبت رهبران قدرتهای بزرگ در مجمع عمومی سازمان ملل
نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل، پرده از شکاف‌های عمیق در مناسبات جهانی، رخنه در تسلط غرب بر سرنوشت جهان که روزگاری، نامخدوش و خلل‌ناپذیر به نظر می‌رسید و ظهور بلوک‌های جدید قدرت در معادلات بین‌المللی برداشت و نشان داد که مرجعیت سیاسی امریکا به مثابه «ابرقدرت» بیش از پیش، به چالش کشیده شده و ایالات متحده در حال از دست دادن موقعیت استراتژیک خود به عنوان رهبری‌کننده دنیای «تک‌قطبی» است.
هفتاد و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل در شرایطی آغاز به کار کرد که رهبران چهار عضو از پنج عضو دایم شورای امنیت این سازمان در این مجمع غایب بودند و تنها جو بایدن؛ رئیس جمهوری امریکا در نشست امسال حضور داشت.
نشست امسال نمایندگان ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل که در پس‌زمینه جنگ اوکراین، بحران‌های سیاسی جدید در غرب افریقا و امریکای لاتین، بی‌ثباتی اقتصادی، افزایش نابرابری و بلایای طبیعی تازه به شکل زلزله‌های ویرانگر، سیل و آتش‌سوزی‌های مخرب برگزار شد، موضوعِ «بازسازی اعتماد و احیای مجدد همبستگی جهانی به منظور تسریع اقدامات لازم برای تحقق اهداف برنامه توسعه پایدار ۲۰۳۰ و تحقق صلح، رفاه، پیشرفت و محیط زیست پایدار برای همه مردم جهان» را برای خود برگزیده است.
سران و نمایندگان ۴۸ کشور عضو سازمان ملل متحد در نشست ۲۰۲۳ شرکت نکردند. به جز ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهور روسیه، جای خالی شی جین پینگ؛ رییس جمهور چین، امانوئل مکرون؛ رییس جمهوری فرانسه و ریشی سوناک؛ نخست‌وزیر بریتانیا نیز احساس می‌شد.
به جز این‌ها، چهر‌ه‌های مهم دیگری مانند نخست‌وزیر هند و رییس جمهور مکسیکو هم در اجلاس امسال، شرکت نکردند و به این ترتیب، از نظر کارشناسان، نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل، پرده از شکاف‌های عمیق در مناسبات جهانی، رخنه در تسلط غرب بر سرنوشت جهان که روزگاری، نامخدوش و خلل‌ناپذیر به نظر می‌رسید و ظهور بلوک‌های جدید قدرت در معادلات بین‌المللی برداشت و نشان داد که مرجعیت سیاسی امریکا به مثابه «ابرقدرت» بیش از پیش، به چالش کشیده شده و ایالات متحده در حال از دست دادن موقعیت استراتژیک خود به عنوان رهبری‌کننده دنیای «تک‌قطبی» است.
این‌که از پنج عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل، تنها جو بایدن؛ رییس جمهوری امریکا که میزبان سازمان ملل است و به طور سنتی پس از دبیر کل این سازمان، در روز نخست نشست مجمع عمومی سخنرانی می‌کند، حضور داشت و هیچ رهبر دیگری شرکت نکرده بود، نشانگر اقتدار متزلزل شورای امنیت این سازمان بود که مستحکم‌ترین و مقتدرترین رکن این سازمان به حساب می‌آید.
در پی شیوع اپیدمی کرونا، خروج آشفته و فاجعه‌بار امریکا از افغانستان و آغاز جنگ اوکراین، تنش در روابط غرب و شرق به شدت افزایش یافت، اعتبار جهانی ایالات متحده، آسیب دید و کشورهای بیش‌تری – حتی نزدیک‌ترین متحدان امریکا – به این نتیجه رسیدند که واشنگتن، یک شریک صادق و قابل اعتماد نیست و اتکا به تضمین‌ها و تعهدات امنیتی این کشور، مانع آسیب‌پذیری کشورها در قبال دشمنان امریکا نخواهد شد؛ بنابراین، شورای امنیت سازمان ملل متحد هم روز به روز، تضعیف شد و اقتدار پیشین خود برای تصمیم‌گیری درباره مسایل امنیتی جهان در ابعاد کلان را از دست داد.
به همین دلیل، حتی اگر همه رهبران پنج عضو دایم شورای امنیت، در نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل نیز شرکت می‌کردند، دستیابی به توافقات بزرگ و سرنوشت‌ساز درباره مسایل حاد جهانی، بسیار دور از انتظار می‌نمود؛ اما بالعکس شاید شاهد تنش و تخاصم و تقابل و جنگ‌های شدید لفظی میان رهبران قدرتهای بزرگ در صحن علنی سازمان ملل و نشست شورای امنیت می‌بودیم.
با این‌همه، همان‌گونه که اشاره شد، این تنها چهار عضو دایم شورای امنیت نبودند که در نشست امسال، شرکت نکردند؛ بلکه به جز آن‌ها ده‌ها رهبر دیگر کشورهای عضو سازمان ملل متحد نیز به جای حضور مستقیم در نشست مجمع عمومی، نمایندگان‌شان را به نیویارک فرستادند؛ تصمیمی که یک‌بار دیگر ثابت کرد که سازمان ملل دیگر قادر به حل و فصل مسایل بزرگ بین‌المللی نیست، اعتبار، اقتدار، مرجعیت و مقبولیت خود را از دست داده و در برخی موارد، دست‌ابزار قدرتهای بزرگ شده و دیگر نمی‌تواند به عنوان یک سازمان بی‌طرف، از تشدید تنش، جلوگیری کند، در برابر اقتدارگرایی و نقض آشکار حاکمیت ملی کشورهای عضو این سازمان بایستد و نظم و ثبات و عدالت و امنیت را در مناسبات جهانی را تامین و تضمین کند.
با توجه به این واقعیت‌ها غیبت معنی‌دار رهبران ده‌ها کشور جهان در هفتادوهشتمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در گام نخست، لطمه به اقتدار امریکا بود و نشان داد که واشنگتن جایگاه پیشین خود به مثابه «ابرقدرت» را از دست داده و دیگر قادر به ایفای نقش رهبری‌کننده در مناسبات جهانی نیست، و در گام بعدی، ناتوانی، ناکارآمدی، ضعف ساختاری و فقدان ظرفیت حل چالش‌های عظیم بین‌المللی از سوی سازمان ملل را آشکار کرد و حتی این حقیقت هرچند تلخ را آشکار ساخت که شورای امنیت سازمان ملل هم دیگر توانایی احراز اقتدار پیشین خود برای تثبیت و تحکیم نظم و ثبات در مناسبات جهانی را ندارد.
