هشدار به طالبان: این سه اشتباه عمرتان را کوتاه می‌کند
برای بسیاری از مردم کشور، برخورد خشونت‌بار و تحقیرآمیز با زنان، در تاریخ معاصر کشور، سابقه ندارد و براساس سنت‌های فرهنگی و اجتماعی افغانستان نیز امری بسیار مذموم و ناجوانمردانه محسوب می‌شود. به همین دلیل، این برخوردها حتی در میان علمای سنی‌مذهب نیز به شدت واکنش‌برانگیز شده و به باور کارشناسان، انتقادات تند این عالم شیعه در غرب کابل نشان می‌دهد که به تعبیری، کارد به استخوان رسیده و کاسه صبر مردم، لبریز شده است.
«آیت‌الله» واعظزاده بهسودی؛ روحانی شیعه در افغانستان در سخنرانی نماز جمعه در کابل گفت که در برابر شکایت‌های مردم در مورد دستگیری زنان و دختران، تا هنوز مردم را به «حوصله» و «صبر» توصیه کرده و کسی منکر «امر به خوبی و نهی از منکر» نیست؛ اما «در روش احتیاط لازم است».
این صریح‌ترین انتقاد یک روحانی بلندپایه شیعه در پی سیاستهای بحث‌برانگیز متعدد طالبان علیه هزاره‌های افغانستان است که اکثریت قریب به اتفاق آنان، شیعه هستند.
این انتقاد به طور مشخص، رویکرد وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان را هدف گرفته که مأموران و «محتسبان» آن در هفته‌های اخیر، زنان و دختران شیعه هزاره و شیعه را در غرب کابل و سایر ولایات به بهانه بی‌حجابی می‌ربایند و در برخی موارد، دخترانی که از زندان طالبان آزاد شده‌اند، دست به خودکشی زده و برخی دیگر نیز به دلیل فشارهای اجتماعی و خانواد‌ه‌ها، نامزدی‌شان فسخ شده است.
در موارد دیگر هم گزارش شده که مردان پشتون با استفاده از نام طالبان، اقدام به ربودن دختران هزاره به بهانه بی‌حجابی کرده‌اند.
این برخوردها به شدت واکنش‌برانگیز شده و بر خشم و نفرت مردم شیعه و هزاره کشور از طالبان افزوده است؛ زیرا برای بسیاری از مردم کشور، این‌گونه برخورد خشونت‌بار و تحقیرآمیز با زنان، در تاریخ معاصر کشور، سابقه ندارد و براساس سنت‌های فرهنگی و اجتماعی افغانستان نیز امری بسیار مذموم و ناجوانمردانه محسوب می‌شود. به همین دلیل، این برخوردها حتی در میان علمای سنی‌مذهب نیز به شدت واکنش‌برانگیز شده است.
به باور کارشناسان، انتقادات تند این عالم شیعه در غرب کابل نشان می‌دهد که به تعبیری، کارد به استخوان رسیده و کاسه صبر مردم، لبریز شده است.
واعظزاده خطاب به هبت‌الله آخوندزاده؛ رهبر طالبان گفت: «آقای هبت‌الله، ما افغانستان را می‌خواهیم، اسلام را می‌خواهیم، شریعت و دیانت را می‌خواهیم، امر به معروف و نهی از منکر و حجاب را می‌خواهیم؛ اما در کنار آن با روش تند و خشن مخالف هستیم.»
سابقه نداشته است که تاکنون یک عالم شیعه یا حتی سنی، این‌گونه از رهبر طالبان، به طور مستقیم، انتقاد کند. این به معنای آن است که سیاستهای تحقیرآمیز و سرکوبگرانه اخیر طالبان علیه زنان در غرب کابل، دایکندی، بامیان، غزنی و… بر دامنه خشم و انزجار مردم افزوده است و ادامه آن، روابط کژدار و مریز میان شیعیان و طالبان را به شدت آسیب‌پذیر کرده است.
واعظزاده بهسودی، کسی است که روابط بسیار نزدیکی با طالبان دارد. او از جمله آن دسته از فعالان هزاره و شیعه است که از همان آغاز تسلط طالبان، تلاش کرده، پلی میان مردم و طالبان باشد و اجازه ندهد که روابط دوطرف، خصمانه، تنش‌آلود و بحرانی شود و هزینه‌های ناشی از آن افزایش پیدا کند. این چیزی بود که او در سخنرانی روز جمعه خود نیز بارها به آن اشاره کرد؛ اما انتقادات آشکار او از شخص رهبر طالبان این واقعیت را تایید می‌کند که این روابط در پی فشارهای رو به افزایش حلقاتی از طالبان علیه هزاره‌ها و شیعیان، متزلزل شده و در خطر فروپاشی قرار گرفته و آقای واعظزاده هم درباره این رویداد، هشدار داد.
او همچنین از رهبر طالبان انتقاد کرد و گفت: «نمایندگان شورای علمای شیعه به قندهار رفتند و پنج یا شش روز آنجا ماندند [اما] به حضور پذیرفته نمی‌شوند و برمی‌گردند. اما یک ملای پاکستانی در ظرف یکی دو روز کل مقامات را می‌بیند.»
اشاره او به سفر چندی پیش «مولانا» فضل‌الرحمان؛ رهبر جمعیت علمای پاکستان به کابل و قندهار است که با استقبال گرم و گسترده طالبان رو‌به‌رو شد و تحت تدابیر شدید امنیتی توانست در کابل و قندهار با رهبران عالی‌رتبه طالبان از جمله شخص ملا هبت‌الله که در قندهار پنهان است، دیدار کند.
این ملای پاکستانی، نفوذ عمیقی بر طالبان دارد و اکثر رهبران و اعضای طالبان در مدارس زیر پوشش او در پاکستان، آموزش دیده‌اند.
با این‌همه رهبر طالبان تاکنون حتی یک‌بار با علمای شیعه افغانستان دیدار نکرده و حتی باری گفته بود که در افغانستان، تنها یک مذهب اسلامی وجود دارد و آن، سنی حنفی است؛ سخنانی که چندی پیش از سوی ملا ندا ندیم؛ وزیر تحصیلات عالی طالبان و از چهره‌های بسیار نزدیک به ملا هبت‌الله نیز تکرار شد و واکنش‌های بسیاری را برانگیخت.
به نظر می‌رسد که نگاه رهبر طالبان و مهره‌های نزدیک به او مانند ندا ندیم، خالد حنفی، حکیم حقانی و نورمحمد اسلام‌جار، نسبت به شیعیان، تکفیری است و از دید آنان، شیعیان افغانستان، مسلمان نیستند!
آقای واعظزاده هم در سخنرانی اخیر خود به این موضوع اشاره کرد و از جمله گفت که والی طالبان در هرات، کتابی در تکفیر شیعیان نوشته است و درباره پیامدهای ویرانگر این رویکرد، هشدار داد.
او گفت که به مسئولان طالبان گفته است که «امارت اسلامی سه اشتباه مرتکب شده است و با هر اشتباه فاصله‌اش از مردم زیاد شده است. اشتباهات را جبران کند.»
اشتباه اول «شهادت استاد مزاری بود که به حکومت طالبان در دهه ۱۹۹۰ اعتماد کرد» و با کشتن او «پایه‌سنگ بی‌اعتمادی» گذاشته شد.
عبدالعلی مزاری؛ رهبر پیشین حزب وحدت اسلامی بود که پیش از به قدرت رسیدن طالبان در دور اول، به امید مذاکره با آنان به چهارآسیاب کابل رفت؛ اما به طور فجیعی شهید شد.
مساله دوم از دید واعظزاده، مذهب است و «شما فقه جعفری را از نصاب تعلیمی انداختید»، مذهب موضوع «حساس» است و «هیچ شیعه، سنی نمی‌شود و هیچ سنی، شیعه. به مذهب مردم کار نگیرید.»
طالبان مذهب تشیع را به رسمیت نمی‌شناسند، شیعیان را «اقلیت دینی» می‌خوانند، محتوای مربوط به فقه جعفری را از کتاب‌های درسی حذف کرده‌اند، دیپارتمنت فقه جعفری را در دانشکده شرعیات دانشگاه بامیان که یک ولایت شیعه‌نشین است، منحل کرده و حتی شورای علمای بامیان با انتخاب رهبر طالبان، صرفا از ملاهای سنی تشکیل شده؛ در حالی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت بامیان، شیعه و هزاره است.
«آیت‌الله» واعظزاده بهسودی با اشاره به موج بازداشت‌های خودسرانه دختران و زنان نیز گفت که «مساله سوم که خیلی حساسیت‌برانگیز است، مساله ناموس است.»
حکومت طالبان باید توجه کند که «اقوام و مذاهب در این کشور حق سکونت و زندگی دارند.»
این عالم شیعه افغانستان تاکید کرد که شیعیان نمی‌خواهند وارد «تقابل» با حکومت طالبان شوند.
«حالا هم می‌گوییم مردم! تقابل به‌صلاح نیست، ما طرفدار نزاع نیستیم. طرفدار جنجال نیستیم. طرفدار جنگ نیستیم. ما خواهان تعاملیم، خواهان برادری هستیم. خواهان همدلی هستیم. زندگی برادرانه و هموطنی‌مان هستیم. ما دو سال و هفت ماه است که این شعار را می‌دهیم و عمل هم کرده‌ایم.»
با این‌همه، مشخص نیست که این سخنان تا چه اندازه، سیاستهای شیعه‌ستیزانه و سرکوبگرانه طالبان علیه شیعیان و هزاره‌ها را تغییر می‌دهد و آن‌ها آیا آماده‌اند تا به این هشدارها توجه کرده و به تقابل پایان دهند و راه تعامل و آشتی را در پیش بگیرند؟
یک نکته اساسی دیگر این است که به باور برخی تحلیلگران، سخنان آقای واعظزاده، شاید بخشی از جنگ قدرت داخلی و تسویه حساب‌های گروهی طالبان باشد؛ زیرا نشستی که آقای واعظزاده در آن سخنرانی کرد از سوی مدارعلی کریمی؛ معاون وزارت شهرسازی طالبان برگزار شده بود که روابط نزدیکی با شبکه حقانی دارد. افزون بر این، خود آقای واعظزاده هم اذعان کرد که پیش از این سخنرانی با مسئولان استخبارات طالبان درباره این مسایل، صحبت کرده‌است. استخبارات طالبان عمدتا زیر سلطه شبکه حقانی قرار دارد که در برابر حلقه قندهار و ملا هبت‌الله آخوندزاده قرار دارد و با سیاستهای تندروانه او در بسیاری از زمینه‌ها از جمله سرکوب و بازداشت دختران و زنان، تعطیلی مکاتب دخترانه، منع کار زنان، نگاه تکفیری به شیعیان و… مخالف است.
به این ترتیب، آیا استخبارات طالبان و شبکه حقانی با حمایت از بیان این سخنان از زبان یک عالم پرنفوذ شیعه در غرب کابل، سعی کردند به رهبر طالبان درباره پیامدهای ادامه سیاستهای سرکوبگرانه و افراطی او هشدار دهند؟
پاسخ به این پرسش، آسان نیست؛ اما انتظار می‌رود شکاف میان شبکه حقانی و حلقه قندهار در نهایت، از فشارهای جاری بر جامعه شیعه و هزاره کشور بکاهد و به سرکوب، ارعاب، تحقیر و تکفیر علیه آنان پایان دهد.
