پیام فرمت مسکو: حاکمیت طالبان، تهدید است
تاکید و تکرار این خواسته اما نشان داد که کشورهای عضو این پلتفرم مهم منطقه‌ای همچنان بر خواسته اصلی خود، متمرکز اند و از آن عقب‌نشینی نخواهند کرد؛ زیرا به باور آن‌ها حاکمیت مطلق طالبان بر افغانستان، یک تهدید جدی برای امنیت و ثبات و صلح در افغانستان و کشورهای پیرامون آن محسوب می‌شود.
پنجمین نشست منطقه‌ای «فرمت مسکو» درباره افغانستان در کازان روسیه با صراحت بیشتر از نشست‌های پیشین خواست‌های خود را از حکومت طالبان مطرح کرد.
در بیانیه پایانی این نشست آمده که کشورهای منطقه با ابراز نگرانی درباره فعالیت گروههای تروریستی، از مقام‌های طالبان «به‌خاطر مبارزه جدی با داعش قدردانی کرده و از آن‌ها خواسته که در برابر همه گروههای تروریستی همین رویه را انجام دهند.»
فرمت مسکو از طالبان خواست که با کشورهای منطقه در مبارزه با تروریزم و قاچاق مواد مخدر همکاری کنند و «بیشتر شرکت‌کنندگان» مخالف مبارزه با تروریزم از سوی «نیروهای بیرونی» بودند؛ اما مشخصا از کشور خاصی نام نبردند.
به باور شرکت‌کنندگان «متاسفانه هیچ پیشرفتی در تشکیل یک دولت واقعا فراگیر نماینده اقوام و گروههای سیاسی صورت نگرفته است.»
اعلامیه افزوده: «با وجود انتصاب برخی نمایندگان منفرد از اقوام مختلف افغانستان در اداره کابل، هیچ‌گونه تکثر سیاسی در آن دیده نمی‌شود.»
فرمت مسکو بار دیگر از طالبان خواست تا «با نمایندگان گروههای سیاسی- قومی، گفتگوی عملی و نتیجه‌محور» انجام دهند.
با وجود این‌که امیرخان متقی؛ وزیر امور خارجه طالبان در نشست فرمت مسکو حضور داشت، مطالبات اعضای شرکت‌کننده درباره لزوم تشکیل دولت فراگیر را رد کرد و مدعی شد که عامل اصلی بحران در ۴۵ سال گذشته، تحمیل نسخه خارجی دولت فراگیر بوده؛ اما این امر، سبب نشد تا کشورهای شرکت‌کننده، هم در سخنرانی‌های خود و هم در بیانیه پایانی این نشست، خواسته‌های صریح، بی‌پرده و جدی خود را از طالبان مطرح نکنند.
با وجود این‌که بیانیه پایانی، حاوی نکات «مثبت» درباره «موفقیت» طالبان در مبارزه با داعش و همچنین «پیشرفت» در مهار کشت و تولید مواد مخدر هم بود؛ اما انتقادات، نگرانی‌ها و خواسته‌های مهم‌تری هم مطرح شد که این نکات مثبت را کاملا تحت‌الشعاع قرار داد.
در این میان، بزرگ‌ترین خواسته کشورهای شرکت‌کننده، لزوم تشکیل دولت واقعا فراگیر با مشارکت تمام اقوام و جریان‌های سیاسی کشور بود؛ چیزی که از همان آغاز این روند مهم منطقه‌ای از محورهای ثابت و پایدار آن بوده و در برخی موارد، حتی موجب تنش میان کشورهای عضو این روند با دولت طالبان شده است.
تاکید و تکرار این خواسته اما نشان داد که کشورهای عضو این پلتفرم مهم منطقه‌ای همچنان بر خواسته اصلی خود، متمرکز اند و از آن عقب‌نشینی نخواهند کرد؛ زیرا به باور آن‌ها حاکمیت مطلق طالبان بر افغانستان، یک تهدید جدی برای امنیت و ثبات و صلح در افغانستان و کشورهای پیرامون آن محسوب می‌شود؛ زیرا آن‌ها به طور ضمنی به این واقعیت اشاره کردند که طالبان، به جز داعش، با دیگر گروههای تروریستی، مبارزه نمی‌کنند، مواد مخدر صنعتی به طرز خطرناکی رشد پیدا کرده و ناامنی و بی‌ثباتی و رویکردهای افراط‌گرایانه به سرعت رو به شیوع و گسترش است.
کشورهای شرکت‌کننده همچنین بر لزوم حذف ممنوعیت تحصیل و آموزش زنان و دختران تاکید کردند؛ چیزی که یکی از پیش‌شرط‌های مهم جامعه بین‌المللی برای به رسمیت شناختن دولت طالبان است.
یکی دیگر از نقاط برجسته نشست امسال فرمت مسکو، مخالفت صریح با هرگونه دخالت نظامی خارجی در افغانستان از سوی کشورهای بیگانه به هر بهانه‌ای بود. این نشان می‌داد که کشورهای شرکت‌کننده، مصمم اند که بحران افغانستان را از طریق سازوکارهای منطقه‌ای مدیریت کنند و مداخلات نظامی خارجی را موجب گسترش بحران و تشدید خشونت و ناامنی و بی‌ثباتی و رشد تروریزم می‌دانند.
با این‌همه، همان‌گونه که اشاره شد، محتوای بیانیه پایانی فرمت مسکو، به وضوح حاوی این نکته مهم بود که حاکمیت یکجانبه طالبان به مثابه یک جریان قومی و ایدئولوژيک بر کل افغانستان، تهدیدآمیز و بحران‌زا است و در صورتی که در کابل یک حکومت به معنای واقعی کلمه، فراگیر تشکیل نشود، دامنه‌های این تهدید، روز به روز گسترده‌تر خواهد شد و کشورهای بیش‌تری را در پیرامون افغانستان درگیر خواهد کرد.
نکته قابل تأمل این بود که نماینده تاجیکستان در فرمت مسکو، بیانیه پایانی این نشست را امضا نکرد تا مخالفت خود را با محتوای آن نشان دهد. دولت دوشنبه یکی از جدی‌ترین مخالفان حاکمیت بلامنازع طالبان بر افغانستان است و از جبهه نظامی ضد طالبان حمایت می‌کند. سران تاجیکستان همواره خواستار تشکیل دولت فراگیر و مشارکت تاجیک‌ها در قدرت سیاسی شده‌اند. آن‌ها همچنین درباره پیوندهای طالبان با گروههای تروریستی و توسعه تروریزم به آسیای مرکزی از سوی طالبان، هشدار داده‌اند. بنابراین، بیانیه پایانی فرمت مسکو، احتمالا از نظر تاجیک‌ها به اندازه کافی، تند و صریح و جدی نبوده است.
با این‌همه، وزیر خارجه طالبان، تلاش کرد با استفاده از تریبون این نشست و نیز دیدارهایی که در حاشیه آن انجام داد، از حاکمیت طالبان دفاع کند و از «دستاوردهای» مورد ادعای آن تبلیغ کند. این در حالی بود که مخالفان طالبان، غایب بزرگ این نشست بودند و هیچ‌کس به نیابت از آن‌ها ادعاهای طالبان در حوزه‌های گوناگون را به چالش نکشید.
