ایران در افغانستان؛ از همکاری با طالبان تا قاچاق آثار تاریخی

وزارت اطلاعات و فرهنگ اخیرا اعلام کرد که به‌دلیل ناامنی‌ در برخی از ولایات، به‌خصوص ولایت‌های غزنی و غور، شماری از شهروندان ایرانی در همکاری با گروه طالبان و مردم محلی، دست به حفریات غیرقانونی زده و آثار تاریخی و باستانی را به‌شکل قاچاقی از کشور خارج می‌کنند.

نورآقا نوری؛ رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ در صحبت با خبرگزاری افق می‌گوید، براساس گزارش‌هایی که به آن‌ها رسیده، شماری از شهروندان ایرانی در همکاری با گروهی زیر نام طالبان و برخی از مردم محلی، آثار باستانی در ولایت‌های غزنی و غور را به‌شکل قاچاقی از کشور خارج می‌سازند.

رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ همچنین میگوید که این موضوع با نهادهای امنیتی و دفتر شورای امنیت ملی نیز در میان گذاشته شده‌است؛ اما با وجود تلاش‌ نیروهای امنیتی برای جلوگیری از قاچاق آثار تاریخی، هنوز این حفرکردن‌های غیرقانونی ادامه یافته‌است.

خبرگزاری افق با وجود تلاش‌های زیاد، موفق نشد تا دیدگاه مسؤولان سفارت ایران در کابل را در این زمینه داشته باشد.

چهار هزار منطقه تاریخی

براساس اظهارات وزارت اطلاعات و فرهنگ، حدود ۴ هزار ساحه اثر باستانی و تاریخی در کشور به ثبت رسیده‌است که از این میان تنها ۴۰ ساحه آثار تاریخی از ولایت غزنی در دفتر معلومات ریاست باستان‌شناسی این وزارت ثبت است.

رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید هنوز یک ارزیابی علمی در زمینه آثار و ساحات تاریخی و باستانی در کشور صورت نگرفته‌است. آقای نوری، دلیل عمده این کار را ناامنی در اکثر ولایات کشور عنوان می‌کند.

ایرانی‌ها چه آثاری را قاچاق می‌کنند؟

رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ تصریح می‌کند که حفریات غیرقانونی انجام‌شده بیشتر در ساحات مربوط به دوره بوداییان می‌باشد که ۱۵۰۰ سال قدمت دارد. به‌گفته آقای نوری، آثار تاریخی مربوط به این دوره بیشتر شامل مسکوکات، مجسمه‌ها و آثار مختلف‌الشکل دیگری است که از سوی ایرانیان در ساحه تحت نفوذ گروه طالبان در برخی از ولایات کشور به‌ویژه غور و غزنی استخراج غیر قانونی می‌شوند. رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌افزاید که آثار دوره‌های اسلامی هم شامل قاچاق غیر قانونی ایرانیان می‌شود.

آثار باستانی را از کجا به‌ کجا می‌برند؟

به‌عقیده رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ، آثار باستانی یک منبع خوب درآمد برای مخالفان دولت و قاچاقبران می‌باشد. او می‌گوید، این افراد بیشتر آثار تاریخی را به کشورهای غربی قاچاق می‌کنند؛ چون در کشورهای غربی در بازار سیاه قیمت‌های هنگفتی در برابر آثار تاریخی و باستانی پرداخته می‌شود.

آقای نوری می‌گوید، حفریات غیر قانونی بیشتر در ساحاتی انجام می‌شود که در آن پاسگاه‌های امنیتی در نظر گرفته نشده‌است. او تصریح می‌کند، نیاز است که برای حفاظت از آثار باستانی و تاریخی، یک قطعه امنیتی تحت کنترل وزارت اطلاعات و فرهنگ به‌وجود آید.

به‌باور او با وجود تلاش‌ نیروهای امنیتی در زمینه جلوگیری از قاچاق آثار تاریخی، اما نهادهای امنیتی گفته‌اند که بیشتر نیروها در جنگ و تامین امنیت مصروف‌اند؛ از این‌رو امکان ساختن یک قطعه خاص تحت رهبری وزارت اطلاعات و فرهنگ وجود ندارد. با این حال، گفته می‌شود که یک قطعه زیر نام قطعه ۰۱۲ ایجاد شده که در چارچوب وزارت داخله فعالیت می‌کند؛ اما به گفته آقای نوری، کار روی این موضوع در هماهنگی با نهادهای امنیتی جریان دارد.

موانع مبارزه با قاچاق؛ از ناامنی تا تداخل وظیفه‌ای

با وجود این‌که از بی‌توجهی نهادهای مربوطه در زمینه حفاظت و جلوگیری از تخریب آثار و بناهای تاریخی انتقاد می‌شود؛ اما رییس باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید که ناامنی، کمبود نیروهای مسلکی، نبود سروی دقیق در زمینه ساحات و آثار باستانی و تاریخی، از مشکلات عمده در زمینه حفاظت از آثار تاریخی و باستانی است. نورآقا نوری می‌گوید، ایجاد ادارات مختلف در این زمینه در وزارت‌های مختلف باعث شده تا یک تداخل وظیفه‌ای صورت گیرد و در این قسمت توجه زیادی صورت نگیرد. او می‌افزاید که سپردن مسؤولیت این کار به یک اداره باعث می‌شود که تمام طرح‌ها و برنامه‌ها از یک اداره عملی شود؛ اما در حال حاضر وضعیت طوری است که ادارات نمی‌توانند به‌شکل درست در این قسمت رسیدگی کنند و ایجاد ادارات مختلف در این زمینه باعث تداخل و اخلال در کارها شده‌است.

شهر غزنی، روزگاری شکوهمندترین شهر منطقه بود. این شهر در زمان سلطان محمود غزنوی به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز فرهنگی و سیاسی جهان اسلام شناخته می‌شد و ده‌ها بنای تاریخی در این شهر ساخته شده و در ذهن تاریخ، غزنی شهری با صدها اثر باستانی و تاریخی بود؛ اما در این اواخر توجه زیادی به این شهر صورت نمی‌گیرد. هرچند این شهر در سال ۲۰۱۳ پایتخت فرهنگی جهان اسلام شناخته شد؛ ولی هنوز در قسمت حفظ آثار تاریخی و باستانی و در کل روی این شهر توجه چندانی صورت نگرفته‌است. چنان‌که چندی قبل یکی از بناهای تاریخی غزنی بر اثر بی‌توجهی مسؤولان فروریخت.