طالبان و تاجیکستان؛ دورنمای روابط همسایگان متخاصم
در طول بیش از سه سال گذشته، تاجیکستان تنها کشور همسایه افغانستان بوده است که هیچ‌گونه رابطه سیاسی رسمی با طالبان برقرار نکرده و همواره در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی درباره توسعه تروریزم از افغانستان، خطرات و تهدیدهای ناشی از حاکمیت طالبان بر سرنوشت این کشور، حذف تاجیک‌ها از سیاست و قدرت و گسترش ناامنی و تروریزم و تغییر ساختار قومی و جمعیتی مناطق شمالی کشور هشدار داده است.
مولوی عبدالکبیر؛ معاون سیاسی نخست وزیر طالبان می‌گوید که روابط سیاسی این گروه با تاجیکستان نسبت به گذشته در حال پیشرفت است. عبدالکبیر گفت که با آنکه تاجیکستان هنوز سفارت افغانستان را به طالبان واگذار نکرده؛ اما روابط تجاری گسترده‌ای میان دو کشور جریان دارد و گذرگاه شیرخان بندر به روی تاجران دو کشور باز است.
عبدالکبیر می‌گوید که تاجران افغان و تاجیکستان در حال حاضر میان دو کشور رفت و آمد می‌کنند. او در سخنرانی خود در کابل مدعی شد که روابط سیاسی و اقتصادی طالبان با کشورهای منطقه در حال گسترش و پیشرفت بوده است.
طالبان پیش از این نیز بارها ادعا کرده‌اند که برقراری مراودات سیاسی و اقتصادی با کشورهای مختلف منطقه و جهان نشان‌دهنده مشروعیت رژیم آنان است و به این ترتیب، حتی اگر هیچ کشوری آنان را به رسمیت نشناسد گسترش تعاملات آن‌ها در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی با جهان خارج نشان می‌دهد که طالبان دیگر منزوی نیستند، دولت مشروع افغانستان محسوب می‌شوند و این وضعیت تفاوت چندانی با شناسایی رسمی رژیم حاکم بر افغانستان ندارد.
در مورد تاجیکستان نیز پیش از این بارها از سوی طالبان ادعا شده که روابط آن‌ها در حال بهبود است و طرف تاجیکستانی با برقراری ارتباط مستقیم با طالبان در صدد کاهش تنش‌ها و خصومت‌ها و گسترش ارتباطات و تعاملات است.
در همین راستا حتی گزارش‌های غیررسمی حاکی از آن است که رئیس سازمان استخباراتی تاجیکستان نیز مستقیماً به کابل سفر کرده و با رهبران و مقامات طالبان در مورد روابط دوجانبه، حل مسائل، کاهش تنش‌ها و خصومت‌ها گفتگو کرده است.
با این‌همه در طول بیش از سه سال گذشته، تاجیکستان تنها کشور همسایه افغانستان بوده است که هیچ‌گونه رابطه سیاسی رسمی با طالبان برقرار نکرده و همواره در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی درباره توسعه تروریزم از افغانستان، خطرات و تهدیدهای ناشی از حاکمیت طالبان بر سرنوشت این کشور، حذف تاجیک‌ها از سیاست و قدرت و گسترش ناامنی و تروریزم و تغییر ساختار قومی و جمعیتی مناطق شمالی کشور هشدار داده است.
تاجیکستان همچنین به منظور مقابله با رخنه و نفوذ گروه‌های تروریستی از افغانستان به آسیای مرکزی و نیز جلوگیری از قاچاق انسان و مواد مخدر از افغانستان به این کشورها طرح تشکیل یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان را مطرح کرده و آن را به سازمان پیمان امنیت جمعی، کشورهای مستقل مشترک المنافع، جمهوری فدراتیو روسیه و همه پلتفرم‌های منطقه‌ای ارائه کرده است.
بر همین اساس، اکنون که تاجیکستان به ریاست کشورهای مستقل مشترک المنافع رسیده پیش‌بینی می‌شود که طرح ایجاد کمربند امنیتی در اطراف افغانستان با جدیت بیشتر از سوی مقامات دوشنبه پی‌گیری شود و مراحل عملیاتی آن در دستور کار سازمان‌های منطقه‌ای از جمله سازمان پیمان امنیت جمعی و کشورهای مستقل مشترک المنافع قرار بگیرد.
از جانب دیگر، با وجود انتشار گزارش‌هایی مبنی بر اینکه تاجیکستان به منظور برقراری روابط با طالبان، گروه‌های مقاومت ضد طالبان در این کشور را تحت فشار قرار داده، دفاتر آن‌ها را بسته و رهبران‌شان را مجبور کرده که به کشورهای دیگر بروند، شواهد همچنان حاکی از آن است که رهبران این گروه‌ها در تاجیکستان حضور دارند، دفاترشان همچنان فعال هستند و مهم‌تر از همه اینکه سفارت و کنسولگری‌های افغانستان در شهرهای مختلف تاجیکستان مثل گذشته در اختیار دیپلمات‌های دولت پیشین افغانستان قرار دارند و به طالبان واگذار نشده‌اند.
به این ترتیب، ادعای مولوی عبدالکبیر؛ معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان مبنی بر اینکه روابط این گروه با تاجیکستان در حال توسعه و پیشرفت است صرفاً در راستای تبلیغات سیاسی و رسانه‌ای طالبان و تلاش مذبوحانه رهبران این گروه برای کسب شناسایی رسمی و تحمیل مشروعیت خودخوانده‌شان قابل ارزیابی است و با توجه به شواهد و قرائنی که در بالا مورد اشاره قرار گرفت عملاً چیزی در روابط طالبان و تاجیکستان تغییر نکرده است.
در این میان اما باید اذعان کرد که داد و ستد اقتصادی و تعاملات مرزی، لزوماً به معنای توسعه روابط در همه ابعاد و زمینه‌ها نیست و نمی‌توان از آن به عنوان تغییر موضع سیاسی دولت دوشنبه در قبال طالبان حاکم بر کابل نتیجه گرفت.
اما حتی اگر طالبان از گسترش روابط تجاری میان افغانستان و تاجیکستان به عنوان نشانه‌ای واضح از تغییر تعامل سیاسی میان دوطرف یاد کنند، با توجه به تنش‌های طولانی و خصومت‌های عمیقی که میان دوطرف در طول سالیان گذشته وجود داشته و نیز با در نظر داشت ماهیت و هویت قومی و ایدئولوژیک گروه طالبان، هرگز انتظار نمی‌رود که دولت تاجیکستان مواضع بنیادین خود در قبال حکومت کنونی افغانستان را تغییر دهد و آنچه مولوی عبدالکبیر از آن به عنوان مراودات رو به گسترش اقتصادی و تجاری میان دو کشور یاد کرده در نهایت منجر به شناسایی رسمی رژیم طالبان توسط تاجیکستان شود و یا دولتمردان تاجیک نیز مانند سایر همسایگان خود در آسیای مرکزی، سفارتخانه و کنسولگری‌های افغانستان در این کشور را به طالبان واگذار کنند.
